Historiek

Laatclassicistisch herenhuis te dateren aan het einde van de 18de of in het begin van de 19de eeuw. Het hotel werd van 1840 tot 1868 bewoond door de koopman en liberaal politicus Jean Lambert Michiels (Antwerpen, 1797-Antwerpen, 1868), echtgenoot van Joséphine Jeanne Loos (Antwerpen, 1804-Antwerpen, 1852) met wie hij zes kinderen kreeg. Medeoprichter en bestuurder van meerdere vennootschappen in de transatlantische scheepvaart op Zuid-Amerika, zetelde Michiels-Loos van 1851 tot 1867 als senator voor het arrondissement Antwerpen. Zijn echtgenote was de zus van Jean François Loos (Antwerpen, 1799-Antwerpen, 1871), liberaal burgemeester van Antwerpen van 1848 tot 1862. In 1885 voerde de architect Ernest Dieltiëns een kleine gevelverbouwing uit aan het pand, waarvan de opdrachtgever niet uit het bouwdossier valt af te leiden. Van 1895 tot 1910 werd het hotel betrokken door de nijveraar Edward Jacob De Beukelaer (Ekeren, 1843-Brasschaat, 1919), echtgenoot van Maria Elisabeth Smedts (1866-1907). Hij was de oprichter van de industriële biscuitbakkerij Ed. De Beukelaer & Co, later De Beukelaers’s Fabrieken Biscuits & Chocolade, waarvan de fabriek van 1875 tot 1967 tussen de Lange Kievitstraat en de Ploegstraat gevestigd was.

Het hotel De Beukelaer werd in 1910 aangekocht door de Stad Antwerpen als huisvesting voor de wetenschappelijke verenigingen, en in 1914 door de Duitse bezetter opgeëist als ‘Kommendatur’. Vanaf 1933 huisvestte het gebouw het nieuw opgerichte Museum van de Vlaamsche Letterkunde, dat zijn oorsprong vond in de aankoop van het archief van Hendrik Conscience in 1899. Uitgebreid met een tentoonstellingszaal op de binnenplaats in 1940, en met een voordrachtzaal in het vroegere koetshuis in 1941, werd het pand in 1944 zwaar beschadigd door de inslag van een V-bom. Van de achter aanpalende Kamer van Notarissen in de Minderbroedersstraat, bleef enkel de 18de-eeuwse rococogevel overeind. Na aankoop door de Stad Antwerpen, ontwierp stadsbouwmeester André Fivez in 1948 op deze terreinen een nieuwbouwcomplex voor het inmiddels herdoopte Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven, sinds 2002 het Letterenhuis. Dit archief- en museumgebouw met ondergrondse depots, tentoonstellingszalen rond een binnenhof, en een ruime inkomhal aan de Minderbroedersstraat, kwam in 1953-1959 tot stand. Vervolgens vonden in het hotel De Beukelaer de administratie diensten onderdak.

Architectuur

Met een gevelbreedte van vijf traveeën, omvat de voorname rijwoning van het bel-etagetype drie bouwlagen en een attiekverdieping, onder een complex schilddak. De bepleisterde en beschilderde lijstgevel rust op een plint uit blauwe hardsteen met getraliede keldermonden. Horizontaal geleed door de puilijst, beantwoordt de opstand aan een klassiek drieledig schema. Dit laatste is opgebouwd uit de sokkelvormende pui, de bovenbouw in kolossale orde en de attiekverdieping. Volkomen symmetrisch van opzet, legt de sobere compositie de klemtoon op het drie traveeën brede middenrisaliet. De twee brede zijtraveeën worden op de begane grond gemarkeerd door een rechthoekige koetspoort, gevat in een vlakke waarbinnen een geprofileerde omlijsting uit blauwe hardsteen. Daarvan paste Ernest Dieltiëns in 1885 de rechter aan tot een tweelicht, met stafwerk op de middenpost. Verder regelmatige registers van rechthoekige vensters met lekdrempel en onderdorpel, zowel in de pui als oplopend over de bovenverdiepingen gevat in rechthoekige spaarvelden; panelen op de borstwering van de tweede verdieping in het middenrisaliet. Een klassiek hoofdgestel met gelede architraaf, blinde fries en gekorniste houten kroonlijst op klossen en tandlijst vormt de gevelbeëindiging. De eveneens door rechthoekige spaarvelden geritmeerde attiekverdieping met liggende vensters, is afgewerkt met een gekorniste houten daklijst, waarboven een blinde attiek met postamenten in het middenrisaliet. Smeedijzeren vleugeldeur uit het interbellum en venstertralies uit de latere 19de eeuw in de pui.