erfgoedobject

Goed te Tollenaers

bouwkundig element
ID
61072
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/61072

Juridische gevolgen

Beschrijving

Historische hoeve, het "Goed ter Tollenaers" (zie naambord erfoprit), centrum van het gelijknamige leen afhankelijk van het grafelijk kasteel van Kortrijk. De oudste vermelding gaat terug tot 1365, wanneer Jan de Tolnaere eigenaar was. Tot 1585 bleef het leen en de hoeve in handen van de familie de Tolnaere. Daarna werd het goed aangekocht door Alard de Fourmentrou, een handelaar. De hoeve bleef eigendom van de familie tot 1669. In de 18de eeuw was de hoeve in het bezit van Jean-Baptiste de Ghellinck, "burgemeester" van Kortijk.

De heerlijkheid en de hoeve worden weergegeven op een 18de-eeuwse kaart waarop men duidelijk de beboomde dreef, de omwalling en het poortgebouw kan onderscheiden. Ook de drie volumes (waarschijnlijk te identificeren als woonhuis, stalvleugel en schuur) met U-vormige opstelling, die tot vandaag bleef behouden, zijn duidelijk herkenbaar.
De hoeve wordt merkwaardig genoeg niet afgebeeld op de Ferrariskaart (1770-1778).
De Atlas der Buurtwegen (1843) toont dezelfde U-vormige opstelling en een typische achtvormige motestructuur.
In de loop van de 19de eeuw wordt de hoeve uitgebreid en zijn er verschillende verbouwingen.
Op de primitieve kadasterkaart van 1835 is duidelijk de achtvormige omwalling te herkennen.
Volgens de mutatieschets van 1885 wordt de schuur uitgebreid met onder meer een wagenhuis en een kleiner volume, vermoedelijk een bakhuisje, achter het woonhuis. Bovendien wordt het woonhuis uitgebreid. De dakconstructie en de bouwnaden in de zijgevel bevestigen dit. Het volume van het poortgebouw wordt niet meer weergegeven en is vermoedelijk afgebroken. Ook de westelijke vleugel en een deel van de stalvleugel worden afgebroken en vervangen door een kleiner volume.
De mutatieschets van 1905 toont dat aan de schuur tussen de twee poorten een volume wordt bijgebouwd. Het kleine volume tussen schuur en woonhuis wordt vermeld als zwingelkot.
Volgens de mutatieschets van 1911 wordt het kleine volume ten oosten van stalvleugel afgebroken en wordt de vleugel uitgebreid, zie de verschillende verankering.
In 1951 wordt een loods opgetrokken ten zuidwesten en wordt de stalvleugel uitgebreid met een dwars geplaatste varkensstal en een volume aansluitend op de achtergevel.

Aansluitende lage, bestanddelen, U-vormig gegroepeerd rondom een onverhard erf. Verankerde baksteenbouw onder pannen zadeldaken (mechanische en zogenaamd Waalse pannen).
Tot tweede helft van de 19de eeuw volledig omwald met typische achtvormige motestructuur zie Popp-kaart (circa 1850) en Atlas der Buurtwegen (1843). Heden rest enkel het oostelijk deel van de omwalling. Toegankelijk via noordwestelijke erfoprit gemarkeerd door witgekalkte bakstenen pijlers met ijzeren hek. Rechter pijler met houten bord met opschrift: HOF TER DRIE GEMEENTEN, dat verwijst naar het feit dat de hoeve gelegen is op grondgebied van drie gemeenten: Marke, Lauwe en Aalbeke.
De lange dreef die duidelijk te herkennen is op het cartografisch materiaal is verdwenen.

Ten zuidoosten van erf, boerenhuis van vijf traveeën en twee opkamertraveeën onder hoogopgaand pannen zadeldak met twee grote bakstenen dakkapellen met windbord. Witgekalkte verankerde lijstgevel op gepikte plint. Rechthoekige aangepaste vensteropeningen onder latei. Erboven strekse ontlastingsboog die verwijst naar de oude openingen. Opkamervensters met schuifraam. Rechthoekige deur met bovenlicht. Links, deur die toegang geeft tot zolder; bordes. Getoogd keldervenstertje met diefijzers. Achtergevel geritmeerd door zes venstertraveeën, één deurtravee en één opkamertravee (zuidwest). Beluikte vensters en rechthoekige deur met gedeeld bovenlicht. Rechterzijgevel getypeerd door vlechtingen.
Links (zuidoost), lager aanpalend volume met kruisankers. Getoogde muuropeningen waarvan het linkse toegemetst is. Zijgevel met drie lichtgleuven en luikje.
De opkamer heeft een vloer van gebakken tegels en de balkroostering bestaat uit moer- en kinderbalken. Zolder: oudste deel van de dakconstructie is opgebouwd uit twee schaargebinten met typische telmerken en pen- en gatverbindingen.

Langgestrekte dubbele dwarsschuur met 18de-eeuwse kern in 1885 uitgebreid met wagenhuis cf. bouwnaad. Opmerkelijk is de bakstenen zuil die de twee getoogde muuropeningen van het wagenhuis verbindt. De poort die toegang geeft tot de vermoedelijke aardappelkelder is ingeschreven in een rondboognis. Naast het wagenhuis paardenstal. Tussen de twee, verbouwde poortdoorgangen bakstenen volume van 1905 onder lessenaarsdak.

Achtergevel gemarkeerd door typische rondboogpoorten en asemgaten. Dakconstructie bestaande uit schaargebint met gestutte makelaar. De moerbalken rusten op binnensteunberen.

Stalvleugel, in kern vermoedelijk teruggaand tot de 18de eeuw, wordt gekenmerkt door een aantal verbouwingen, onder meer toemetsen van muuropeningen. Het rechterdeel (west) werd in 1911 uitgebreid, zie bouwnaad en verschillende verankering.

Ten zuidoosten van woonhuis ovenbuur vermoedelijk van circa 1885 en later verbouwd tot cichorei-ast .

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, primitief plan (1835); mutatieschetsen 207 (1885/schets 12, 1905/schets 17, 1911/schets 7, 1951/schets 9, 1982/schets 19); legger 212 (artikelnrs. 49, 979 en 2619).
  • Rijksarchief Kortrijk, Fonds d' Ennetières, nr. 2399 (1732) en nr. 2400.
  • Rijksarchief Kortrijk, Marke, Bruine pakken II, nr. 5729.
  • BONCQUET P., DECALUWÉ C., Marke, in Landelijk leven en hoevengids Groot Kortrijk, deel 2, Tielt, 1986, p. 60-61.
  • DESPRIET P. (red.), Marke, in Archeologische en Historische Monografieën van Zuid-West-Vlaanderen, Kortrijk, 1980.
  • DESPRIET P., Twintig Zuidwestvlaamse hoeven, deel 2, Kortrijk, 1986, p. 102-108.

Bron: DE GUNSCH A. & METDEPENNINGHEN C. met medewerking van CALLENS T. & VAN DEN MOOTER M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Kortrijk, Deel IIA: deelgemeenten Aalbeke, Bellegem, Bissegem en Heule, Deel IIB: deelgemeenten Kooigem, Marke en Rollegem, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL5, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Callens, Toon; Van den Mooter, Maarten; De Gunsch, Ann; Metdepenninghen, Catheline
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Goed te Tollenaers [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/61072 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.