erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Anna met kerkhof

bouwkundig element
ID
56667
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/56667

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Parochiekerk Sint-Anna
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • omvat de aanduiding als beschermd monument Parochiekerk Sint-Anna
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Dorpskom Stene
    Deze bescherming is geldig sinds

Beschrijving

Naar het oosten georiënteerde laatgotische hallenkerk gelegen in de bocht van de Stenedorpstraat, aan de hoek met de Klaverstraat. Rechthoekig gekasseid voorpleintje met twee dubbele rijen linden; rechts voor de kerk een gedenksteen voor de slachtoffers van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog uit de tweede helft van de 20ste eeuw. Oorspronkelijk omringend kerkhof, waarvan het deel voor de kerk in 1969 vrijgemaakt werd voor parkeerplaatsen. Witgekalkte bakstenen kerkhofmuur deels met leien dakje, afgebroken ten westen, noordelijk gedeelte van de begraafplaats voorbehouden aan kloosterorden uit Oostende, zie gedenkstenen tegen noordgevel van de kerk. Ten zuiden en oosten uitbreiding tot aan Provinciegeleed uit de tweede helft van de 20ste eeuw, toegankelijk vanop oude kerkhof via bakstenen poort bekroond met klokkentorentje.

Huidig uitzicht grotendeels van 1625, zoals onder meer volgens jaartal op de westgevel van de noordelijke zijbeuk. Stichting en bouwgeschiedenis van de kerk is problematisch. Volgens enkele literatuurbronnen in oorsprong gesticht door Robrecht de Fries circa 1071. Chronologie van de huidige drie beuken niet eenduidig op te maken uit de bronnen of in situ. Mogelijk als volgt: bouw van noordbeuk circa 1253, aangevuld met middenbeuk circa 1334 en in 1625, na verwoestingen tijdens het beleg van Oostende, wederopbouw van onder meer bovenste gedeelte van noordbeuk (zie bouwnaad en jaartal) en aanbouw van zuidbeuk tijdens het beleg van Oostende (1601-1604). Vanaf de 17de eeuw brengen archiefbronnen duidelijkheid. 1651: bouw van de dakruiter boven middenbeuk, gevolgd door restauratie in 1748. 1775: tweede (volledige) restauratie van niet nader bepaalde delen van de kerk. 1846: toevoeging van westpartij met neogotische inslag en afwerking van het interieur met neo-Lodewijk XVI-stucwerk. 1880: nooit uitgevoerd neogotisch ontwerp voor een westelijke toren door architect R. Buyck (Brugge). 1905: herstel van de leien daken, gevolgd door restauratie van de dakruiter in 1908 en herstel van de daken in 1931. 1986: restauratie van dak, goten, metselwerk en delen van het interieur, na instorting van pleisterwerk aan westelijke kolom tussen zuid- en middenbeuk, door architecten P.A. en Ph. Pauwels (Kortrijk).

