erfgoedobject

Herenhuis met tuin

bouwkundig / landschappelijk element
ID
538
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/538

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Herenhuis
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Watermolen Bilsermolen met omgeving
    Deze bescherming is geldig sinds

Beschrijving

Vroeg 20ste-eeuws notarishuis in laat classicistische stijl, met erekoer en uit de bouwtijd daterende en recentere smeedijzeren straathekken. Achter de woning ligt een ruime, naar de Demer afhellende achtertuin met vermoedelijk uit het interbellum daterende aanleg en beplanting.

De alleenstaande woning in classicistische stijl met erekoer, hek en tuin werd, volgens het opschrift op een prentkaart van het begin van de vorige eeuw, in 1912 gebouwd door notaris Hauben, burgemeester van Bilzen. Haar voorganger was, volgens het informatiebord het oudere 'Huys te Bilzen'.

Het U-vormig herenhuis bestaande uit een centrale vleugel en twee haakse dienstgebouwen, wordt voorafgegaan door een met betonklinkers geplaveide erekoer en is een asymmetrisch bakstenen dubbelhuis op een lage, hardstenen plint met vijf traveeën en twee bouwlagen. Het mansardeschilddak heeft een smeedijzeren nokbekroning en omlijste dakkapellen, de middelste geaccentueerd door een fronton, de overige met steekboogvormige druiplijst en sluitsteen. De beluikte vensters en deuren met achtruiters verhogen het classicistische karakter. Aan de tuinkant werd de deurtravee van de overigens identieke achtergevel eind 19de eeuw voorzien van een erker; op een prentkaart van het begin van de 20ste eeuw wordt de deurtravee voorafgegaan door een kleine wintertuin die, te oordelen naar een latere prentkaart vervangen werd door een gemetselde constructie met platdak, als vooruitspringend portaal. Links leunt er een hoge, vierkante hoektoren tegen het huis aan en rechts tegen de blinde zijgevel een kwartronde serre. De wagenhuizen met hun rondboogpoort en recentere vensters en deuren bakenen de erekoer links en rechts af en hebben mansardeschilddaken met ossenogen en een nokversiering. Het erf is van de straat gescheiden door een lang, smeedijzeren spijlenhek op een bakstenen plint, onderbroken door het poorthek, uit de bouwtijd van het huis. Het hek wordt geritmeerd door vier gietijzeren zuilen in neoclassicistische stijl met gecanneleerde en ingesnoerde schacht, een versierde sokkel, deksteen en topstuk uitlopend op een punt. Twee eveneens versierde gietijzeren volutes in de doorrit dienen als schampstenen.

Links van het eerste wagenhuis wordt de eigendom afgesloten door een hoge, met een ezelsrug afgewerkte bakstenen muur die geritmeerd wordt door lisenen zodat er drie traveeën voor en twee voorbij de onderdoorgang van het naburige huis ontstaan; verderop wordt het een draadafsluiting. Rechts van het andere wagenhuis is er een opeenvolging van twee, meterslange afsluitingen die de bocht en de helling van de straat volgen en in twee perioden tot stand kwamen. Het eerste is het oudste hek, bestaande uit een eenvoudige poort met rechte onder-, tussen- en bovenregel en ronde, op een leliebloem eindigende spijlen, naast een breed, vast spijlenhek, allebei gedragen door drie gietijzeren zuilen zoals aan de erekoer. Het tweede is een recentere uitbreiding bestaande uit een poorthek aansluitend bij het wagenhuis en aan de andere kant een meterslang vasthek. De poort heeft vierkante onder-, dubbele tussen- en bovenregels, vaasjes op de poortstijlen en ronde spijlen met lanspunt en een klimmend beloop naar de makelaar. Het vaste deel is een eenvoudig smeedijzeren spijlenhek van tien vaste traveeën, op een bakstenen muur en tussen bakstenen pijlers. Daarop volgt de bakstenen muur van de moestuin en een recente houten afpaling die vermoedelijk een herstelling is.

Achter deze afsluitingen strekt zich een zeer ruime, sterk hellende tuin af die grenst aan het gemeentelijk Demerpark en er van gescheiden is door de Demer die hier nog een smalle beek is. Tuin en park vloeien in elkaar over en vormen één grote groene ruimte waarin een de watermolen is gïntegreerd. Het witgeschilderd licht gebogen metalen brugje over de Demer verbindt de beide parken en wordt afgesloten door een poorthekje; leuning en poortje zijn van gietijzer en hun spijlen zijn twee aan twee onderling verbonden en halfweg verstevigd met ringen; de handgrepen eindigen op een krul.

Het Demerpark, over de beek is vlak en boomrijk, de tuin op de helling is voornamelijk een grasvlakte met een recentere beplanting met veel coniferen die vermoedelijk terruggaat op de heraanleg van de oude tuin tijdens het interbellum. Het gebruik van flagstones wijst naar deze periode. Verder zijn er stroken van gelijksoortige rozen, een magnolia en een treures met een ronde bank. De grasperken met uitgespaarde, ronde bloemperken, worden onderling gescheiden door wandelwegen in rode steenslag, met hier en daar een witte sokkel voor een siervaas met éénjarige bloemen en kuipplanten.

Tegen de achtergevel werd een halfrond, door groen ingekaderd terras gebouwd waarvan de keermuur door een groene voet wordt verborgen en waarvoor een geschoren taxushaag als borstwering dient. De mooie kwartronde serre werd als een glas- en ijzerconstructie als verbinding gebouwd tussen de blinde zijgevel van het huis en het wagenhuis. Aan de voet ervan ligt nog een rustiek paviljoentje, vermoedelijk bestemd voor duiven en eenden. Het is een bakstenen gebouwtje met gebruik van natuursteen en vakwerk, met een paviljoen dak dat eindigt op een repliek ervan als duiventil.

De serre, het brugje en het paviljoen zijn, wellicht samen met de sokkels en siervazen, de relicten van de aanleg uit de bouwperiode van het huis. Op de zijkant links ligt een moestuintje achter een taxushaag en bij het huis staat nog de ruïne van een oude paardenkastanje.

  • Alken, Collectie prentkaarten Coosemans.

Bron: DE MAEGD C. EN VAN DEN BROECK M. 2008: Inventaris van historische tuinen en parken in Bilzen, onuitgegeven tekst, Agentschap Onroerend Erfgoed.
Auteurs: De Maegd, Christiane; Van den Broeck, Myriam
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Herenhuis met tuin [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/538 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.