Historiek

De minderbroeders-kapucijnen, die vóór de Franse revolutie aan de Paardenmarkt gevestigd waren, namen na terugkeer in Antwerpen in 1856 hun intrek in het gewezen klooster van de oostmallen in de Korte Winkelstraat. Deze vrouwelijks kloosterorde uit Oostmalle, was hier gevestigd van omstreeks 1619 tot de uitdrijving in 1798. In 1630 verwierven zij de gronden van het huidige kapucijnenklooster voor de bouw van een klooster met kerk. De tot pakhuis omgevormde kerk werd door de kapucijnen hersteld en op 21 november 1856 opnieuw voor de eredienst geopend. Midden 1866 volgde de eerstesteenlegging van het klooster, dat op 24 oktober 1867 in gebruik werd genomen. De bouw van de nieuwe, grotere kerk gewijd aan Sint-Franciscus dateert van 1892. Van het oude oostmallenklooster is vandaag niets bewaard.

Architectuur

Het klooster van de minderbroeders-kapucijnen beslaat een ruim perceel tussen de Korte Winkelstraat en de Italiëlei, begrensd door het begijnhof aan de westzijde en de Van Boendalestraat aan de oostzijde. Aan de Korte Winkelstraat wordt de neogotische kerk uit 1892 geflankeerd door een sterk verbouwde kloostervleugel. Rondom het kerkkoor strekken zich de overige kloostergebouwen in sobere baksteenbouw uit, vermoedelijk grotendeels opgetrokken in 1866-1867. Daarvan grenst de langgerekte noordvleugel aan de tuin, die zijde Italiëlei wordt afgesloten door een tuinmuur, ontworpen door Heliodore Leclef uit 1867. Wellicht moet het volledige kloostercomplex met uitzondering van de kerk aan deze architect worden toegeschreven. Uit het bouwdossier van de kerk vallen ontwerper noch aannemer af te leiden. In 1952 werd het klooster uitgebreid met een nieuwbouwvleugel op het aanpalende perceel Ossenmarkt 14, bestaande uit twee gekoppelde diephuizen met trapgevels in pseudo-traditionele stijl naar een ontwerp door de architecten M. Minne en Paul Goossens.

Sint-Franciscuskerk

Neogotisch kerkgebouw in sobere baksteenbouw onder een leien zadeldak; polygonaal klokkentorentje met lantaarn en spits als dakruiter boven de blinde koorgevel. De plattegrond ontplooit een zaalkerk in de vorm van een Latijns kruis, met een schip van vijf traveeën, ondiepe transeptarmen en een recht afgesloten koor van twee traveeën. De puntgevel met schouderstukken en bekronend kruis aan de Korte Winkelstraat, heeft een parement uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband, met spaarzaam gebruik van blauwe hardsteen voor de plint, waterlijst, dorpels, kraag- en dekstenen, en het kruis. Centraal spitsboogportaal met verdiepte archivolt uit metselwerk op de begane grond. Belijnd door een omlopende waterlijst, flankeren in de bovenbouw twee hoge spitsboogvensters met schuine afzaat, een spitsboognis met het natuurstenen beeld van de patroonheilige, Sint-Franciscus van Assisi door de beeldhouwer Josuë Dupon. Een driebladboogoculus en een rechthoekig luik doorbreken de geveltop.

Het bepleisterde en beschilderde kerkinterieur is afgedekt met een kruisribbengewelf dat rust op bladwerkconsoles in schip en koor en bundelpijlers met bladwerkkapiteel ter hoogte van het transept. Het doksaal en het portaal zijn ingekast in de eerste travee van het schip. Het neogotische, eikenhouten meubilair dat uit de bouwperiode dateert, bestaat uit een hoofdaltaar en twee zijaltaren, de koorlambrisering, vier nissen met heiligenbeeld en een calvarie met Sint-Franciscus tegen de koorwand en twee biechtstoelen in de transeptarmen. De wanden van deze laatste, zijn over de volledige hoogte en breedte bekleed met marmeren devotieplaten. Reeks glas-in-loodramen met heiligenfiguren door Marc De Groot uit 1959. Orgel door Emile Kerkhoff uit 1910, afkomstig van het gesloopte kapucijnenklooster in Izegem en hier opgesteld in 2017.

Kloostertuin

In de kloostertuin, imposant beeld van Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen door de beeldhouwer J.B. De Vos uit 1859, aan de kapucijnen geschonken door de beeldhouwer. Het is afkomstig van het voorplein van de oude kloosterkerk aan de Korte Winkelstraat, dat verdween bij de bouw van de nieuwe kerk in 1892. Het beschilderde natuurstenen, Immaculatabeeld met kroon, maansikkel, wolkenglobe en slang, staat opgesteld op een sokkel met engelenhoofdje. Het beeld werd in 2013 gerestaureerd door David Natidze.

Kerk en klooster van de paters kapucijnen: bakstenen puntgevel (20ste eeuw) op schouderstukken van twee traveeën en twee bouwlagen gemarkeerd door een verspringende waterlijst waarboven een beeld van Sint-Franciscus. Binnen moderne kerk met een vlakke koorsluiting en kruisgewelven steunend op bewerkte sokkels of op bundelpijlers; spitsboogvensters met moderne glasramen, neogotisch mobilair. Rechts van de kerk de bepleisterde en witgeschilderde kloostergevel met rechthoekige muuropeningen.