Adegem Canadian War Cemetery, de Canadese militaire begraafplaats van Adegem, werd aangelegd in 1945, naar ontwerp van architect Philip Hepworth en wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission. De definitieve symmetrische aanleg met ingangspoort, centraal kruis en gedenkhal dateert van 1952-53. De begraafplaats is in twaalf vakken verdeeld.

Historiek

Verzamelbegraafplaats van de Commonwealth War Graves Commission (CWGC) met vooral doden uit de herfst van 1944. De doden lagen begraven over verschillende gemeenten in de omgeving en velen werden nog tijdens of kort na de oorlog bijeengebracht op een voorlopige begraafplaats die was aangelegd aan de Aardenburgkalseide in Maldegem. Een groot deel van de Canadese doden, die in Adegem begraven liggen, kwamen om ten gevolge van de gevechten in Zeeuws-Vlaanderen tijdens de operatie 'Switchback'. Maar ook vele Canadezen, die elders om het leven gekomen waren, werden na de oorlog naar Adegem overgebracht.

Operatie 'Switchback' ging van start op 2 oktober 1944. De geallieerden bezetten weliswaar de haven van Antwerpen, maar die bleef onbruikbaar daar de oevers van de Schelde nog steeds in Duitse handen waren. Het eerste Canadese leger had de opdracht gekregen om de zuidelijke oevers van de Schelde vrij te maken. De Duitsers hadden zich stevig verschanst achter het Leopoldkanaal en het Afwateringskanaal. Bovendien hadden ze door gebruik van verlaten het terrein erg drassig gemaakt, waardoor pantsers onbruikbaar waren. De Canadezen ondervonden bijzonder zware tegenstand, toen ze poogden het Leopoldkanaal over te steken. Operatie 'Switchback' duurde ongeveer een maand, met de bevrijding van Knokke en Zeebrugge op 3 november als eindpunt.

In februari-maart 1945 werd de huidige begraafplaats aangelegd langs de Prins Boudewijnlaan, op een stuk prehistorische begraafplaats, met zandige ondergrond. De aanleg werd gerealiseerd door genietroepen van de 'Third Cemetery Construction Unit' van het Canadese leger, in samenwerking met lokale bewoners. Voorlopig werden zinken kruisjes op de graven geplaatst. De begraafplaats werd afgesloten met betonpaaltjes en draad en was voorzien van een houten toegangshek. Het 'Cross of Sacrifice' was uit hout vervaardigd. Eind mei 1945 lagen er 822 doden, in de loop der jaren werden er nog heel wat toegevoegd. Nu liggen er 1155 doden, waarvan één onbekende Brit uit de Eerste Wereldoorlog. Voor de Tweede Wereldoorlog betreft het 269 doden uit het Verenigd Koninkrijk (waarvan 32 onbekend), drie uit Australië (waarvan één onbekend), 845 uit Canada (waarvan 11 onbekend), twee uit Nieuw-Zeeland, 33 uit Polen en twee uit Frankrijk (waarvan één onbekend).

In 1948-1949 werden de zinken kruisjes vervangen door de typische headstones voor de omgekomen doden van het Gemenebest, grafkruisen voor de Fransen en grafstèles met bovenaan spitsbogen voor de Polen. In 1953 werd het houten 'Cross of Sacrifice' vervangen door een exemplaar uit Portlandsteen en werden de toegangspartij en het schuilhuisje gerealiseerd door aannemer Gaston Heene uit Eeklo, naar ontwerp van de Britse architect Philip Hepworth. Op de begraafplaatsen vonden heel wat plechtigheden plaats (tot op de dag van vandaag).

Beschrijving

Begraafplaats met rechthoekig, bijna vierkantig grondplan. De begraafplaats bestaat uit een groot grasperk, omgeven door bomen (eik, beuk, esdoorn...) en een haag uit haagbeuk aan straatzijde, met symmetrisch geplaatste esdoorns op de begraafplaats zelf. De twaalf perken met graven zijn symmetrisch aangelegd ten opzichte van de hoofdas. De hoofdas bestaat uit een breed middenpad dat vertrekt vanaf de toegangspartij (noordzijde) en via het 'Cross of Sacrifice' (type A) uitmondt bij het schuilgebouw achteraan. Deze hoofdas wordt gemarkeerd door lage sparretjes aan het begin van iedere rij graven. Vooraan op de begraafplaats vormt de open grasvlakte zogenaamde 'Gardens of rest', met links en rechts een houten zitbank.

Aan straatzijde (noordzijde) bevindt zich een bakstenen toegangspartij, afgewerkt met witte natuursteen (dekstenen, banden, kapiteel) met een meerledig smeedijzeren hekken gevat tussen twee brede pijlers waarop witte vazen zijn geplaatst, met onderaan het opschrift "Adegem Canadian War Cemetery 1939-1945". Vóór de toegangspartij ligt een metalen informatieplaat op een lage, schuine tafel.

Het schuilhuis is opgetrokken uit baksteen en afgewerkt met witte natuursteen (latei, pijlers, hoekblokken) met een schilddak uit rode dakpannen. Aan de voorzijde zit een brede, open toegang die in drieën wordt verdeeld door twee vierkante pijlers. De uiteinden van het gebouw binnenin zijn apsis-vormig uitgewerkt onder een tongewelf. In het schuilhuis zijn de landplaten, het registerkastje en zitbanken ondergebracht.

Aan de westkant van de begraafplaats is een tweede toegang met dreef naar de dienstgebouwtjes in de zuidwestelijke hoek (waar de plattegrond een uitsprong maakt).