erfgoedobject

Oude Pastorie

bouwkundig element
ID
71649
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/71649

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Oude Pastorie
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd monument Oude Pastorie met omgeving
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Pastorie van Gullegem
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Dieper in gelegen voormalige pastorie, gelegen op een mote en oorspronkelijk deel uitmakend van een dubbele omwalling met ten noorden schuur. De pastorie is van oudsher verbonden met de hoeve " 't Goed ter Elst", centrum van de gelijknamige heerlijkheid "Ter Elst", die een achterleen was van de heerlijkheid "Cavrinus" eigendom van Jan van Dadizele. De weg, de huidige Krekkelarestraat, tussen beide sites bestaat nog steeds.

De oudste vermelding van een pastorie te Gullegem dateert van 1480. De pastorie wordt vervolgens vermeld in 1502 en in 1571. In 1572 wordt de pastorie als volgt beschreven: "de pastoor van Gheuleghem, beweunt de pastoerie, behuust met een huus op bewalde mote, myts nederhof daer up staende een schuere, poorte ende ovenbuer, groot myts den ommeloop ende lant assignerende al deen in dandere, groot tsamen: 15 honderd 36 lants". Deze structuur bleef ongewijzigd tot circa 1974. In het landboek van Gullegem van 1771, de kaarten zouden dateren van 1705, wordt de pastorie voor het eerst afgebeeld. De kaart van 1705 toont een enkele omwalling waarbinnen drie volumes met U-vormige opstelling. Vermoedelijk poortgebouw, woonhuis en schuur met paardenstallen. Ook de weg tussen de pastorie en het " 't goet ter Elst" is duidelijk te herkennen. De pastorie wordt nogmaals afgebeeld op een figuratieve kaart in het Renteboek Heerlijkheid Wynckele van 1710. In 1717 wordt de oude pastorie afgebroken en wordt op dezelfde plaats heropgebouwd met recuperatiemateriaal. Vermoedelijk was de oude pastorie sterk beschadigd door de oorlogsjaren.

Het gebouw is een traditionele 18de-eeuwse pastorie met kenmerkende dubbelhuisplattegrond met centrale gang geflankeerd door kamers: ontvangplaats, eetzaal, keuken, bergplaats en een kelder. Aan de westzijde kleinere woning met woonkamer, keukentje, kelder en twee voutekamers. De eerste figuratieve kaart van de nieuwe pastorie dateert van 1732 en is afkomstig uit een notariële akte van 2 augustus 1732. De kaart toont een dubbele omwalling met op de mote binnen de eerste omwalling de pastorie. Op het neerhof staan het bakhuisje en schuur. Opper- en neerhof zijn verbonden door een brug. Ten oosten is de tuin met geometrische aanleg duidelijk te herkennen. De Poppkaart van circa 1850 toont dezelfde opstelling. Tussen 1836 en 1848 wordt de pastorie bewoond door E.J. Vandenberghe. Hij had twee huishoudsters in dienst, Catharina en Maria-Josepha Gezelle, suikertantes van Guido Gezelle. Guido Gezelle bracht van 1836 tot 1846 de vakantieperiodes door bij de twee vrouwen. In 1886 wordt de pastorie verkocht aan Charles en Hendrik Vander Stichele, waarna het als woonhuis dienst doet. Kort daarna worden de gronden rond de pastorie verkaveld. In 1964 wordt de voormalige pastorie opnieuw eigendom van de gemeente, waarna ze verhuurd wordt. Vanaf 1974 ontmoetingscentrum en wandelpark voor bejaarden. Volgens de kadastrale gegevens wordt de schuur dan afgebroken. Sinds 1993 vestigingsplaats van verschillende verenigingen onder meer Heemkring De Meiboom.

Heden nog volledig enkel omwalde site, toegankelijk via bakstenen brug en poortgebouw bestaande uit vier bakstenen pijlers onder ingesnoerd leien tentdak. Het is uitzonderlijk dat de omwalling behouden bleef. De binnenste omwalling verdween. Pastorie opgetrokken in 1717, zie jaarankers linker zijgevel, met het herbruikmateriaal van de oude pastorie (zie oude archiefdocumenten). Deze vroeg 18de-eeuwse pastorie sluit aan bij de traditionele typologie van een doorsnee-dorpswoning van één bouwlaag. Verankerde baksteenbouw van acht traveeën en één bouwlaag onder pannen zadeldak. Gecementeerde plint. Dak doorbroken door vernieuwde dakkapellen. De vijf traveeën links vormden de eigenlijke pastorie. Het aantal traveeën en de dubbelhuisopstand zijn kenmerkend voor de 18de-eeuwse pastorie. De drie traveeën rechts vormen vermoedelijk de woning van de huishoudster of onderpastoor. Rechthoekige vensters met erboven ontlastingsboog. Deur (links) van de pastorie met hoekblokken van Doornikse steen. Vernieuwd schrijnwerk. Deels geschilderde en deels met schijnvoegen gecementeerde achter- en zijgevels.

Interieur. Centrale gang geflankeerd door kamers. Kelder overwelfd door bepleisterd en beschilderd tongewelf. Vloer van grote blokken blauwe natuursteen. Kamers met behouden balkroostering bestaande uit moer- en kinderbalken. De interieuraankleding verdween echter. Zolder met dakspant samengesteld uit recuperatiemateriaal zie onder meer de telmerken.

  • Rijksarchief Kortrijk, Gemeentearchief Gullegem, nr. 5 (kaart 1), 1705-1771.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kerkarchief Wevelgem, nr. 247 (kaart 6), 1710.
  • Architectuur in eigen buurt. Gevels en gebouwen in Wevelgem, een kennismaking, Kortrijk, 2002, p. 132, 134.
  • De geschiedenis van de oude pastorie van Gullegem 1066-1993, in 't Meiboompje, jg. 10, nr. 3, 1993, p. 72-103.
  • WITDOUCK R., Gullegem en Sint-Eloois-Winkel op het einde van de middeleeuwen (1382-1530), Gullegem, 1989, p. 95-97.

Bron: DE GUNSCH A. & DE LEEUW S. met medewerking van SCHEIR O. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Wevelgem, Deelgemeenten Wevelgem, Gullegem en Moorsele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL15, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: De Gunsch, Ann; De Leeuw, Sofie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Oude Pastorie [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/71649 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.