erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Martinus met kerkhof

bouwkundig element
ID
706
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/706

Juridische gevolgen

Beschrijving

Neogotische kerk, gebouwd ter vervanging van een oudere kerk, waarvan alleen het gotische koor van circa 1400 bewaard bleef. De nieuwe kerk kwam tot stand in twee bouwcampagnes, naar ontwerp van architect M. Christiaens: toren en sacristie in 1892-93, schip in 1935.

De plattegrond beschrijft een driebeukig schip van vier traveeën met toren in de eerste travee van de zuidelijke zijde, koor van een rechte travee met driezijdige sluiting en sacristie tussen schip en koor aan de zuidelijke zijde.

Bakstenen gebouw op een breukstenen plint; verhoogde begane grond. Afwerking van hardsteen voor lijsten en lekdrempels, van helderrode baksteen voor de vensteromlijstingen; maaswerk van de vensters van zachte, gele natuursteen.

Toren van drie geledingen onder ingesnoerde naaldspits; spitsboogvensters, een blinde oculus, en twee spitsboogvormige galmgaten aan elke zijde. Voorgevel met haaks op elkaar geplaatste steunberen, spitsboogportaal met pui en groot spitsboogvenster erboven. Middenbeuk onder zadeldak (leien). De travee van de zijbeuk zijn opgevat als haakse kapellen onder zadeldaken, voorzien van een spitsboogvenster.

Mergelstenen koor op een mergelstenen plint. Spitsboogvensters met maaswerk. Een gedichte deur onder mijtervormige latei op consoles in de noordelijke gevel.

Bepleisterd interieur. Van de oorspronkelijke, neogotische beschildering bleef alleen een Verrijzenistafereel boven de scheiboog bewaard. Spitsboogarcade op bundelpijlers tussen de beuken. Houten spitstongewelven met neogotische beschildering.

Mobilair: Kruisweg, achterglasschildering (eerste helft 19de eeuw?). Beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind, steen (15de eeuw); beeld van Sint-Martinus met bedelaar, gepolychromeerd hout (17de eeuw ?); Calvariekruis in de scheiboog; witgeschilderde beelden van Sint-Lucas, Sint-Antonius van Padua, Sint-Rochus, Sint-Barbara, Johannes de Doper. Neogotische hoofd- en zijaltaren, gepolychromeerd hout (circa 1896); voormalige communiebank, hergebruikt als altaar en sokkels, eik met vergulde details, Lodewijk XVI (vierde kwart 18de eeuw). Neogotische biechtstoel (eind 19de eeuw). Hardstenen wijwatervat op sokkel.

Op het kerkhof: hardstenen grafsteen van Anna Lemmens (+ 1745), geplaatst door haar broer pastoor Franciscus Lemmens (+ 1769); hardstenen grafsteen van pastoor Jacob Nulens (+ 1669).

  • Religieuze kunst uit het oude Landdecanaat Tongeren, Hasselt, 1985, nummer 15.
  • GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie Limburg, Kanton Bilzen, Brussel- Sint-Truiden, 1975, p. 25-26.
  • PAQUAY J., Oudheidkundige inventaris der kunstvoorwerpen in kerken en openbare gebouwen, Volume, Aflevering VIII, Kanton Bilzen. sine loco, 1932, p. 40-41.

Bron: SCHLUSMANS F. 1996: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kantons Bilzen - Maasmechelen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Ommuurd kerkhof met graftekens van de 18de tot de 20ste eeuw. 

Historiek

Een L-vormig ommuurd kerkhof staat aangeduid op de laat 18de-eeuwse Ferrariskaart. De Atlas der Buurtwegen toont dat in 1841 het kerkhof aan de straatzijde afgebakend was met een muur. Na de Tweede Wereldoorlog werd het kerkhof ten oosten uitgebreid. 

Beschrijving

Het oorspronkelijke vergroende kerkhof is omheind met een bakstenen muur onder hardstenen dekstenen. Het kerkhof is van de straat afgescheiden door een metalen hekken op een laag baksteenmuurtje.

Ten noorden van de kerk staan twee hardstenen grafzerken voor pastoor Iacob Nulens (+1669) en voor Anna Lemmens (+ 1745), geplaatst door haar broer pastoor Franciscus Lemmens (+ 1769). Beide zerken komen vermoedelijk uit de afgebroken kerk. Verder drie hardstenen graftekens uit het einde van de 19de en begin 20ste eeuw in eclectische stijl en een boomstamkruis. Ten noordoosten van de kerk staan enkele modernistische hardstenen graftekens uit het interbellum tot de jaren 1950 en ten zuiden van de kerk is er een kinderperkje met een aantal marmeren graftekens uit de jaren 1970-1980.

De naoorlogse vergroende uitbreiding is omhaagd en wordt opgedeeld door een centraal verhard pad. Daar bleven late art deco en modernistische graftekens bewaard uit de jaren 1940 tot de jaren 1970 in hout, hardsteen, beton, composietsteen, kunststof en graniet. Er bleven tevens enkele gietijzeren kruisen bewaard.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000. (1771-1778).
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kaart van België, Militair Geografisch Instituut, uitgegeven in 1949-1970, schaal 1:25.000. (editie 1969)
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Het orgel werd in 1896-1897 geleverd door Pereboom & Leijser (Maastricht). Het is in originele staat bewaard. Een herstelling werd uitgevoerd door S. Schumacher (Eupen) circa 1985.
Bij Pereboom & Leijser is in de orgelkast, daterend uit de jaren 90 van de 19de eeuw, de invloed van de constructieve neogotiek opvallend. Hierbij zijn overigens enkele orgelkasten vervaardigd zonder frontpijpen (zelfs geen sierpijpen, hetgeen mede te verklaren valt door de kleine afmetingen van het orgel te Martenslinde).

  • Onroerend Erfgoed, Digitaal beschermingsdossier DL002339, Orgel in de Sint-Martinuskerk te Martenslinde (P. Roose, 2004).
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Martinus met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/706 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.