erfgoedobject

Burgerhuis in eclectische stijl

bouwkundig element
ID
7150
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7150

Juridische gevolgen

Beschrijving

Burgerhuis in eclectische stijl naar een ontwerp door de architect Joseph Hertogs uit 1900. Opdrachtgever was Maria Amelia Nottebohm-von Laer (1836-1907), weduwe van André Gaspard Nottebohm (1816-1888). Diens vader, Diederich Wilhelm Nottebohm (1787-1871) had zich in 1811 samen met zijn oudere broer Johann Abraham Nottebohm (1783-1866) vanuit het Duitse Bielefelt (Westfalen) in Antwerpen gevestigd. In 1817 richtten zij de firma Nottebohm Frères op met zetel in de Mutsaardstraat, die zich toelegde op de koloniale handel met name in graan, rijst, koffie en leder. Het bedrijf dat sinds 1852 over een rijstpellerij beschikte en betrokken was bij de uitbouw van transatlantische pakketbootdiensten, werd in 1882 overgenomen door Albert de Bary & C°.

De familie Nottebohm ontwikkelde een lange traditie in het kunstmecenaat en de filantropie. Zo richtte Maria Amelia Nottebohm-von Laer uit eigen middelen het Hôpital Dermatologique Nottebohm op, een complex door de architect Jos. Bascourt uit 1899-1901 in de Biartstraat. Daarnaast zette zij na het overlijden van haar echtgenoot vanaf eind jaren 1880 een groot aantal vastgoedprojecten op in de betere wijken van de stad, zoals het hotel in de Lange Leemstraat individuele of gekoppelde burger- en herenhuizen bestemd voor verhuur. Waar aanvankelijk beroep werd gedaan op de architect Edmond Leclef, die in 1884 het monumentale familiehotel aan de Quinten Matsijslei (voorheen nummer 48, gesloopt) had ontworpen, engageerde de weduwe Nottebohm-von Laer vervolgens Joseph Hertogs. Deze ontwierp in 1899 als eerste opdracht een hotel in de Jacob Jacobsstraat (voorheen nummer 3, gesloopt), van hetzelfde type als het hotel dat een jaar later in de Lange Leemstraat werd opgetrokken. In 1906 volgde, kort voor haar overlijden, een ensemble van drie hotels aan de Marialei, zelf onderdeel van een eenheidsbebouwing van elf panden, waarvan haar kinderen de overige voor hun rekening namen.

De hotels Nottebohm behoren tot de talrijke burger- en herenhuizen, die Joseph Hertogs op het hoogtepunt van zijn loopbaan in Antwerpen realiseerde. Actief van omstreeks 1885 tot zijn overlijden in 1930, geldt hij als een van de meest succesvolle architecten in Antwerpen, Zijn loopbaan in dienst van de vermogende, overwegend liberale mercantiele burgerij, leverde een vijfhonderdtal woningen en openbare gebouwen op. Deze evolueren van eclecticisme en neorenaissance, naar een klassiek geïnspireerde beaux-artsstijl. Omstreeks de eeuwwisseling, zijn rijpe eclectische periode, drukte hij met monumentale bouwwerken als het Hansahuis op de hoek van Suikerrui en Ernest Van Dijckkaai zijn stempel op het Antwerpse stadsbeeld. Van kort na 1900 dateert het ontwerp van het neogotische Museum Mayer van den Bergh in de Lange Gasthuisstraat, eerste van een lange reeks opdrachten voor de weduwe Henriëtte Mayer van den Bergh.

Met een gevelbreedte van twee ongelijke traveeën omvat de rijwoning een souterrain en drie bouwlagen onder een zadeldak. De lijstgevel heeft een parement uit geel baksteenmetselwerk in koppenverband, met overvloedig gebruik van witte natuursteen voor de plint, deur- en vensteromlijstingen, waterlijsten en hoekblokken, ornamenten, de erker, fries en het fronton. Asymmetrisch van opzet en geleed door de puilijst, wordt de bovenbouw gemarkeerd door kolossale hoekpilasters. De compositie verdeelt de klemtonen evenwichtig over beide traveeën, waarbij een gebogen pseudo-fronton de brede, verdiepte linker travee bekroont. Zowel het portaal met zijlichten en entablement als het fronton worden hier geaccentueerd door een oeil-de-boeuf met klauwstukken of voluten en guirlandes. Het brede korfboogvenster met balustrade van de eerste verdieping, sluit via een waterlijst en een guirlandefries aan bij het tweelicht erboven. Oplopende erkers, achtereenvolgens twee- en driezijdig, bekroond door een balkon met smeedijzeren borstwering tussen gebogen postamenten, markeren de als risaliet uitgewerkte rechter travee. Hier omlijst een entablement met medaillon en guirlandes het venster van de tweede verdieping. De gevelbeëindiging wordt gevormd door een klassiek hoofdgestel met houten kroonlijst.

De plattegrond is vermoedelijk georganiseerd rond de traphal met bovenlicht, die een centrale inplanting kreeg.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossiers 1900#943 (Lange Leemstraat 190), 1884#929 (Quinten Matsijslei 48) en 1899#1381 (Jacob Jacobsstraat 3).

Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Burgerhuis in eclectische stijl [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7150 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.