Historiek en context

Burgerhuis in art-decostijl gebouwd naar een ontwerp door architect Léon Stynen (inscriptie op de pui) uit 1924, waarvoor de bouwaanvraag werd ingediend in 1925. Opdrachtgever was Alphonse Derboven, directeur van de tabaksfabriek Vander Elst Frères, producent van het populaire, in 1923 gelanceerde sigarettenmerk Belga. Het hotel Derboven behoort tot de vroegste realisaties van Stynen, die pas in 1922 afstudeerde en vervolgens nog drie jaar stage liep bij architect Gerard De Ridder. Het ontwerp in een zuivere, rijk geornamenteerde art deco is nog sterk gekleurd door zijn vroegere academiewerk, en in die zin verwant met het monumentale, sterk Berlagiaanse wedstrijdontwerp voor het Casino van Knokke uit 1925. Pas na zijn bezoek aan de Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes van 1925 in Parijs, zal Stynen onder invloed van Le Corbusiers Pavillon de l’Esprit Nouveau, evolueren in de richting van het modernisme, met de woning Verstrepen in Boom uit 1927 als eerste belangrijke manifestatie. Eerder, in 1922-1923 en in 1924, ontwierp hij al appartementsgebouwen in Knokke (Alfred Verweeplein) en in Brussel (Aduatiekersstraat 65) voor Derboven, die hem in 1935 ook opdracht zou geven voor het modernistische flatgebouw "Residence Britannia" in de Britselei.

De woning Derboven werd in maart 1945 getroffen door een V1- of V2-inslag, die de aanpalende zeven huizen en een tegenoverliggend pand grotendeels in puin legde. Stynen stond vervolgens zelf in voor het herstel van de schade aan de gevel, zij het in een vereenvoudigde vorm met weglating van de typische art deco- gevelornamenten. Een volgende eigenaar, de arts O. Van den Bergh, liet in 1958 de benedenverdieping verbouwen tot dokterspraktijk naar een ontwerp van architect Peter Veeger, zonder wijzigingen aan de voorgevel. Bij deze ingreep werd de achtergevel ook op de eerste verdieping opengebroken voor de aanbouw van een nieuwe keuken.

Architectuur

Deze rijwoning met een gevelbreedte van vijf traveeën omvat vier bouwlagen onder een plat dak. De gevel onderscheidt zich door een verzorgd natuurstenen parement, met een expressief reliëf en een nadrukkelijk verticale geleding. De begane grond kreeg de vorm van een eerder gedrongen pui, met een drielicht tussen twee brede rondbogen. De bovenbouw legt de klemtoon op de drie traveeën brede middenpartij, die als risaliet boven de daklijst is doorgetrokken, geflankeerd door smalle zijtraveeën. Een oplopend bow-window rustend op een drievoudige console, markeert daarbij de eerste twee verdiepingen. Het oorspronkelijke topstuk van het risaliet, met een in- en uitgezwenkt soort mijtervorm, werd na 1945 vervangen door een eenvoudige gestrekte lijst. Ook verwijderd werden de spuwer en de postamenten van het bekronende balkon, de bewerkte topstukken van de zijtraveeën, en de in reliëf geappliqueerde rozetmedaillons op de borstwering van de eerste verdieping en in het topstuk van het risaliet. Het karakter van de gevel wordt vandaag vooral bepaald door geblokte boogopeningen in de pui, de opgaande profileringen, het kepervormige profiel van de borstweringen, en de typisch gecanneleerde vlakbehandeling. Nog het meest opvallend is het bijzonder sierlijke ijzersmeedwerk van de garagepoort en vleugeldeur, het traliewerk en de vensterleuningen, met karakteristieke fontein- en spiraalmotieven; het gelijkaardige voortuinhek en de borstweringen van het balkon zijn verdwenen. De bouwplannen tonen een gevelbeëindiging met een drieledig topstuk, waarvan uiteindelijk werd afgeweken. Hier gaat een voorontwerp aan vooraf met een veel eenvoudiger, asymmetrische gevelopstand in baksteenbouw, gecompenseerd door een rijkere detailuitvoering van het interieur.

De woning Derboven volgt de gebruikelijke typologie van de bel-etagewoning voor de betere burgerij, waarbij de begane grond oorspronkelijk werd ingenomen door de garage en de vestibule, met aan de tuinzijde de keuken en een ontbijtkamer met terras. De bel-etage vormt volgens de bouwplannen een doorlopende suite van leef- en ontvangstvertrekken, met het salon over de volledige breedte aan de voorzijde, de hal en het trappenhuis in de middenzone, en de eetkamer eveneens met terras achteraan. De office met keukenlift verzekert hier de bediening vanuit de keuken. Op de bovenverdiepingen neemt de plattegrond een L-vorm aan, waardoor opnieuw ruimte ontstaat voor een dakterras. De tweede verdieping omvat twee slaapkamers, de grootste met 'cabinet de toilette' aan de straat, een linnenkamer en de badkamer in de uitbouw; de derde verdieping uitgewerkt als een leien pseudomansarde, werd nog tijdens de bouw uitgebreid tot de achterbouw, en telt vier kamers. Van het interieur dienen vooral de inkomhal met een vloer en een wandbuffet in diverse marmersoorten, en de smeedijzeren art-decoleuning van de trap te worden vermeld.

Rijhuis in art deco naar ontwerp van L. Stynen (inscriptie), uit jaren 1920. Natuurstenen lijstgevel van drie bouwlagen met dakverdieping, plastische vormgeving door hoekige erker bekroond met balkon, smalle zijtraveeën. Rechthoekige vensters. Twee originele brede poorten met ijzersmeedwerk op begane grond.