erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Brixius

bouwkundig element
ID
60928
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/60928

Juridische gevolgen

Beschrijving

Georiënteerd bedehuis ter vervanging van de 18de-eeuwse parochiekerk. De oudste vermelding van de kerk van Marke dateert van 1243, vermoedelijk gaat het om een houten kapel. In 1267 richtten de kanunniken van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel de kerk op. Het betrof waarschijnlijk een kleine Romaanse kruiskerk van circa 21 meter binnenlengte, met drie beuken van twee traveeën, een rechthoekig, vlak afgesloten koor, twee zijkoren en een centrale vieringtoren met achthoekige bovenbouw. Deze kerk werd in 1756-57 in opdracht van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Kortrijk gedeeltelijk afgebroken en verbouwd naar ontwerp van J.B. Simoens. De benedenkerk werd onder meer uitgebreid met vijf traveeën in classicistische stijl en de bouw van een vierkante, barokke westertoren. In 1770 volgde een nieuwe verbouwing van de kerk naar ontwerp van Judocus Steyt, met onder andere een verlenging van het koor en de aanbouw van een sacristie. In 1893 maakte J.B. (de) Bethune een ontwerp voor een volledig nieuwe kerk, die het te klein geworden bestaande bedehuis moest vervangen. Kort voor zijn dood vertrouwde (de) Bethune de plannen toe aan de Kortrijkse architect Jules Carette onder wiens leiding de kerk in de periode 1900-1901 opgetrokken werd, aansluitend bij de architectuur van de Scheldegotiek. Naast de Heilige Brixius, patroonheilige van de parochie en aanbeden tegen rampen, werd destijds eveneens de Heilige Drogo vereerd. De kerk is naast parochiekerk tevens de grafkerk van de familie (de) Bethune. De decoratie en het meubilair van de kerk werden bijna volledig door de familie geschonken en de iconografie van beelden, glasramen, altaren, enzomeer werd door hen bepaald en uitgevoerd door de beste neogotische kunstateliers uit die periode en bleef tot nu bewaard.

De plattegrond ontvouwt: één midden en twee zijbeuken van vijf traveeën; transepten met armen van één travee en rechte sluiting; koor met vijfzijdige sluiting.

Rode baksteenbouw onder leien bedaking. Verankerde westelijke tuitgevel gemarkeerd door twee versneden steunberen. Bekronend arduinen kruis. Spitsboogvormig portaal onder pseudo-wimberg met hogels en kruisbloem, waarboven drie gedrukte spitsboogvensters. Tegen noordelijke zijbeuk, vijfzijdige doopkapel van 1912 geritmeerd door spitsboogvensters met dievenijzers. Zijgevels geritmeerd door verjongende steunberen waartussen spitsbogige drielichten op afzaat. Lichtbeuk met spitsbogige drielichten onder gekoppelde spitsboognissen. Aflijnende overhoekse muizentandfries. Tegen vijfzijdig koor en zijkoren grafkapellen (onder meer van de familie (de) Bethune) en calvariekruis. Ten noordoosten, ronde traptoren met ingesnoerd kegelvormig leien dak. Aflijnende spitsboogfries. Octogonale vieringstoren onder ingesnoerde spits met uurwerk ingeschreven in dakkapellen met wimberg. De overgang van de vierkante basis naar de octogonale bouwlaag wordt gevormd door een geleding met piramidale afschuiningen. Spitsbogige gekoppelde galmgaten.

Bepleisterd en nu beigegeschilderd interieur, geritmeerd door geprofileerde spitsbogige scheibogen op arduinen zuilen met achtzijdige sokkel en knoppenkapiteel. Schip overwelfd door houten spitstongewelven; smallere zijbeuken onder half spitstongewelf met houten trekbalken. Kruising voorzien van bakstenen kruisgewelf met arduinen ribben.

