Historiek en context

De cichoreifabriek Gebroeders de Beukelaar nam in 1903 haar intrek in een voormalige sodafabriek van omstreeks 1895-1900 op de Noorderdijk van de Kempische Vaart. Het betrof de Antwerpse vestiging van de Noordbrabantsche Stoom-Peekoffiefabriek Gebr. De Beukelaar, die in 1887 door de broers Bernard, Piet, Sjef, Stan en Frans de Beukelaar was opgericht in het Nederlandse Ossendrecht. Alom bekend is het portret van hun moeder, de weduwe Martina de Beukelaar-Musters, dat de verpakkingen en publiciteit van Cichorei de Beukelaar sierde. Bernard de Beukelaar (Ossendrecht, 1862-Antwerpen, 1932) kwam in 1913 aan het hoofd van de Antwerpse fabriek. Onder leiding van zijn zoon Victor de Beukelaar (Ossendrecht, 1898-Antwerpen, 1932), groeide Gebroeders de Beukelaar vanaf midden jaren 1920 uit tot de grootste cichoreiproducent van België.

De huidige voorbouw van de fabriek naar een ontwerp door de aannemer-bouwmeester Henri Frans Van Steenbergen uit 1913, werd opgetrokken in 1914. De bouwplannen wijken af door het ontbreken van de bovenste verdieping en de typische bekroning van het middenrisaliet, maar het briefhoofd van Gebroeders De Beukelaar toont echter al vanaf de vroege jaren 1920 de huidige toestand. Onderzoek van de bouwdossiers voor het complex leverde geen tussentijdse verbouwingen op. Van Steenbergen bouwde in 1913 ook een paardenstal rechts van de fabriek, die in 1915 een extra verdieping kreeg. Getroffen door brand, werden de vernielde delen van de fabriek in 1928 heropgebouwd door de architect Joseph Goeyvaerts. Van omstreeks 1935 dateert de aanleg van de IJzerlaan in de gedempte bedding van de Kempische Vaart. De overname door cichoreiproducent "Pascha" in 1981, betekende het einde van de Antwerpse cichoreifabriek. Het complex huisvest vandaag een handel in tweedehandswagens.

Henri Frans Van Steenbergen, de jongere broer van architect Martin Van Steenbergen met wie hij aan het begin van zijn loopbaan kort samenwerkte, was in Antwerpen actief van de late jaren 1880 tot midden jaren 1920.

Architectuur

Fabrieksgebouw met een middenvleugel van zeven traveeën en vier bouwlagen onder een plat dak, geflankeerd door lagere zijvleugels van één brede travee en twee bouwlagen onder een lessenaarsdak. De lijstgevel heeft een parement uit rood baksteenmetselwerk (papesteen) in kruisverband, geaccentueerd door wijnrode baksteen (klampsteen) voor de ontlastingsbogen, de lisenen van het middenrisaliet en de hoekpenanten. Blauwe hardsteen is gebruikt voor de plint en lekdrempels, witte natuursteen voor de boogaanzet-, sluit- en kraagstenen, steigergaten en topstukken, en smeedijzer voor de sierankers. Axiaal-symmetrisch van opzet, wordt de opstand van de middenvleugel in kolossale orde geritmeerd door hoeklisenen en een hoger opgetrokken middenrisaliet met een spaarveld, lisenen en een mijterboogvormige afwerking. De lisenen rusten op gelede kraagstenen met art-nouveau-inslag in de profilering. Een rondboogpoort met sluitsteen wordt in spiegelbeeld geflankeerd door steekboogvensters met afgeronde bovenhoeken en korfboogventers met sluitsteen. Hogerop beantwoordt de opstand aan een regelmatig ordonnantieschema, opgebouwd uit registers van lage steekboogvensters met afgeronde bovenhoeken. Sluitstenen accentueren de bredere middenas van beide flanken, en het middenrisaliet onderscheidt zich door tweelichten en een ronde oculus in de top. De lagere zijvleugels werden oorspronkelijk geopend door een rondboogpoort (later aangepast tot steekboog), respectievelijk een korfboogtweelicht met ontlastingsboog en een breed korfboogvenster, beide laatste met een sluitsteen. Een steekboogfries en een blinde attiek bedoeld voor publiciteitsopschriften beëindigt zowel de midden- als de zijvleugels.

Inwendige constructie met troggewelven op geklonken gietijzeren I-balken en pijlers.