erfgoedobject

Klooster van de grauwzusters

bouwkundig element
ID
59605
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/59605

Juridische gevolgen

Beschrijving

Huidig gebouwencomplex, in kern teruggaand tot de 15de-eeuw en verscheidene malen verbouwd in de loop van de 16de, 17de, 18de, 19de en 20ste eeuw, is gelegen tussen de Grijze Zusterstraat, het Jozef Vandaleplein, Steenpoort en het Overbekeplein. Sommige bronnen vermelden reeds in 1413/1417 de aanwezigheid van grauwzusters te Kortrijk, die zich ten dienste stelden van zieken en behoeftigen.

3 september 1433: ridder Rogier de Tollenare verkoopt een huis en erf in de nabijheid van de Sint-Maartenskerk aan de grauwzusters. Dit huis wordt omgevormd tot een klooster, waarvan in 1447 reeds een deel is opgericht.

1453-1455: aankoop van twee erven tussen het huis van de grauwzusters en dat van pastoor Gorik van der Houstrate.

1456: voltooiing vleugel kerkhofzijde en inrichting ziekenzaal in oostelijke richting. Plaatsen van een afvoerbuis lopende van het nieuwe achterhuis op de noordzijde bij de poort van de gang naast de stadsvesting.

1478: toestemming van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel voor het bouwen van een reeds in 1475 geplande kapel. Deze kapel verving twee bestaande woonhuizen.

1556: erfscheiding tussen het erf en de gang ten oosten aan de stadsmuur.

1495: ingebruikname door de grauwzusters van de vestingtoren die zich tussen de Steenpoort en de Sint-Maartenskerk bevond. Omwille van de pest namen de grauwzusters eveneens de vestingtoren achter de Sint-Maartenskerk in gebruik, die voor 1648 gesloopt werd.

1594: dak vernield door een storm, hersteld met stadstoelage.

1676: aankoop vestingtoren achter het klooster.

1680: verwerving aanpalende stadsgracht.

1740: bouw van een nieuwe kapeltoren.

1747: herbouwen ziekenzaal.

1758: vernieuwing brouwerij.

1761: sloop spreekkamer, slaapzaal en "loge" voor uitbreiding sacristie Sint-Maartenskerk.

1771: bouw kamer overste.

1789: openbare verkoop van het klooster.

1816-1842: de Zusters van Liefde brengen in het oude klooster een instituut voor ongeneeslijk zieken, het "Huis der Engelen", onder.

1842: aankoop van het complex door de kerkfabriek van de Sint-Maartenskerk.

1849: klooster wordt opgedeeld in een huis en een armenschool.

1880: afbraak van de oude vestingtoren en uitbreiding van de armenschool aan de zijde van het Overbekeplein.

1902: gedeelte armenschool omgevormd tot magazijn voor kerkgewaden. Restauratie van de voorgevel voor de congregatie van Sint-Maarten in opdracht van vicaris J. Vanhee.

1908: kleine uitbreidingen op de binnenplaats.

1953: in het noordelijke gedeelte worden de Sint-Maartenskring en een bioscoop onderbracht. Het zuidelijke gedeelte was tot 1907 een boekbinderij, en vervolgens tot 1977 een drukkerij.

1952: uitbreiding van complex; grootste gedeelte binnenplaats volgebouwd. Bouwaanvraag verbouwen ingang Sint-Maartenskring. Vermoedelijk op dat ogenblik omgebouwd tot filmzaal "Groeninge" en pastorie Sint-Maartenskerk (in 1977 vervangen door een kantoor). Voormalige kapel in Grijze Zustersstraat omgebouwd tot woonhuis voor onderpastoors naar ontwerp van M. Van Oost (Kortrijk).

1979: opgraving van de fundamenten van de toren van de grauwzusters.

1988: complex opgedeeld en omgebouwd tot afzonderlijke winkelpanden; cinemazalen omgevormd tot vergaderlokalen, naar ontwerp van L. Allaert (Kortrijk).

Nummer 1-1/01. Voormalige koor van de kapel van 1475, nu handelsruimte. Vermoedelijk werd de gevel zijde Grijze Zusterstraat in 1902 aangepast voor de functie als congregatie van Sint-Maarten. Nu, breedhuis van vier traveeën en twee bouwlagen onder mank zadeldak (mechanische pannen), doorsneden door het schilddak van de dwarse noordelijke vleugel. Vier houten dakkapellen met uitstekend dakstoeltje onder leien zadeldakje. Centrale dakkapel met trapgevel met overhoeks topstuk. Rechtertravee in 1952 ondergebracht bij buurhuis.

