Historiek en context

Kantoorgebouw in beaux-artsstijl op de hoek van Lange Nieuwstraat en Eikenstraat, naar een ontwerp door de architect Joseph Hertogs uit 1905. Opdrachtgever was de firma Johann Daniel Fuhrmann, vanaf 1911 Fuhrmann & Co. De Antwerpse vestiging van deze aloude wolhandelsfirma uit het Duitse Lennep (Nordrhein-Westfalen), werd in 1870 opgericht door Johann Daniel Fuhrmann (Lennep, 1839-Antwerpen, 1911), echtgenoot van Laura Hardt (Lennep, 1840-Bloemendaal, 1920). Deze emigreerde in 1869 vanuit Berlijn naar Antwerpen, nadat hij zich in 1856 al een eerste maal in de stad had ingeschreven als 17-jarige 'commis' bij een handelshuis. In 1872 vervoegde zijn jongere broer Peter Fuhrmann (°Lennep, 1849), echtgenoot van Elvira Kreglinger (°Antwerpen, 1854) het bedrijf, later gevolgd door twee zonen van Johann Daniel, Heinrich Fuhrmann (°Berlijn, 1864) en Richard Fuhrmann (°Antwerpen, 1870). Vanuit de Antwerpse vestiging die zich toelegde op de overzeese wolhandel, werden dochterfirma’s opgericht in Australië en Argentinië, waar delen van het familiekapitaal werd belegd in grootschalige runder- en schapenfarms. In 1918 legde de Belgische Staat beslag op de activa van Fuhrmann & Co. Vervolgens ging Peter Fuhrmann in Amsterdam opnieuw van start met een wolhandelsfirma, en richtte Richard Fuhrmann in Antwerpen de firma R. Fuhrmann-Marsily & Co op, actief in de dezelfde branche. Als huisarchitect van de familie Fuhrmann had Hertogs vóór de bouw van het kantoorgebouw al verbouwingswerken uitgevoerd in het hotel Johann Daniël Fuhrmann-Hardt aan de Belgiëlei, en het ontwerp getekend voor het hotel Peter Fuhrmann-Kreglinger aan de Koningin Elisabethlei, die beide zijn verdwenen. Aanvankelijk plande de firma Fuhrmann de verbouwing en uitbreiding van het bestaande pand op dit perceel, waarvoor Hertogs in 1904 het ontwerp tekende, maar koos uiteindelijk voor nieuwbouw. Het kantoorgebouw werd in 1994 gerenoveerd tot appartementen.

Actief vanaf omstreeks 1885, geldt Joseph Hertogs als een van de meest succesvolle architecten in Antwerpen. Zijn loopbaan in dienst van de vermogende, overwegend liberale mercantiele burgerij, leverde een vijfhonderdtal bouwprojecten op, vooral burger-, heren- en landhuizen, winkels- en warenhuizen, kantoor- en bankgebouwen. Deze evolueren van eclecticisme en neorenaissance, naar een klassiek geïnspireerde beaux-artsstijl. Vroeg in zijn loopbaan liet hij zich al opmerken met de synagoge Shomre Hadass uit 1891-1893 in de Bouwmeestersstraat. Omstreeks de eeuwwisseling, zijn rijpe eclectische periode, drukte hij met monumentale bouwwerken als het Hansahuis uit 1897/1901 op de hoek van Suikerrui en Ernest Van Dijckkaai en Grands Magasins Leonhard Tietz uit 1900 aan de Meir, zijn stempel op het Antwerpse stadsbeeld. De sobere beaux-artsstijl van het kantoorgebouw Fuhrmann is representatief voor het latere oeuvre van de architect, uit het decennium vóór de Eerste Wereldoorlog. Tot de belangrijke realisaties uit deze periode behoort het hotel Thys - later Smidt van Gelder - uit 1905 aan de Belgiëlei, waarvan de ordonnantie aan het Parijse Lodewijk XIV-hotel is ontleend. De laatste jaren van zijn loopbaan kort vóór zijn overlijden in 1930, was Hertogs geassocieerd met Gerard De Ridder.

Architectuur

Het imposante, hoekgebouw met een gevelbreedte van acht bij dertien traveeën, omvat een souterrain en drie bouwlagen onder een plat dak. De bepleisterde en beschilderde lijstgevels met schijnvoegen op de begane grond, rusten op een hoge, geprofileerde plint uit blauwe hardsteen. Horizontaal geleed door de puilijst, met een afgeronde hoekpenant, beantwoordt de compositie van beide gevelzijden aan een volkomen symmetrisch opzet, geritmeerd door risalieten. In de voorgevel zijde de Lange Nieuwstraat zijn de risalieten ingeplant in de tweede en voorlaatste travee, elk gemarkeerd door een omlijst inkomportaal, een gebogen fronton op de eerste verdieping en een bewerkt paneel in het hoofdgestel. De zijgevel in de Eikenstraat volgt een gelijkaardig schema met risalieten in de tweede en voorlaatste travee, een drie traveeën breed middenrisaliet, en bredere hoektraveeën elk gemarkeerd door een houten bow-window. Verder regelmatige registers van rechthoekige deur- en vensteropeningen met lekdrempel en onderdorpel, de bovenvensters in geriemde omlijsting. Onderdorpels met guirlandes (verwijderd in de zijgevel) en sluitstenen volgens een alternerend ritme accentueren de eerste verdieping, gestrekte entablementen op consoles de tweede verdieping. Een klassiek hoofdgestel met gekorniste houten kroonlijst op klossen vormt de gevelbeëindiging. Het houten schrijnwerk van de vensters en inkomdeuren met siersmeedwerk is bewaard, evenals de smeedijzeren tralies van souterrain- en benedenvensters, de laatste met initiaal F van bouwheer Fuhrmann.

Groots opgebouwd hoekgebouw van acht + vijf traveeën en drie bouwlagen met deels hardstenen (eerste bouwlaag) en deels bepleisterde en beschilderde lijstgevels in streng neoclassicistische stijl, daterend uit het derde kwart van de 19de eeuw; nu in verwaarloosde toestand. Voornamelijk horizontale gevelgeleding door middel van schijnvoegen op de begane grond, brede puilijst, doorlopende dorpels en geprofileerde kroonlijst op klossen, onderbroken door de verticaliserende, poorttravee opgebouwd als risaliet met rede, rechthoekige vleugeldeuren, segmentvormige frontons op de tweede bouwlaag. Rechthoekige vensters in geriemde omlijstingen, bekroond door entablementen op de derde verdieping; borstweringen van de tweede bouwlaag versierd met guirlandes. Zelfde ordonnantie voor de gevels aan de Eikenstraat, doch onderbroken voor twee later aangebrachte, gebogen en beglaasde erkers.