Complex pakhuizen in modernistische stijl, gebouwd in opdracht van de Hesse Natie, naar een ontwerp door de architect Jef Huygh en het Technisch Studiebureel Constructor uit 1932, in gebruik genomen in 1933.

Historiek en context

De Hesse Natie werd opgericht in 1859, en opereerde vanaf 1872 met de firmanaam Hendrickx, De Herdt & Cie als vennootschap onder gemeenschappelijke naam. In 1908 werd de Hesse Natie omgevormd tot een samenwerkende maatschappij. De naam Hesse Natie verwijst naar de aloude natie van de kerbinders, die verbonden was aan het in 1563-1565 gebouwde Hessenhuis. In 2001 fuseerde de Hesse Natie met de Noord Natie tot de Hesse Noord Natie, die sinds 2010 opereert onder de naam PSA Antwerp.

Aanvankelijk gevestigd aan de Dries, pachtte de Hesse Natie vervolgens een groter eigendom aan de Stijfselrui, waarop in 1890-1891 een pakhuis en een paardenstal met 52 boxen werden opgetrokken. Na aankoop van het eigendom in 1928, bouwde Jef Huygh in 1930 een garage voor vrachtwagens en tractors op het binnenterrein. Tijdens de nacht van 26 op 27 juli 1932 brandde nagenoeg het volledige complex tot op de grond af, met uitzondering van de paardenstal. Datzelfde jaar tekenden Huygh en het Technisch Studiebureel Constructor de wederopbouwplannen voor het natiegebouw met de magazijnen Scheldedal en Maasdal, een nieuwbouwcomplex met een gewapend-betonstructuur dat in 1933 werd voltooid. In 1938 verwierf de Hesse Natie ook de aanpalende gebouwen van de Graineterie Zeelandia, die datzelfde jaar door de architect Jos. Baeyens en Constructor werden verbouwd tot de vandaag verdwenen magazijnen Durmedal, Nethedal en Leiedal.

De magazijnen Scheldedal en Maasdal behoren tot het rijpe werk van Jef Huygh, die als architect actief was van 1912 tot zijn overlijden in 1946. Na een kortstondige associatie met zijn vroegere stagemeester en diens zoon, de architecten Ernest en Maurice Dieltiëns, ontplooide hij vanaf de tweede helft van de jaren 1920 een bloeiende eigen praktijk. Huygh is vooral bekend voor zijn religieuze architectuur in de sfeer van kunstkring “De Pelgrim”, waaronder de Sint-Laurentiuskerk in de van Schoonbekestraat, Daarnaast ontwierp de architect tijdens de jaren 1920 en 1930 ook tal van privéwoningen waarin zowel invloeden van de Duitse Jugendstil of de Wiener Sezession als van de Amsterdamse School versmelten tot een eigenzinnige, expressieve art-decostijl. Daarvan behoort de "Lianahalle", de eigen woning aan de Boekenberglei in Deurne uit 1923, tot de vroegste en meest opmerkelijke voorbeelden. Het uitgesproken modernisme en het zuiver industriële karakter van de gebouwen van de Hesse Natie, is veeleer uitzonderlijk binnen zijn oeuvre.

Architectuur

Het complex bestaat uit twee parallelle pakhuizen op een quasi rechthoekige plattegrond, van vier bouwlagen hoog onder een plat dak, Scheldedal ten Westen en Maasdal ten Oosten. Deze zijn onderling verbonden door een centrale, overdekte binnenplaats onder een hoog geplaatst sheddak, met een laag poortgebouw aan de straat. Een langgerekte kantoorvleugel van twee bouwlagen bevond zich oorspronkelijk links van het poortgebouw, aanleunend tegen het terugwijkende magazijn Maasdal. Dit laatste was op zijn beurt tegen de vandaag verdwenen paardenstal uit 1890 aangebouwd. Van het complex resten het magazijn Scheldedal en de overdekte binnenplaats met sheddak en het poortgebouw, die omstreeks 2005 werden gerenoveerd tot wooncomplex met behoud van de architecturale kenmerken. Het magazijn Maasdal is ingrijpend verbouwd, en de kantoorvleugel omstreeks 2013 gesloopt voor de bouw van een studentenflat.

Beide pakhuizen vormen constructies uit gewapend beton met vlakke betonvloeren op mushroom-kolommen. Magazijn Scheldedal, in oppervlakte het grootste van beide, heeft een driebeukige structuur van zeven traveeën, waarvan de eerste drie gelijkvloers werden ingenomen door de garage. Het kleinere en onderkelderde magazijn Maasdal, dat zich oorspronkelijk uitstrekte achter de kantoorvleugel, heeft een vierbeukige structuur van eveneens zeven traveeën. Het gevelfront van magazijn Scheldedal en het aansluitende poortgebouw, hebben een parement uit paarsrood baksteenmetselwerk van het type Belvédère met Dudok-voeg (verdiepte lintvoegen en platvolle stootvoegen), met gebruik van blauwe hardsteen voor de plint en lekdrempels. Axiaal-symmetrisch van opzet beantwoordt het compositieschema aan een strakke horizontale gelaagdheid, afgewerkt door de breed uitkragende, betonnen kroonlijst. De brede, drieledige raampartijen worden geaccentueerd door doorgetrokken lekdrempels, en een licht vooruitspringende borstwering uitgevoerd in rollagen. Schamppalen markeren de inrijpoort van de garage in de middenas. Het magazijn wordt geflankeerd door het poortgebouw met de hoge, rechthoekige inrijpoort, van de latei tot de betonnen kroonlijst geaccentueerd door rollagen, en eveneens voorzien van schamppalen. Hierbij sloot het kantoorgebouw aan met een doorlopende kroonlijst, gelijkaardige raampartijen met doorgetrokken lekdrempels en geprononceerde borstweringen, en twee gekoppelde deuren met bovenlicht in de uiterste travee.

De overdekte binnenplaats wordt overspannen door een stalen sheddak van vijf vakken. Beide parallelle, laterale opstanden van de pakhuizen, werden geritmeerd door drie laadtraveeën met gesuperposeerde laadluiken.Mobiele hijstoestellen bevestigd aan de dwarsbalken van de dakspant, stonden in voor laden en lossen.