De plattegrond ontvouwt een rechthoekig neogotisch westelijk blok met afgeschuinde hoeken, waarin vierkant portaal met geïncorporeerde trap naar doksaal, geflankeerd door langwerpige bergruimte ten noorden, en binnenin zeshoekige doopkapel ten zuiden. Schip met drie in breedte verschillende beuken van drie traveeën. Hoofdkoor van één rechte travee, met driezijdige sluiting, noordbeuk eveneens met driezijdige sluiting, zuidbeuk met rechte sluiting en aanpalende recentere sacristie. Verankerde baksteenbouw, witgekalkt op grijze, deels sterk uitspringende sokkel. Drie leien zadeldaken met ongelijke hoogte, breedte en dakhelling boven het schip; hoogste bedaking boven noordbeuk; geknikte boven de zuidbeuk. Boven de middenbeuk, houten dakruiter met leien bekleding; drieledige aanzet en ingesnoerde spits, ijzeren kruis en weerhaan. Doopkapel, westelijke bergruimte en sacristie onder leien lessenaarsdak. Ten westen voorbouw met centrale risalietvormende puntgevel tussen twee lagere aanbouwsels met lijstgevels. Puntgevel afgelijnd door hoeklisenen, klimmende en spitsboogfries en geprofileerd kroonlijstje; spitsboogportaal onder een ronde oculus, beide in geprofileerde omlijsting. Noordelijke en zuidelijke voor- en zijgevels doorbroken door resp. twee en één driehoekige oculi in geprofileerde lijst. Drie verankerde westelijke tuitgevels met vlechtingen. Noordelijke tuitgevel met jaartal "1625" boven blinde oculus in de geveltop en bouwnaad tussen onderbouw en geveltop. Oostgevels en zijgevels geritmeerd door spitsboogvensters op afzaten, grotendeels met geprofileerde omlijsting. Ten noorden en ten oosten, afgeschuinde sokkel gemarkeerd door steunberen met versnijdingen. Vrij gesloten zuidgevel op grijs geschilderde plint; per travee één venster met ijzeren harnas. Noordgevel gemarkeerd door zes alternerend blinde en gewone vensters; kruis tegen blind venster van de tweede travee; tegen sokkel van de gevel drie arduinen platen met namen van daar begraven religieuzen. Tegen centraal blind venster van het hoofdkoor, houten 19de-eeuws beeld van Christus aan het kruis, door het atelier van Oberammergau, onder houten afdak met lamberkijn. Driezijdig zijkoor ten noorden met blinde ongeprofileerde vensters. Zuidoostelijke tuitgevel met vlechtingen, waarin een dichtgemetseld laatgotisch spitsboogvenster met visblaasmotieven in de bakstenen tracering. Rechthoekige, getraliede sacristievensters. Tussen de beuken, versierde rondboogarcade op zuilen met Toscaans kapiteel. Boven de versneden architraaf beginnen tongewelven. Koor met half koepelgewelf boven de versneden architraaf. Interieur volledig versierd met fraai neo-Lodewijk XVI-stucwerk, onder meer met spiegels en rozetten in de gewelven, rozenslingers boven de scheibogen en muziekinstrumenten opgehangen aan strik boven het doksaal. Vloer in eenvoudig patroon van wit en zwart marmer, in koor met eenvoudig trompe-l'oeilmotief.

Mobilair. Schilderijen. Van E. Lacroix (Oostende), tweede helft 18de eeuw: "Opvoeding van Maria: Elizabeth verklaart Maria de Heilige Schrift" (doek), in het noordaltaar en "Geboorte van Jezus" (doek), in het zuidaltaar; "Calvarie met Maria Magdalena" (paneel), Vlaamse School, 16de eeuw, in de noordbeuk; "Jezus breekt het brood met de Emmaüsgangers" (doek), 17de eeuw, tegen zuidwand koor; "Piëta" (kopie van schilderij van Van Dyck) (paneel), 17de eeuw, tegen noordwand koor. Gepolychromeerde houten beelden: "Sint-Anna-te-Drieën", 17de eeuw, op doksaal; "Heilige Andreas", buste op sokkel, 18de eeuw, onder doksaal; "Heilige Barbara", buste op sokkel, 18de eeuw, onder doksaal. In koorpartij, portiekaltaren van gepolychromeerd en verguld hout uit de eerste helft van de 19de eeuw: in hoofdkoor neo-Lodewijk XVI-altaar toegewijd aan Heilige Anna; in noordelijk zijkoor Onze-Lieve-Vrouw-altaar; zuidelijke altaar toegewijd aan Heilige Willibrordus. Vervaardigd tussen 1763 en 1768 in gesculpteerd en gedeeltelijk verguld eikenhout: koorgestoelte en -communiebank in Lodewijk XV-stijl, Lodewijk 16de-eeuwse lambrisering aan noordwand van het koor en preekstoel met medaillons. Biechtstoelen van circa 1800. Orgel en doksaal uit 1846; orgel gebouwd door Ch.L. van Houtte (Waregem) en volledig getransformeerd door Jos. & P. Loncke (Esen) in 1935. 19de-eeuws doopvont van J.A. Devriese (Oostende), wit marmer en deksel in koper. Tussen noordelijke zijkapel en koor, 19de-eeuwse nis in de vorm van portiek, gepolychromeerd en verguld, met gekleed processiebeeld van Maria met kind. Twee gebrandschilderde glasramen in het koor, gesigneerd en gedateerd "Jul. Dobbelaere Brugge. 1904". Zes gebrandschilderde glasramen in zijbeuken uit 1932, gesigneerd "Ganton-Defoin, Gent". Alle glasramen met medaillon waarin portret van een heilige. Grafstenen. Op de buitenmuur links van het westportaal, arduinen grafsteen met spitsbogig witmarmeren tekstveld, van Karel Verkarre, schepen en kerkmeester, † 1832, en zijn vrouw. Op oud kerkhof ten oosten van de kerk, onder treurwilg, arduinen grafsteen van pastoor Jozef A.H.G. Gezelle, broer van Guido Gezelle, †1903.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, Archief, DW452.
  • Rijksarchief Brugge, Verzameling kaarten en plans, nummer 1075.
  • BRAET M., Sint-Anna kerkje Stene, in Gidsenblad "Lange Nelle" 3, 1991, p. 28-36.
  • DE BEAUCOURT DE NOORTVELDE R., Beschrijving der gemeente Steene, Oostende, 1908, p. 28-45. (Anastatische herdruk, Handzame, 1977).
  • De Sint-Annakerk te Stene (Oostende), (folder in de kerk).
  • FAUCONNIER A. & ROOSE P., Het historisch orgel in Vlaanderen. Deel IV a, Provincie West-Vlaanderen : Arrondissementen Brugge en Oostende, Brussel, 1986, p. 641.
  • JACOBS M., Zij, die vielen als helden… Inventaris van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, Brugge, 1996, Deel 2, p. 378.
  • ROOSE-MEIER B.; VERSCHRAEGEN H., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Kanton Oostende I, Brussel, 1977, p. 22-24.
  • St. Annakerkje opgeknapt, in 't Schorre, 15, 1992, nummer 1, p. 16-20.
  • VANDEWALLE P., Stene na het beleg van Oostende, in Ostendiana, II, 1975, p. 79-81.

