Historiek

Neogotische, georiënteerde basilicale kerk met westtoren gebouwd in 1877-1879 naar ontwerp van architect A. Verbeke (Brugge), ter vervanging van in oorsprong 12de of 13de-eeuws bedehuis. Ten opzichte van belang en grootte van het dorp, hoge, massieve kerk; omwille van beeldbepalend silhouet "kathedraal van het noorden" genoemd. Gelegen midden in de dorpskern, oorspronkelijk omringd door kerkhof met hoge ijzeren omheining; in 1957 vervangen door nieuwe begraafplaats buiten het dorp.

Oorspronkelijk romaanse, basilicale kerk vermoedelijk uit de 12de of de 13de eeuw, gebouwd in veldsteen: driebeukige kerk met transept en vieringtoren; koor geflankeerd door kapellen. Laatromaanse uitbreiding van zuidelijke koorkapel, muurbanken in dwarsbeuken en koorkapellen; veldstenen kern met bakstenen afwerking.

Verwoest in 1488, herstelling in het laatste kwart van de 15de of eerste kwart van de 16de eeuw en uitbreiding tot hallenkerk met bakstenen muren.

In de 16de eeuw wordt de kerk waarschijnlijk omgebouwd tot vesting (confer plannen in Rijksarchief Brussel), eind van de 16de eeuw verwoest.

17de-eeuwse restauratie met afbraak van benedenkerk.

Bouwvallig in de 19de eeuw, in opdracht van bisschop Faict volledig gesloopt in 1857 en vervangen door huidige kerk. Eerste grote herstellingswerken vanaf 1904.

1983: huidige grootschalige restauratiefase gestart onder leiding van ingenieur W. Snauwaert (Oostende), met onder meer stabilisatiewerken en blootlegging neogotische beschilderingen.

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt: een driebeukige basilicale kerk met vierkante westtoren, flankerende vierkante kapellen, schip van vier traveeën, transept van twee traveeën en koor van vier rechte traveeën met driezijdige koorsluiting. Rechthoekige sacristieën in noordelijke en zuidelijke uitbouw.

Bruine baksteenbouw, Savonnières voor omlijstingen en maaswerk van muuropeningen en decoratieve details, rode baksteen voor strekken. Leien bedaking: zadeldaken en lessenaarsdaken met kleine dakkapellen, veelzijdige torenspits voor westtoren en pinakeltorentjes.

Westtoren van vier geledingen met omlopende waterlijsten. Op elkaar gestelde, versneden steunberen, bovenaan bekroond door vier polygonale hoektorentjes onder naaldspits. Licht vooruitspringend puntgevelportaal in het westen waarin spitsbogige, geprofileerde inkom met zuiltjes met bladkapiteel; oculus in de top, bekronend kruis. Daarboven spitsboogvenster met neogotisch maaswerk en afzaat. Derde geleding met telkens twee spitsboogvensters, vierde geleding met spitsbogige galmgaten. Torenrompbekroning door middel van een opengewerkte borstwering, doorbroken door gevelpunten.

Schip van vier traveeën op bakstenen plint, gemarkeerd door steunberen met versnijdingen, waartussen spitsboogvensters met afzaten. Middenbeuk met driezijdig gebogen bovenlichten tussen steunberen. Aanvullende lage travee ter hoogte van kapellen naast toren, hoeksteunberen bekroond met polygonaal hoektorentje. Zijgevels van koor en transept met dezelfde ritmering en hoekafwerking. Zijpuntgevels van transept en koorafsluiting met andere muuropeningen: respectievelijk groot en daarboven klein spitsboogvenster en lancetvensters. Tegen noordelijk transept gepolychromeerd houten Christusbeeld aan kruis uit de 16de eeuw. Grosso modo dezelfde vormgeving voor sacristieën.

Interieur

Basilicale kerk: driebeukig schip, transept en koor overspannen door kruisribgewelven. Doksaal ingewerkt in toren en afgescheiden van schip door grote spitsboog. Drieledige wandopstand: spitsbogige scheibogen op zuilen steunend tegen bundelpijlers, kapitelen met druiventrossen; daarboven blind triforium en driezijdig gebogen vensters. Koor met blindnissen in de plint en lancetvensters. Constructie volledig in baksteen, met uitzondering van krijtsteen voor de gordelbogen in de viering. Interieur bepleisterd en oorspronkelijk volledig beschilderd; gedeeltelijk nog zichtbaar bij aanvang werken, gedeeltelijk vrijgekomen bij restauratie. Wanden van transept en schip met vast patroon: hoge rode plint met imitatievoegen, afgeboord door band met bijbelfragmenten in gotische letters, daarboven sjabloonschilderingen. Onder triforium per travee een schild met handgeschilderd tafereel, onder meer 'fons vitae', waaronder banderol; band met sjabloonmotieven onder waterlijst. Gewelven in blauwgroene kleur met florale sjabloonmotieven rond sluitsteen. Afwerking koren meer gedetailleerd: nissen in hoofdkoor met gordijnimitatie, zijkoren met banderollen. Gevarieerd kleurgebruik, voornamelijk rood, olijfgroen, geel en blauw.

Mobilair

Schilderijen. Zeven panelen uit de 17de eeuw, in reeks "Zeven Werken van Barmhartigheid"; "Tenhemelopneming van Maria", uit de 18de eeuw, op doek. Houten beelden uit de 16de en de 17de eeuw "Jezus aan het kruis", exterieur.

19de-eeuwse doopvont op marmeren 18de-eeuwse voet. Eikenhouten preekstoel, door Louis De Lessue, 1773. Twee eikenhouten biechtstoelen, door S. Winsdau Senior, 1770. Neogotisch hoofdaltaar, koorgestoelte en communiebank.

Glasramen uit het laatste kwart van de 19de eeuw in het hoogkoor naar ontwerp van A. Verhaegen (Gent). Drie lancetvensters met twee panelen, afbeelding van heiligen in architecturale nis: Franciscus Xaverius, Heilige Jozef, Heilig Hart van Christus, Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen, Heilige Anna en Maria en Heilige Barbara. Daarboven drie kruisvormige rozetvensters met Lam Gods, Hostiedragende Kelk en Pelikaan.

Drie bronzen klokken door M. Michiels (Doornik), één van 1922, twee van 1956. Orgel van circa 1920-1925, uitgevoerd door J. Anneessens (Menen).