Historiek en context

Voormalig Politiecommissariaat van de 6de Wijk, sinds 1920 van de 7de Wijk als gevolg van de administratieve herindeling van de stad in twaalf wijken. Gebouw in neo-Vlaamserenaissance-stijl naar een ontwerp door stadsarchitect Pieter Dens uit 1875. De bouw, bij openbare aanbesteding in april 1876 toegewezen aan de aannemer A. Peeters-Haesaert, werd vermoedelijk in 1877 voltooid. Het gevelfront beëindigd het perspectief van de Rembrandtstraat, gezien vanaf het Stadspark. Omstreeks 1980 werd het politiecommissariaat buiten gebruik gesteld.

Het gebouw is het derde van de negen politiecommissariaten die tussen 1875 en 1879, naar ontwerpen van Pieter Dens werden gerealiseerd. In functie als stadsbouwmeester sinds 1 juli 1863, nam zijn ambtsperiode een einde in 1884. In Antwerpen verrezen van zijn hand onder meer de verdwenen Vlaamse Schouwburg aan de Kipdorpbrug, het oude Slachthuis aan de Lange Lobroekstraat en een twaalftal scholen met als belangrijkste het Koninklijke Atheneum aan de Franklin Rooseveltplaats en de Middelbare Meisjesschool in de Lange Leemstraat. Waar een sobere, robuuste baksteenarchitectuur, het exclusieve gebruik van rondbogen, en het verzaken aan overtollige ornamenten zijn vroege ontwerpen kenmerkten, evolueerde zijn stijl vanaf midden jaren 1870 naar een meer decoratief, door de neorenaissance beïnvloed eclecticisme.

Het initiatief tot de bouw van de politiecommissariaten volgde op de nieuwe administratieve indeling van de stad Antwerpen in negen wijken in 1874. Eind 1873 was al het besluit genomen de politiecommissariaten in stadsgebouwen onder te brengen, middenin de verschillende wijken. Als eerste drie ontwierp Pieter Dens in 1875 de politiecommissariaten van de 5de Wijk in de Klappeistraat (later verbouwd), de 1ste Wijk aan de Sint-Paulusplaats, en de 6de Wijk in de Florisstraat. In 1876 volgde het ontwerp van de politiecommissariaten van de 9de Wijk in de Pierenbergstraat (gesloopt) en van de 4de Wijk aan de Sint-Andriesplaats, in 1877 van de politiecommissariaten van de 7de Wijk in de Bordeauxstraat en van de 8ste Wijk in de Paleisstraat, en ten slotte in 1878 van het politiecommissariaat van de 3de Wijk in de Everdijstraat (gesloopt) en van het Hoofdcommissariaat van de Politie aan de Suikerrui. De politiecommissariaten uit deze periode, en met name het Hoofdcommissariaat, behoren in Antwerpen tot de vroegste uitingen van de neo-Vlaamserenaissance in de openbare architectuur.

Architectuur

Met een gevelbreedte van vier traveeën omvat het gebouw drie bouwlagen onder een schilddak, met de nok loodrecht op de straat, een smeedijzeren dakvorst en flankerende schoorstenen. De bepleisterde en beschilderde lijstgevel op een hardstenen plint, is opgebouwd uit drie, door entablementen gemarkeerde registers. Volgens het lastenboek is gebruik gemaakt van witte natuursteen (Savonnière en Brauvilliers) voor de deuromlijstingen, kozijnen en bewerkte onderdelen als consoles, ornamenten en gevelplaten met opschrift. De compositie legt de klemtoon op het twee traveeën brede middenrisaliet, dat zich onderscheidt door een gesuperposeerde pilastergeleding, en wordt bekroond door een dakkapel met voluten en gebroken, gebogen fronton waarin het stadswapen. Van de rondboogopeningen op de begane grond zijn de zijdeuren bewaard, maar de middenvensters verbouwd tot poort. De eerste verdieping wordt in het risaliet geaccentueerd door een blinde balustrade, kruiskozijnen en stucsleutels in second-empirestijl met palmet en lambrekijn; het inschrift “POLITIE” “BUREEL” in de fries is verwijderd. Op de tweede verdieping zijn de tweelichten van het risaliet gevat in geprofileerde rondbogen met diamantkopsleutel op imposten; trofeeën met weegschaal, sabel en wapenstok sieren het boogveld, als embleem van politie en gerechtigheid. Boven de zijvensters jaarstenen met opschrift “ANNO” "1876”. De gevelbeëindiging wordt gevormd door een klassiek hoofdgestel met gekorniste houten kroonlijst op klossen en consoles, in het risaliet verrijkt tot een metopen-en-trigliefenfries. Eén van de oorspronkelijke eiken inkomdeuren is bewaard, evenals de smeedijzeren waaiers van de begane grond en de gietijzeren voetschrapers.

Het politiecommissariaat, dat het politiekantoor en de ambtswoning van de commissaris omvatte, bestond oorspronkelijk uit een voorbouw, via een binnenplaats gescheiden van een eenlaagse achterbouw. De deur links gaf toegang tot het eigenlijke politiekantoor, de deur rechts tot het kantoor en de ambtswoning van de commissaris, ontsloten door de traphal. De bovenverdiepingen omvatten telkens vier kamers.