erfgoedobject

Jachthaven Mercator

bouwkundig element
ID
56813
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/56813

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Jachthaven Mercator
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Jachthaven Mercator
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Jachthaven Mercator, ten zuiden van het stadscentrum gelegen in de voormalige 18de-eeuwse handelsdokken, nu gebruikt voor jachten en vreemde oorlogsbodems op bezoek, driehonderd aanlegplaatsen.

Genoemd naar het schoolschip "Mercator" dat sinds 1965 bijna onafgebroken in Oostende ligt afgemeerd. Toegang langs kant van de havengeul door zeesluis van 25,80 meter lengte, 12 meter breedte, 1,48 meter drempeldiepte onder gemiddeld laag waterpeil. Beide overblijvende dokken zijn gebaggerd tot op - 1,5 meter (zuid); de lengte van de kaaimuren zijn respectievelijk 600 meter en 480 meter.

1769: voorstel van de stad tot uitbouw van de open kom ten zuidoosten van de stad, buiten de stadswallen, tot vlotdok. Thomas de Grysperre, raadsheer bij de Geheime Raad, stelt in 1774 een nieuw plan voor: uitbouw van één nieuw groot gesloten vlotdok met sluis aan het uiteinde van de Sint-Catharinakreek, en inrichting van de open kom tot tijdok door afsluiting met een dijk; behoud van een watergang voor de afwatering van de polder (later genoemd "Amerikaanse kreek"). Afgewerkt in 1776: vlotdok - eerste in België - wordt gebruikt als handelsdok, open kom als vissershaven. 1781-1783: In het kader van uitroeping van Oostende als vrijhaven graven van tweede en derde handelsdok in het verlengde van het eerste en ermee verbonden door draaibrug, in de bedding van de Sint-Catharinakreek (achter het tracé van de Lantsweertdijk), begin slechten van de zuidelijke vestingwerken (oever van de Sint-Catharinakreek) voor uitbreiding van de stad naar ontwerp van Thomas de Grysperre en luitenant-kolonel De Brou. Ten noorden van de handelskommen wordt een commerciële residentiewijk gepland; ten zuiden van de kommen, later "Hazegras" genoemd, worden industrieën en magazijnen gevestigd, naast woongelegenheden voor ambachts- en zeelieden (zie Oostende-Hazegras). Opwerpen van een eenvoudige zuidelijke vestinggracht en -wal.

1817-1820: bouwen van schutsluis voor de handelsdokken ter vervanging van de oude, eenvoudige sluis. Graven en aanleg van verbindingskanaal tussen de handelsdokken en het kanaal Oostende-Brugge en de Kamerlinckvaart; uitbouw van de zuidelijke vestingsgordel. Versterken van de kaaien en verdiepen van de handelsdokken. Afsluiten van een gedeelte van de Amerikaanse kreek.

1840-1844: bouw van station "intra-muros" op de zuidwal van het tweede handelsdok. Aanleg goederenspoor ten behoeve van de nieuwe stapelhuizen op zuidoever van het eerste handelsdok.

1869: dempen van een gedeelte van de oude open kom (Visserskreek). Het zuidelijk gedeelte voor de helft ingewerkt in het eerste handelsdok en voor de andere helft opgevuld als toegangsweg naar het pas gebouwde zeestation. Het resterend afgeknotte noordelijk gedeelte blijft bestaan en krijgt de naam van "Slijkput" of "Strontput".

Na de Eerste Wereldoorlog gedeeltelijke demping van derde handelsdok voor de bouw van het "Panorama" (1924) op de hoek van de Vindictivelaan en de Stockholmstraat.

1922-1934: bouw van nieuwe vissershaven op de oostoever van de haven. Stad richt het Montgomerydok in als jachthaven, met infrastructuur op plaats van oude vismijn en visserskreek (zie Montgomerydok), voorafgegaan door toegangssluis en via geul in verbinding met eerste handelsdok, dat ook als jachtkom wordt ingericht. 1946: dempen van het derde handelsdok; op die plaats wordt het stadhuis gebouwd in 1956 naar ontwerp van Victor Bourgeois (Brussel), in functie van het naoorlogse urbanisatieplan van John Eggerickx en stadsingenieur A. De Vos. 1971-1974: uitbreiding van het stationsplein, waarvoor de oude sluizen van de handelsdokken ter hoogte van de Vindictivelaan, een gedeelte van het eerste handelsdok en de "Slijkput" gedempt worden. Bouw Mercator Jachtsluis tussen de oude handelsdokken en het Montgomerydok.

Eind 18de eeuw hebben alle straten en kaaien rondom de handelsdokken dezelfde naam: "Keizerskaai", naar keizer Jozef II. Straat ten noorden van de dokken, de zuidelijke begrenzing van de binnenstad, wordt in 1919 omgedoopt tot Vindictivelaan. Huidig uitzicht van de oostzijde van de handelsdokken bepaald door de aanleg van het zeestation Oostende-Kaai (zie Natiënkaai) en de bijhorende haveninfrastructuur. Urbanisatieplan van stadsingenieurs J. Eggerickx en Arnold De Vos maken van de west- en zuidkaaien van de handelsdokken bepalende verkeersaders door de stad: Leopold II-laan met uitkijkend over de dokken het stadhuis (zie Oostende, Vindictivelaan) en de Leopold III-laan als toegangsweg tot de haven (zie Oostende, Leopold II-laan en Oostende-Hazegras, Ernest Feysplein). De brug tussen de twee dokken ligt in het verlengde van de Kapellestraat, één van de belangrijkste winkelstraten van de binnenstad.

  • FARASYN D., 1769-1794. De 18de eeuwse bloeiperiode van Oostende, Oostende, 1998.
  • VANCRAEYNEST R., Toen de Oostendse handelsdokken werden ingewijd op 13 augustus 1783, in De Plate, 1993, p. 201-204.

Bron: CALLAERT G., DELEPIERE A.-M., HOOFT E., KERRINCKX H. & VANNESTE P. met medewerking van SANTY P. & SNAUWAERT L. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Oostende, Deel IA: Stad Oostende, Straten A-M, Deel IB: Stad Oostende, Straten N-Z en wijken Haven, Hazegras, Opex, Deel II: Deelgemeenten Mariakerke, Raversijde, Stene en Zandvoorde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL6, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Delepiere, Anne Marie; Kerrinckx, Hans; Hooft, Elise; Callaert, Gonda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Jachthaven Mercator [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/56813 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.