erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Pieters

bouwkundig element
ID
72016
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/72016

Juridische gevolgen

Beschrijving

De Sint-Pieterskerk ligt aan de kruising van de Blankenbergse Steenweg met de Sint-Pieterskerklaan en de Sint-Pietersgroenestraat.

Op de kruising van twee dijken: de circa 1200 aangelegde dijk zogenaamd de "Dulleweg" en de vroeger aangelegde "Blankenbergse Dijk" was een dorpskern ontstaan. Circa 1210 wordt er de parochie Sint-Pieters-op-de-dijk gesticht en de Sint-Pieterskerk gebouwd, gewijd aan de Heilige Petrus.

Op een oude afbeelding van de zwinstreek (1501, anoniem) staat een driebeukige kerk met transept en vieringtoren. De kerk geraakt op het eind van de 16de eeuw in verval, mogelijk tijdens de godsdiensttroebelen in 1578-1584. Uit een verslag van 1652 blijkt de kerk nog steeds niet heropgebouwd te zijn, enkel het georiënteerde koor is hersteld, van het schip zijn alleen de muren blijven staan.

Pas in 1786 wordt de kerk volledig vernieuwd in een laatclassicistische stijl, waarschijnlijk naar ontwerp van de Brugse architect C.J. Bouaert. De oriëntatie van de kerk wordt gewijzigd, nu ligt het koor in het westen en de ingang, aan de Blankenbergse Steenweg, in het oosten. De eenbeukige kerk heeft twee kleine kruisbeuken en een weinig vooruitspringende toren aan de voorkant. De sacristie bevindt zich aan de zuidkant.

De aangroeiende bevolking maakt een uitbreiding van de kerk, in 1845, noodzakelijk. De plannen worden getekend door de provinciale architect Pierre Buyck (Brugge), in een laatclassicistische stijl aansluitend bij de 18de-eeuwse kerk. De bewaarde tekening van de Sint-Pieterskerk van 1845 ontvouwt het volgende grondplan: van de 18de-eeuwse toestand blijven de twee ingangstraveeën met de toren behouden, vanaf de derde travee worden de kruisbeuken gesupprimeerd en aan elke kant van het schip een zijbeuk van vijf traveeën bijgevoegd, naar het westen toe wordt de kerk verlengd met een nieuw koor met driezijdige apsis. Door het verhogen van het dak krijgt het torentje een gedrongen uitzicht, daarom wordt in 1863 de klokkentoren verhoogd. In 1871 komt aan de zuidzijde van de kerk een doopkapel naar ontwerp van architect Pierre Buyck. In 1926 wordt boven de ingang een nieuw beeld van Sint-Pieters geplaatst.

Eenvoudige bakstenen kerkgebouw van het basilicale type, onder leien zadel- en lessenaarsdaken. Van het oorspronkelijk gebouw van 1786 is het oud metselwerk nog zichtbaar in de voorgevel en toren. Vooruitspringende toren met ingesnoerde naaldspits, de segmentboogvormige poort geeft tevens toegang tot de kerk, sluitsteen met datum "1786". Daarboven steekt een rondbogige beeldnis met flankerende voluten, het beeld van Sint-Pieters dateert van 1926. De torenromp van 1786 met horloge is bovenaan opengewerkt met een ronde oculus. De klokkentoren van 1863 heeft aan de vier zijden gekoppelde galmgaten. De sobere gevels van de zijbeuken zijn doorbroken door rondboogvensters afgedekt met een bakstenen waterlijstje, vensters met glas in lood en straalvormige bovenlichten. De eerste ingangstravee is doorbroken door een oculus met glas in lood als radvorm uitgewerkt. Tegen de driezijdige apsis, met blinde gevels en sporen van cementbepleistering, staat een kruisbeeld. De doopkapel van 1871 is een eenvoudig bakstenen gebouwtje onder leien zadeldak.

Interieur. Sober interieur in laatclassicistische stijl. De eenbeukige inkom van twee traveeën geeft toegang tot de midden- en zijbeuken van vijf traveeën, respectievelijk onder ton- en kruisgewelven. De scheibogenarcade (1845) met rondbogen steunt op eenvoudige zuilen met Dorische kapitelen en hoge achthoekige arduinen sokkels. Driezijdige apsis met kruisribgewelf.

Mobilair. Schilderijen uit de 17de eeuw met voorstelling van: "De overhandiging van de sleutels aan Petrus", "De kruisafneming", "De Kalvarie". Schilderijen van H. Dobbelaere (Brugge) van 1855 met voorstelling van: "Onze-Lieve-Vrouw-ten-Hemelopneming", "Heilige Petrus", "Heilig Paulus". Hoofdaltaar met witmarmeren tabernakel van 1892-1893 in neoclassicistische stijl ontworpen door L. Pick (Brugge) geflankeerd door twee gipsen engelenbeelden van 1854. Gepolychromeerde kruisweg van 1852 in gebakken aarde. Heiligenbeelden aan de zuilen van 1873. In de doopkapel: muurschilderingen en marmeren doopvont van 1879, neogotische, eiken communiebank van 1897-1898 ontworpen door C. Van Robays stond oorspronkelijk in de kerk. Orgel gebouwd door A.J. Berger in 1770 zou afkomstig zijn van de voormalige abdij van Sint-Andries, wellicht geplaatst in 1786, houten meubel van 1797.

Het kerkhof is afgezoomd met een dubbele rij linden. Afgesloten door een bakstenen muur, aan de kant van de Blankenbergse Steenweg 19de-eeuwse smeedijzeren hekkens gevat tussen arduinen pijlers. Op het kerkhof staan een aantal belangrijke grafmonumenten van adellijke families en burgerij die gevestigd waren op Sint-Pieters. Enkele 18de-eeuwse en vroeg-19de-eeuwse grafplaten in de kerkmuren gemetseld, grafzerken onder meer in laatclassicistische en neogotische stijl.

  • COORNAERT M., De topografie, de geschiedenis en de toponymie van Sint-Pieters-op-den-Dijk tot 1899, Brugge, 1972, p. 168-173.
  • COGHE P., De geschiedenis van de kerk, in Sint-Pieters-op-den-dijk, 200 jaar kerkwijding, 1986, p. 15-26.
  • MEULEMEESTER J.L., Uit het kunstpatrimonium van de kerk, in Sint-Pieters-op-den-dijk, 200 jaar kerkwijding, 1986, p. 49-65.
  • VAN CLEVEN J., De begraafplaats van Sint-Pieters-op-den-dijk, in Sint-Pieters-op-den-dijk, 200 jaar kerkwijding, 1986, p. 47-48.

Bron: GILTÉ S., VANWALLEGHEM A. & VAN VLAENDEREN P. met medewerking van DENDOOVEN K. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Brugge, Deelgemeenten Koolkerke, Sint-Jozef en Sint-Pieters, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL12, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Gilté, Stefanie; Vanwalleghem, Aagje; Van Vlaenderen, Patricia
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Dorpskom Sint-Pieters-op-den-Dijk


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Pieters [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/72016 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.