In 1988 gerestaureerde, verankerde bakstenen lijstgevel. Rechthoekige vensters met negblokken en doorlopende onder- en bovendorpels. Kleine roedeverdeling in de bovenlichten. Aangepaste begane grond naar aanleiding van functiewijziging in toegang tot filmzaal en nadien in winkelpand.
Links, aansluitend muur met korfbogige muuropening onder druiplijst die toegang gaf tot de ruimte tussen het klooster en de Sint-Maartenskerk; nu doorgang naar Overbekeplein. Sporen van voormalige deuropening. Verankerde linkerzijgevel gemarkeerd door tal van bouwsporen, zie aangepaste en gedichte muuropeningen. Metselaarstekens in zwarte baksteen; venster met behouden schuifraam met kleine roedeverdeling. De achtergevel, gemarkeerd door steunbeer, vertoont talrijke sporen van verbouwingen. De rondbogige vensteropeningen met gotische traceringen, verwijzen naar de functie als kapel.

Interieur: kelder met tongewelf (loodrecht op Grijze Zusterstraat) en gedeeltelijk bewaarde toegangstrap. Twee gedichte kelderopeningen uitgevend zijde koor Sint-Maartenskerk. Gelijkvloers: vermoedelijk 15de-eeuwse balkenroostering op ongeprofileerde witstenen consoles, sporen van korbeelconstructie. Eerste verdieping: Eenvoudig rechtlijnig lijstwerk in de twee kamers aan de straatzijde. Eenvoudige houten deur met balksluiting die toegang geeft tot zolderruimtes.

Nummer 1 A. Vermoedelijk schip van voormalige kapel met bijhorende sacristie, in 1952 verbouwd tot woonhuis voor de onderpastoors. Oorspronkelijk rode baksteenbouw voorzien van spitsboogopeningen. Bepleisterde bakstenen lijstgevel van zes traveeën (linker travee afgenomen van huidige nummer 1-1/01) en twee bouwlagen onder zadeldak met rode pannen. In 1990 omgevormd tot winkelpand, gelijkvloers voorzien van uitstalramen. Achtergevel gekenmerkt door tal van bouwsporen, dit is gedichte muuropeningen. Rondboogvenster met gotisch traceerwerk verwijst eveneens naar de voormalige functie als kapel.

Nummer 3. In oorsprong pand deel uitmakend van het klooster van de grauwzusters. Heden winkelhuis van twee en drie traveeën, deels geïntegreerd bij nr. 1A en deels bij een handelspand in de Steenpoortstraat. 19de-eeuws bepleisterd en geschilderd parement horizontaal benadrukt door de waterlijsten en de doorgetrokken onderdorpels van de bovenvensters. Overkragende kroonlijst. Rechthoekige vensters met vernieuwd schrijnwerk. Aangepaste begane grond. 18de-eeuwse witgekalkte verankerde bakstenen achtergevel zie typische getoogde vensters in geriemde omlijsting. Links, behouden kruiskozijn.

Noordelijke vleugel. Voormalige refter en kamer (laatste kwart van de 18de eeuw), straatgevel reeds vóór 1988 zwaar verbouwd. Rode baksteenbouw van twee bouwlagen en acht traveeën onder hoogopgaand pannen zadeldak (loodrecht op Grijze Zusterstraat). In 1988 verbouwd tot verschillende winkelruimtes, voorzien van uitstalramen. Zijde binnenplaats: verankerde rode baksteenbouw met sporen van beschildering. Tweede bouwlaag getypeerd door drie dichtgemetselde korfbogige muuropeningen in geprofileerde bakstenen omlijsting.

  • Stadsarchief Kortrijk, 86, nummer 3089.
  • DE CUYPER J., Het "Susterhuys" van Kortrijk. Het klooster van de Grauwe Zusters in de 15de en 16de eeuw, in De Leiegouw, 1982, aflevering 1, p. 3-15.
  • DE SPRIET P., 2000 jaar Kortrijk, Kortrijk, 1990, p. 57, 59, 177-180.
  • SEVENS T., De Grauwe Zusters te Kortrijk, in Handelingen Geschied- en Oudheidkundige Kring Kortrijk, 1921, p. 15-26.

Bron: DE GUNSCH A., DE LEEUW S. & METDEPENNINGHEN C. met medewerking van CALLENS T., SCHEIR O & VAN DEN MOOTER M. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Kortrijk, Deel IA: stad Kortrijk, Straten A-K, Deel IB: stad Kortrijk, Straten L-Z, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL5, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Callens, Toon; Scheir, Olivier; Van den Mooter, Maarten; De Gunsch, Ann; Metdepenninghen, Catheline; De Leeuw, Sofie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Boven het hoekpand tegenover de Sint-Maartenskerk en de aansluitende noordvleugel: oorspronkelijke dakkappen uit de 15de of 16de eeuw. Boven het hoekpand: kap met schaargebint en flieringen, hanenbalkfliering en nokgording op Sint-Andreaskruisen. Boven de noordvleugel: sporenkap op schaargebinten met flieringen, enkele rij hanenbalken bovenaan de gespannen. Plaatsbezoek 04/10/2007.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Klooster van de grauwzusters [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/59605 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.