erfgoedobject

Vastgoedcomplex met winkel- en burgerhuizen

bouwkundig element
ID
6871
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/6871

Juridische gevolgen

Beschrijving

Vastgoedcomplex op de hoek van Helenalei en Boomgaardstraat, voor eigen rekening opgetrokken door de aannemer August Diels uit Kessel bij Lier, naar ontwerpen door de architect Adolphe Vander Heyden uit 1908-1909. Het geheel dat bestaat uit vier burgerhuizen, twee aan twee gekoppeld aan beide zijden en een winkelpand, kwam in twee fasen tot stand. Als eerste werden de twee burgerhuizen in klassiek geïnspireerde eclectische stijl Helenalei 49-51 opgetrokken, gevolgd door het hoekpand en de twee burgerhuizen in neo-Vlaamserenaissance-stijl Boomgaardstraat 47-51. Adolphe Vander Heyden lijkt in Antwerpen slechts korte tijd actief te zijn geweest, van kort vóór 1900 tot begin jaren 1910. Zijn productie concentreert zich vooral in de wijk Zuid, waar hijzelf ook gevestigd was. Van zijn hand zijn burger- en meergezinswoningen bekend, zowel in conventionele neoclassicistische en eclectische stijl, als in een gematigde art nouveau. Hij valt niet te verwarren met zijn naam-, stads- en tijdgenoot Arthur Vander Heyden.

Burgerhuizen in eclectische stijl

De gekoppelde burgerhuizen in eclectische stijl (Helenalei 49-51), met een gevelbreedte van twee traveeën, omvatten vier bouwlagen, oorspronkelijk onder zadeldak. Voor het parement van de lijstgevels is witte natuursteen toegepast, op een geblokte pui uit blauwe hardsteen. Beide opstanden volgen een gelijkaardig compositieschema, met varianten in de detailuitvoering. Geleed door de puilijst en het klassieke hoofdgestel, en axiaal van opzet wordt de bovenbouw op de bel-etage gemarkeerd door een driezijdige erker op consoles, bekroond door een balkon met blinde borstwering. Hogerop tweelichten in het linker en drielichten in het rechter pand, rechthoekig met gestrekt entablement op de tweede, getoogd met bewerkte borstwering en waterlijst op de derde verdieping. Het spaarzame decor van guirlandes en medaillons op borstweringen en fries is ontleend aan de Lodewijk XVI-stijl. Van het schrijn- en smeedwerk zijn enkel de ijzeren deur en het voortuinhek van nummer 51 bewaard. Later toegevoegde pseudo-mansarde op nummer 49.

Quasi identiek van plattegrond, in spiegelbeeld, beantwoorden beide woningen aan het type van de bescheiden bel-etagewoning, ontsloten door een traphal in de achterbouw. Volgens de bouwplannen omvat de begane grond de spreekkamer en de keuken, en de bel-etage de suite van salon en eetkamer met een extra veranda in het linkerpand. Op de tweede verdieping bevinden zich twee slaapkamers, net als op de derde alwaar de badkamer, en onder het dak twee mansardes.

Winkelpand in neo-Vlaamserenaissance-stijl

Het winkelpand in neo-Vlaamserenaissance-stijl (Boomgaardstraat 47), met een gevelbreedte van drie bij vier traveeën, omvat drie bouwlagen onder een complex zadeldak. Het gebouw is opgetrokken uit rode baksteenbouw in kruisverband met knipvoegen, met spaarzaam gebruik van witte natuursteen voor speklagen, hoekblokken, sluitstenen, dorpels en waterlijsten, op een plint uit blauwe hardsteen. Gemarkeerd door hoekpilasters, worden beide gevelzijden respectievelijk in de zij- of middenas gemarkeerd door een getuit dakvenster met drielicht en schouderstukken, oorspronkelijk bekroond door een smeedijzeren topstuk. Verder is de opstand opgebouwd uit registers van rechthoekige of steekboogopeningen, de boogvelden van begane grond en topgeleding met een decor van schelpen en ranken; balkon met smeedijzeren leuning op de eerste verdieping zijde Helenalei. De oorspronkelijke art-nouveau-winkelpui zijde Boomgaardstraat is vernieuwd, evenals het schrijnwerk van de inkomdeur en vensters, en het voortuinhek.

Volgens de bouwplannen biedt de begane grond ruimte aan de winkel met keuken, de inkom- en traphal. De plattegronden van de bovenverdiepingen ontbreken in het bouwdossier.

Burgerhuizen in neo-Vlaamserenaissance-stijl

De gekoppelde burgerhuizen in neo-Vlaamserenaissance-stijl (Boomgaardstraat 49-51), met een gevelbreedte van twee ongelijke traveeën, omvatten een souterrain en drie bouwlagen onder een zadeldak. Voor de lijstgevels is rood baksteenmetselwerk in kruisverband met knipvoegen toegepast, spaarzaam verwerkt met witte natuursteen voor speklagen, hoekblokken, sluitstenen, dorpels en waterlijsten, op een plint uit blauwe hardsteen. Beide opstanden volgen een gelijkaardig compositieschema, met varianten in de detailuitvoering. Asymmetrisch van opzet, geleed door de puilijst, legt de compositie de klemtoon op de brede zijtravee, op de eerste verdieping gemarkeerd door een balkon op consoles. Registers van rechthoekige en steekboogopeningen met waterlijst; reliëfs met medaillons of musicerende putti op de borstweringen en in de boogvelden; houten kroonlijst met tandlijst op consoles. Het linker pand onderscheidt zich door een omlijste oculus met voluten, waterlijst en topstuk als bovenlicht van de deur; in het rechter pand is de traphal in de gevelordonnantie geïntegreerd. Van het houten schrijnwerk zijn enkel de inkomdeur en het benedenvenster van nummer 51 bewaard, van het smeedwerk de souterraintralies van beide panden, en de balkonborstwering van nummer 51.

Quasi identiek van plattegrond, in spiegelbeeld, beantwoorden beide woningen aan het het klassieke type burgerhuis, ontsloten door een zijdelings ingeplante inkom- en traphal. Volgens de bouwplannen omvat het souterrain een zitplaats en de keuken, en de begane grond een suite van salon en eetkamer. De plattegronden van de bovenverdiepingen ontbreken in het bouwdossier.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossiers 1908#1572, 1909#285 en 1909#1636.

Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Vastgoedcomplex met winkel- en burgerhuizen [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/6871 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.