Van de oorspronkelijke monumentale, dubbel omgrachte hoeve met losstaande bestanddelen (Atlas van de Buurtwegen, 1845, stafkaart van 1872) bleven geen resten bewaard, op het tracé van de grachten na, waarvan het zuidwestelijke gedeelte nog met water is gevuld; de grachten werden gevoed door het water van de Krombeek, die er aan de westelijke zijde vlak naast stroomt.

In 1365 als Hommelen in handen is van Zacharias van Hommelen, wordt het vermeld als een leengoed van de graven van Loon, later van de Bisschoppelijke Tafel van Luik. In 1793 deed F. Cox van Hommelen, die ook het verdwenen Clutshof bezat, er verhef van. Het kadasterplan toont een tot de middeleeuwen opklimmende structuur waarin duidelijk de typische neerhof-opperhof situatie te herkennen valt. In 1867 wordt het meer dan 31 ha grote Hommelen verkocht en kort daarna (1876) registreerde het kadaster een eerste mutatie, die de sloping inhield van het opperhof en een deel van het neerhof, onder meer ook van het poortgebouw over de gracht. Een deel daarvan werd gedempt en vervangen door een nieuw gebouw. In 1939, 1940, 1957 en 1979 volgen nogmaals geregistreerde mutaties die de verdwijning van het historisch goed betekenen.

Het oorspronkelijke uitzicht en de ouderdom van de inplanting zijn moeilijk te achterhalen aangezien de Ferrariskaart (1771-1777) op dit punt zeer onduidelijk is: het omgrachte geheel dat "Château et Cense Op Hommelen" genoemd wordt schijnt qua ligging eerder op de burcht van Jonckholt (Hoelbeek) te slaan; een groot, eveneens omgracht geheel dat ongeveer de juiste ligging heeft, wordt aangeduid met de benaming "Château Kleyn Zangary": het is een U-vormig gebouw met erachter aansluitende gebouwen gegroepeerd rondom twee achter elkaar gelegen binnenplaatsen; het geheel is omringd door een ruime, geometrisch aangelegde moestuin.

Het goed vertoont op de Primitieve kadaster kaart van 1813 een mooie configuratie. De beek ten oosten waarvan het ligt, voedt een nagenoeg vierkante gracht (perceel nr. 9, vijver), waarbinnen een tweede ringgracht (nr. 12, vijver) ligt met een L-vormig gebouw (nr. 13) en een kleinere constructie er tegenover. Binnen de eerste gracht liggen nog twee L-vormige volumes en een poortgebouw (nr. 11), een boomgaard (nr. 14) en een tuin (nr. 10). Tot het goed behoren ook nog andere twee vijvers, boomgaarden, bossen, hooiland, bouwland en een schaapsweide. De eigenaarslegger geeft de weduwe Arnold Frederic Godfried Nicolaas de Cox de Hommelen, rentenierster te Hasselt als eigenaar op.

Het huidige gebouw ligt aan de oostelijke zijde vlak buiten de grachtengordel. Het is een boerenburgerhuis van het dubbelhuistype, vijf traveeën en een bouwlaag onder zadeldak (Vlaamse pannen), van circa 1850 (nog niet weergegeven in de Atlas van de Buurtwegen). Bakstenen gebouw op een verhoogde begane grond, de gevels voorzien van rechthoekige vensters met hardstenen latei en lekdrempel en een rechthoekige deur in een vlakke hardstenen omlijsting. De gesmeed ijzeren muurankers met krullen schijnen te dateren uit de 17de eeuw en zijn waarschijnlijk hergebruikt. Zijgevels met aandaken en muurvlechtingen.

Naar verluidt bleef tot 1961 ook een schuur bewaard, die op een balk 1756 gedateerd was.