Bron: CALLAERT G., DELEPIERE A.-M., HOOFT E., KERRINCKX H. & VANNESTE P. met medewerking van SANTY P. & SNAUWAERT L. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Oostende, Deel IA: Stad Oostende, Straten A-M, Deel IB: Stad Oostende, Straten N-Z en wijken Haven, Hazegras, Opex, Deel II: Deelgemeenten Mariakerke, Raversijde, Stene en Zandvoorde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL6, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Delepiere, Anne Marie; Kerrinckx, Hans; Hooft, Elise; Callaert, Gonda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Een klein ten noorden, oosten en zuiden met bomen omzoomde kerkhof staat afgebeeld op de laat 18de-eeuwse Ferrariskaart. De Atlas der Buurtwegen uit 1840 suggereert een gracht ter hoogt van de westelijk lopende straat. Tot de Tweede Wereldoorlog behoudt het kerkhof zijn eeuwenoude contouren. Vermoedelijk werd er ook begraven aan de westzijde van de kerk. In de tweede helft van de 20ste eeuw wordt het kerkhof sterk uitgebreid naar het oosten en zuiden en ten westen werd een plein aangelegd.

Met een bakstenen muur onder ezelsrug omheind kerkhof, ter hoogte van de straat afgesloten met een dubbele rij leibomen. Tegen het koor van de kerk hangt een gekruisigde Christus onder een met gebeeldhouwde draperieën afgewerkte luifel. Het kerkhof wordt opgedeeld door middel van een centraal pad en haakse dwarspaden. Daarlangs zijn de graven geplaatst. De grafmonumenten dateren vanaf de Eerste Wereldoorlog tot vandaag en bestaan voornamelijk uit boomstamkruisen, grafkruisen en (verhoogde) grafzerken met stèles. Ze zijn uitgevoerd in voornamelijk blauwe hardsteen en in mindere mate uit composietsteen, en enkele gietijzeren en betonnen kruisen. De typische stijlen komen voor van eclecticisme en neogotiek tot sobere art deco en modernisme.

Het terreinbezoek vond plaats in 2016.

  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
  • Kaart van België, Militair Geografisch Instituut, uitgegeven in 1949-1970, schaal 1:25.000.
  • Topografische  kaarten van België, Herziening derde editie, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1939, schaal 1:20.000.
  • S.N s.d.: St Annakerk Stene - Oostende, Ern. Thill Bruxelles n° 63 [online], https://www.delcampe.net (geraadpleegd op 29 april 2021).
  • S.N s.d.: St Annakerk Stene 1625, NV Pluspoll? Blankenberge [online], https://www.delcampe.net (geraadpleegd op 29 april 2021).
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Waarnemingen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Anna met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/56667 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.