Pastorie van de Sint-Machariusparochie. Ingeplant ten noordoosten achter de kerk; de pastorietuin grensde vroeger vooraan deels aan de kerkhofmuur van het omringende ovaalvormig kerkhof.

Historiek

Na de afschaffing ervan in 1878 kerkhofareaal gevoegd bij de openbare weg rond de Sint-Machariuskerk. De pastorietuin was aanvankelijk door een smal kerkdreefje gescheiden van het domein van het gemeentehuis. Met de aanleg van een nieuwe begraafplaats aan de Achterstraat ter vervanging van het kerkhof werd een smalle zijstrook van de pastorietuin afgenomen om dit kerkdreefje te verbreden. Ook de gracht rond de pastorie(tuin) zou geleidelijk gedempt zijn om de straat te verbreden, voornamelijk aan de noordzijde of achterzijde van de pastorietuin, grenzend aan de Achterstraat.

De oude pastorie die verder verwijderd lag van de dorpskerk, namelijk aan de Kolk (verder in de Lepelstraat voorbij de Achterstraat), was in 1579 tijdens de godsdiensttroebelen vernield en werd niet meer hersteld. Sinds 1666 was de pastorie op hetzelfde perceel als nu gevestigd. De toenmalige pastoor Pieter van der Beke kocht in dat jaar een hofstede bij het kerkhof aan om er een nieuwe pastorie op te richten. Pastorietuin in de 18de eeuw noordwaarts uitgebreid onder deken Guyot (1738-1767). Omstreeks het midden van de 19de eeuw waren er plannen om de pastorie aan te passen en te vergroten (zie bewaarde bouwtekeningen van 1853). Onder pastoor J.-B. Heirman (1872-1880) werd echter besloten hier een nieuwe pastorie op te richten. De woning werd achter de oude pastorie gebouwd die naderhand totaal werd afgebroken.

Plannen voor de nieuwe pastorie getekend door de Gentse bouwmeester Théophile Bureau. Eerstesteenlegging op 30 juni 1874: op 26 april 1875 betrok pastoor Heirman zijn nieuwe woning. De bijhorende stalling in de tuin werd volgens rekeningen in 1886 vergroot en hersteld of vernieuwd.

Beschrijving

Vrijstaande onderkelderde pastorie op rechthoekige plattegrond met symmetrische gevelopstand en verhoogde begane grond. Hoofdvolume van vijf traveeën breed met vrijwel even hoge bovenverdieping, onder omlopende gewitte houten kroonlijst, afgedekt door een schilddak met pannen. Boven de zijgevels rijzen twee overeenkomstige hoge bakstenen schoorstenen op. Aan beide zijgevels paalt een lagere venstertravee zonder bovenverdieping onder een weinig hellend half schilddak.

Eclectische bakstenen voorgevel met lijstgevel, verrijkt met natuurstenen elementen. Lijstgevel met dubbelhuisopstand, begrenzende lisenen en geveldecoratie bovenaan met tandlijst. De hoge vensteropeningen met segmentboog zijn verlevendigd door hoek- en boogstenen, per twee ter hoogte van de lekdrempels verbonden door een waterlijstje. Met gevelornamentiek uitgewerkte centrale deurrisaliet. Brede deur geaccentueerd door een omlijsting met druiplijst midden bekroond door kruisbloem. Opvallende toegangstrap van vier treden tussen massieve hardstenen leuningen afgedekt door een dito ezelsrug. Deurtravee verhoogd met een tuitvormig dakvenster op schouderstukken waarbij het bekronende, elegant opengewerkt ijzeren sierkruis refereert naar de pastorale woonfunctie. Kleine vensteropening van het dakvenster boven de deurtravee in een spitsboogveld uitgespaard tussen uitkragende smalle muurdammen. Boven de lage hardstenen plint rechts van de voordeur is een gevelsteen aangebracht met moeilijk leesbaar opschrift verwijzend naar de toenmalige pastoor, burgemeester en het bouwjaar: "J B Heirman Pa/ (A) Walrave Br / 1874". Een verfijnde afwerking blijkt uit de hoekafschuiningen en profileringen van de hardsteen rond de getraliede keldervensters evenals van de tussenstijl die beide tweelichten opzij in de voorgevel vertonen. Aanvankelijke dubbele voordeur recent vervangen door een enkele deur. Huidige kunststoframen met een raamverdeling geïnspireerd op de oorspronkelijke. Zeer eenvoudige achtergevel met enkel vensteropeningen; twee ervan zijn later tot een breed benedenvenster samengevoegd.

Interieur met oorspronkelijke indeling, representatief voor het pastorietype uit de tweede helft van de 19de eeuw. Uit de bewaarde ontwerptekeningen van 1873 blijkt een interessante verdeling van de ruimten en hun aanvankelijke functies, op bestudeerde wijze ingepast in de rechthoekige plattegrond. In de lage zijaanbouwen waren kleine kamers voorzien toegankelijk vanuit een benedenkamer in het hoofdvolume en met een aansluitende functie: een bibliotheek achter de eetplaats, een bureau met archieven achter de spreekkamer, een wasplaats naast de keuken.

Meerdelige kelder met troggewelven tussen ijzeren liggers. Typische L-vormige gang waarvan het haakse deel de trapgang vormt. Voorste deel van de gang met houten tussenwand opengewerkt met geëtst glas en met deur. De decoratieve aankleding van het interieur beperkt zich tot twee marmeren schoorsteenmantels in neoclassicistische stijl; wellicht zijn dit de twee schouwmantels die in de periode 1841-1872 onder pastoor J. Van Nuffel in de voorgaande pastorie werden geplaatst en naar de nieuw gebouwde werden overgebracht. De houten trap met hardstenen aanzettrede bewaart de voor de bouwperiode typerende en elegant geprofileerde trappaal en fijne spijlenleuning.

Groot venster van het trappenhuis in rechter zijgevel met gekleurd glas-in-loodraam Sint-Macharius patroonheilige van de parochie Laarne voorstellend, gesigneerd H. Van De Perre, uitgevoerd door Mestdagh in 1968.

Omringende grotendeels omhaagde pastorietuin met drie zijden palend aan de openbare weg. Voortuin zoals voorheen met muur als afsluiting, weliswaar met andere materialen hermetst, evenals een breed ijzeren toegangshek aan verzwaarde nieuwe vierkante pijlers. Voortuin en achtertuin zijn deels door een muur met aansluitend koetshuis (rechts) en voorts door een haag met ijzeren tuinhek (links) van elkaar gescheiden. Voortuin met aan de randen gegroepeerde bomen en een opvallende rij linden aan de straat. Links opzij van het huis valt een rij palmstruiken op (twee groepen), een aanplanting van meer dan 100 jaar oud; een vrouwelijke hulstboom siert hetzelfde deel van de tuin. De diepe achtertuin bezit als besloten pastorietuin een heel specifiek karakter, namelijk een parkbosje met loofbomen zoals esdoorn en ook hulsten, een typerend omlopend slingerpad, duidelijk aan de randen gecreëerd reliëf met twee heuvels aan de achterzijde. Een ander kwalitatief aspect in de tuin is de sterk aanwezige voorjaarsvegetatie met onder meer paaslelies en meiklokjes.