erfgoedobject

Eclectisch burgerhuis

bouwkundig element
ID
7277
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7277

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Eclectisch burgerhuis
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Burgerhuis in eclectische stijl, gebouwd in opdracht van Henriëtte Mayer van den Bergh, naar een ontwerp door architect Joseph Hertogs uit 1908. De rijwoning maakte oorspronkelijk deel uit van een geheel van twee volgens spiegelbeeldschema gekoppelde woningen, waarvan het rechterpand in 1963 werd opgedeeld in appartementen en grondig verbouwd, met een nieuwe voorgevel.

Henriëtte Mayer van den Bergh (1838-1920) was de weduwe van Emil Mayer, een van oorsprong Duits handelaar in specerijen en farmaceutische producten, en een van de belangrijkste zakenlui in Antwerpen. Haar vader, gemeenteraadslid, schepen en senator Jan van de Bergh, afstammeling van een brouwersgeslacht, was eigenaar van de Distillerie & Brasserie La Cloche in de Oudeleeuwenrui. Ter ere van haar vroegtijdig overleden oudste zoon Fritz Mayer van den Bergh (1858-1901), liet de weduwe tussen 1901 en 1904 naast het herenhuis van de familie in de Lange Gasthuisstraat een museum optrekken voor diens collectie kunst en oudheden. Voor de plannen tekende Joseph Hertogs, de succesrijke huisarchitect van de Antwerpse mercantiele burgerij, aan wie tevens opdracht werd gegeven voor de bouw van een rusthuis voor bejaarde echtparen, het Mayerhof in Mortsel. Tussen 1905 en 1910 ontwierp Hertogs vervolgens in het kader van de vastgoedactiviteiten van Henriëtte Mayer van den Bergh, minstens zeventien burger- en herenhuizen in de betere wijken van de stad, en het handelshuis "Au Printemps" op de hoek van de Leopoldstraat en de Arenbergstraat. De helft van de huizen, negen in totaal, werd gebouwd in de Markgravelei, en daarvan zijn er vandaag ook nog twee andere bewaard (zie nummers 26-28). Van de vijf huizen in de nabijgelegen Arthur Goemaerelei, drie gekoppelde woningen en twee symmetrische pendants aan het uiteinde van de straat, werd er één gesloopt. Ook het vermelde handelshuis en drie voorname burgerhuizen in de Van Peltstraat, de Mechelsesteenweg en de Belgiëlei verdwenen in de naoorlogse periode.

De rijwoning met een gevelbreedte van drie traveeën, telt een souterrain, drie bouwlagen en een zadeldak. Hertogs past hier een versoberde beaux-arts-vormentaal toe, representatief voor zijn latere werk uit het decennium vóór de Eerste Wereldoorlog. Een van de belangrijkste realisaties uit deze periode is het hotel Thys - later Smidt van Gelder in de Belgiëlei uit 1905, waarvan de klassieke ordonnantie aan het Parijse Lodewijk XIV-hotel is ontleend. De symmetrische lijstgevel heeft een parement uit witte Silezische baksteen in kruisverband, waarbij imposten, dorpels, borstweringen en ontlastingsbogen worden geaccentueerd door contrasterende rode baksteen. Het gebruik van natuursteen en arduin beperkt zich hoofdzakelijk tot de erker en de plint. Deze rechthoekige erker met composietpijlers, een balustrade en een bekronend smeedijzeren balkon, legt de klemtoon op de middenas. Verder beheerst regelmaat de compositie, met alternerende registers van rechthoekige en rondboogopeningen. Opvallend is het brede, klassieke hoofdgestel met een kroonlijst op consoles en een gebogen fronton. Het houten schrijnwerk van de deur en vensters is bewaard.

De plattegrond wordt over de volledige breedte opgedeeld door de ruime traphal met bovenlicht, ontdubbeld door de diensttrap. Behalve door de vestibule wordt de begane grond verder ingenomen door het salon aan de straatzijde, en de eetkamer met veranda aan de tuinzijde. De bovenverdiepingen herbergen de slaapvertrekken, met meidenkamers op de mansarde. Zoals gebruikelijk bevond de keuken zich oorspronkelijk in het souterrain, daar waar een smalle achterbouw in entresol de office en het sanitair groepeerde.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossiers 1908#157 en 18#45387; 1905#2568, 1905#1796, 1909#762 en 1909#775.

Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Eclectisch burgerhuis [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7277 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.