Mobilair. Neogotisch mobilair: hoofdaltaar van 1901 door Bressers-Blanchaert (Sint-Denijs-Westrem) geïnspireerd op Heilig-Sacramentsaltaar in Saint Jacqueskerk (Doornik) en altaar in de kerk van Geel-Bel, beide naar ontwerp van J.B. Bethune; altaar van Onze-Lieve-Vrouw van 1901 (linker zijkoor); zijaltaar ter ere van Heilige Brixius van Tours en Heilige Drogo van 1901 door Bressers-Blanchaert (Sint-Denijs-Westrem). Neogotische preekstoel van 1905 door Blanchaert (Sint-Denijs-Westrem) naar ontwerp van J.B. Bethune. Doopvont van 1910 uitgevoerd door J. Lelan-Declerck (Kortrijk) met neogotisch koperen deksel naar ontwerp van J.B. Bethune; twee neogotische biechtstoelen van 1910 door J. Lelan-Declerck (Kortrijk). Neogotische communiebank, koorgestoelte en stoelen van hoogkoor naar ontwerp van J. Boute (Kortrijk).Twee neogotische biechtstoelen van 1935 door M. Maes (Marke). Orgel geplaatst in 1937, afkomstig uit de kapel van de zusters van de Heilige Juliana te Brussel. Dienstaltaar van 1965 door "De Dry Swaenen" (Jabbeke).

Schilderijen: Kruisafneming, kopie van de Kruisafneming van P.P. Rubens van circa 1800; Onze-Liever-Vrouw met kind schenkt aan Heilige Dominicus Guzman de rozenkrans van de heer de Tracy (Gent) van 1888; Triptiek van het Heilig Hart naar ontwerp van J.B. Bethune uitgevoerd door atelier Bressers-Blanchaert (Sint-Denijs-Westrem); polychromie van plafond en koorkolommen door L. Bressers (Gent) van 1931, grotendeels overschilderd in jaren 1950, met uitzondering van de twaalf apostelen en de polychromie van de colonetten; Icoon Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende Bijstand (1938); Icoon van de Nederdaling ter Helle (Xus in Limbo) als gedenkbord van de overledenen.

Beelden: Neogotisch gepolychromeerd beeld van de Heilige Drogo van circa 1900. Houten gepolychromeerd beeld van Sint-Jozef circa 1901; gepolychromeerd beeld van Onze-Lieve-vrouw met kind op maansikkel (ontwerp 1888); beeld van de Heilige Antonius van Padua van 1901 (ontwerp 1888) allen naar ontwerp van J.B. Bethune, uitgevoerd door Bressers-Blanchaert (Sint-Denijs-Westrem). Calvariekruis naar ontwerp van J.B. Bethune, afkomstig uit de kerk van de gedurige aanbidding (Salazar) te Brussel. Beeld van de Heilige Agatha van 1901 door Bressers-Blanchaert (Sint-Denijs-Westrem). Kruisweg met XIV staties van Alouis Debeule (Gent).

Brandramen door J. Casier (Gent): drielicht in neogotische stijl met fragmenten uit het leven van Onze-Lieve-Vrouw; zeven neogotische lancetvensters van 1907 met voorstellingen uit het leven van Jezus en Maria; rozet boven Brixiusaltaar van 1907 met tronende "Beau Dieu d'Amiens"; brandramen in het Brixiuskoor van 1908; Heilige Teresia, Heilige Maria, Heilige Jozef van 1910. Drielicht (linker zijbeuk) van 1962 door Olivier Ganton (Gent) met Heilige Jacobus, Heilige Johannes, Heilige Fransiscus.

  • Archief Administratie Monumenten en Landschappen Brussel, plannenfonds K.C.M.L., provincie West-Vlaanderen, Kortrijk, Marke, Sint-Brixiuskerk.
  • DEBRABANDERE P., De neogotische bouwkunst in Kortrijk, in De Leiegouw, jg. 39, nr. 1, 1997, p. 57, 59.
  • DE KEYSER B. (o.l.v. J. DE NAYER en L. VERPOEST), De ingenieuze neogotiek. Techniek en kunst 1852-1925, Leuven, 1997.
  • De St.-Brixiuskerk van Marke - Kerk van de maand oktober 1999.
  • Neogotiek in het Kortrijkse, 11de neogotiekseminarie van het KADOC, Kortrijk, 30 september 1995.

Bron: DE GUNSCH A. & METDEPENNINGHEN C. met medewerking van CALLENS T. & VAN DEN MOOTER M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Kortrijk, Deel IIA: deelgemeenten Aalbeke, Bellegem, Bissegem en Heule, Deel IIB: deelgemeenten Kooigem, Marke en Rollegem, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL5, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Callens, Toon; Van den Mooter, Maarten; De Gunsch, Ann; Metdepenninghen, Catheline
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Orgel parochiekerk Sint-Brixius

  • Is deel van
    Markekerkstraat


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Brixius [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/60928 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.