Het opvallende complex met bureaus, stel- en werkplaats van de Compagnie Générale des Tramways d'Anvers werd in 1903 ontworpen door architect Jean-Laurent Hasse. In de gevels werden sgraffiti van de bekende art-nouveaukunstenaar Paul Cauchie verwerkt.

Context

De Draakplaats wordt doorsneden door de hoge spoorwegberm en door een kluwen aan tramsporen. Tegen de spoorweg zijn twee grote tramgebouwen tegenover elkaar geplaatst. Aan oostkant het complex dat Aloïs Scheepers in 1891 ontwierp voor Société Anverse des Tramways-Omnibus. Aan westzijde dit grote complex van de Compagnie Générale des Tramways d’Anvers, in 1903 getekend door Jean Laurent Hasse.

De Compagnie Générale des Tramways d'Anvers (CGTA), werd opgericht in 1899. In dit bedrijf werden alle bestaande Antwerpse trambedrijven samen gevoegd met als doel tot een geëlektrificeerd tramnet te komen. Zo neemt het bijvoorbeeld ook het tegenoverliggende trambedrijf op in zijn structuur. Vanaf 1901 exploiteerde de CGTA het tramnet in Antwerpen. Het bedrijf groeide door allerlei fusies en hervormingen door tot het huidige bedrijf De Lijn.

De Compagnie Générale des Tramways d’Anvers geeft architect Jean Laurent Hasse de opdracht een representatief kantoorgebouw te ontwerpen, met aansluitend een stelplaats en atelier. De naam en functie van het gebouw worden afgebeeld in de gevels. In veelkleurige sgraffitopanelen illustreert Paul Cauchie de naam en de initialen van het bedrijf, gecombineerd met de afbeelding van een ijzeren tramwiel. Verder in velden boven en onder de vensters, florale motieven in een geometrische art-nouveaustijl, typerend voor het werk van Cauchie.

Het hoge toegangsgebouw domineert nog steeds het beeld op de Draakplaats. Ook de achterliggende kantoren zijn bewaard. De werkplaats die hierbij aansloot werd gesloopt in 1978-79 en vervangen door een nieuwbouw van dezelfde omvang naar ontwerp van P. Goossens. In dit nieuwe gedeelte werden reliëfs van de oude werkplaats verwerkt: beeldhouwer L. Dupuis realiseerde de natuurstenen bas-reliëfs naast de poorten in de Grotehondstraat.

In 2013 werden de gebouwen uit 1913 gerestaureerd door aannemer Pit Antwerpen NV. Voor de conservatie van de sgraffiti zorgde onderaannemer Ornament.

Beschrijving

Het gebouw van de Compagnie Générale des Tramways d’Anvers is samengesteld uit een iets hogere voorbouw met natuurstenen parement, een aansluitend kantoorgebouw met een parement in een combinatie van rode baksteenbouw en natuursteen, en ten slotte een moderne bouw uit 1978-79 met een strakke gevel met bruine baksteen in een betonnen vakwerkstructuur.

De imposante natuurstenen voorbouw op de Draakplaats is het visitekaartje van het bedrijf. Het is een gebouw van drie bouwlagen onder een leien koepeldak met vorstkam. Voor- en zijgevel zijn gelijkaardig uitgewerkt: de twee traveeën worden door kolossale pilasters gemarkeerd, er is een zwaar hoofdgestel met houten kroonlijst op klossen; begane grond met hoge hardstenen plint en een parement met imitatievoegen. Tussen de rechthoekige muuropeningen van dit vrij klassiek vormgegeven pand, zijn telkens in de smalle rechthoekige muurvelden art nouveau sgraffitopanelen aangebracht naar ontwerp van Paul Cauchie. Ze verbeelden de initialen van de naam van Compagnie Générale des Tramways d’Anvers, er worden ijzeren tramwielen weergegeven en florale motieven.

Links tegen dit hoofdvolume, een lagere aanbouw van twee bouwlagen onder leien bedaking met vorstkam. Eveneens een natuurstenen parement, maar zonder de sgraffito. Op de begane grond een hoge segmentboogpoort waardoor de tramvoertuigen het gebouw binnen rijden naar de achterliggende werkplaats. Op de verdieping een gekoppeld drielicht met deelzuilen waarboven een muurveld met guirlandes.

Het kantoorgebouw dat hierbij aansluit in de Grotehondstraat bestaat uit zes traveeën van twee en een halve bouwlagen. De lange lijstgevel is ritmisch ingedeeld, met traveeën die van mekaar gescheiden worden door natuurstenen kolossale pilasters. Elke travee kreeg voorts een rood bakstenen parement, waarin de drie- en vierlichten in natuurstenen kozijnen zijn gevat, met deelzuiltjes. Het pand heeft een blauwe hardstenen sokkel en een sobere houten kroonlijst. Ook in deze lange gevel zijn fraaie sgraffitopaneeltjes aangebracht van de hand van Cauchie.

Het atelier dat het complex afsluit heeft dezelfde bouwhoogte als de kantoorgebouwen. Deze betonbouw van vier bouwlagen onder plat dak vervangt een ouder atelier van dezelfde omvang uit 1903, die echter iets lager was. De gevel van het oorspronkelijke atelier was soberder dan de andere delen van het complex, maar was eveneens als pilastergevel opgevat, met in elke brede vensters met vierkante ruiten.

De twee natuurstenen reliëfs die bij de nieuwbouw van de jaren naast de poort zijn aangebracht, beelden twee smeden uit aan het werk in het atelier. Ze zijn gesigneerd door L. Dupuis en waren al aanwezig op de gevel van het oude, dan gesloopte gebouw. Op de geveltekening in het bouwdossier zijn grote velden aanwezig op twee brede pilasters waarin deze reliëfs hoogstwaarschijnlijk waren voorzien. Louis Dupuis kennen we als beeldhouwer betrokken bij het Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen en bij de monumentale beeldengroep op het Zuid "Schelde Vrij".