Historiek en context

Kunstenaarswoning in neogotische stijl met schildersatelier, gebouwd in opdracht van Joseph Denis, naar een ontwerp door de architect Adolphe Vander Heyden uit 1907. De decoratieschilder Joseph Denis (°1880), leerling van grootmeester Albert Duboscq (Parijs, 1863-Lyon, 1940) is onder meer gekend voor de toneeldecors, die hij in de jaren 1920 en 1930 voor revues en operettes in populaire Antwerpse zalen als de Hippodroom-Schouwburg en het Empire Theater vervaardigde. Denis was ook internationaal actief en kreeg in 1938 de opdracht voor de ruim 3.300 m2 schermen van de heropgebouwde schouwburg van Leuven. Vermoedelijk om het transport van grote decorstukken mogelijk te maken, liet Denis in 1921 een nieuw huis met atelier bouwen hogerop in de Markgravelei, naar een ontwerp door de architect Louis Hamaide. Geconcipieerd in halfopen bebouwing, beschikte deze tweede woning over een open doorgang naar het achterliggende atelier, dat nu ook een beduidend grotere oppervlakte en bouwhoogte had.

Adolphe Vander Heyden lijkt in Antwerpen slechts korte tijd actief te zijn geweest, van kort vóór 1900 tot begin jaren 1910. Zijn productie concentreert zich vooral in de wijk Zuid, waar hijzelf ook gevestigd was. Van zijn hand zijn burger- en meergezinswoningen bekend, zowel in conventionele neoclassicistische en eclectische stijl, als in een gematigde art nouveau. Een voorbeeld daarvan is de aanpalende maar vandaag grondig verbouwde woning Pilate, die Vander Heyden twee maanden vóór de woning Denis had ontworpen (nummer 125). Hij valt niet te verwarren met zijn naam-, stads- en tijdgenoot Arthur Vander Heyden.

Architectuur

Met een gevelbreedte van twee ongelijke traveeën, telt het rijhuis drie bouwlagen onder een zadeldak (leien). Daarbij is het schildersatelier als een autonome constructie achteraan in de tuin ingeplant, bereikbaar via de koetspoort van de woning. De lijstgevel is opgetrokken uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband, ruim verwerkt met natuursteen voor de pui, speklagen en waterlijsten, hoekblokken, korbeeltjes en steigergaten, op een arduinen plint. Verzorgd van detaillering legt de asymmetrische compositie de klemtoon op het bredere zijrisaliet, dat doorloopt in een trapgevel met schouderstukken en overhoekse pinakels. Waar het risaliet wordt gemarkeerd door een rechthoekige houten erker met consoles en een leien afdak, is de poorttravee vormgegeven als Brugse travee. Daarbij zijn de vensters gevat in een doorlopende, naar boven toe ingesnoerde en gedrukte spitsboognis. Deze boogvorm wordt herhaald in de koetspoort, die zich onderscheidt door een geprofileerde omlijsting met colonnettes en een waterlijst. De boogvelden en een van de borstweringen lijken oorspronkelijk bestemd voor sgraffito’s, die nooit uitgevoerd, verwijderd of volledig vervaagd zijn. Een veeleer recente toevoeging is het reliëf met het wapen van de rederijkerskamer De Violieren, onderdeel van het Sint-Lucasgilde, vergezeld van de kenspreuk "Wt Jonsten Versaemt". Het houten schrijnwerk van de poort en de vensters met typische roedeverdeling is bewaard.

De plattegrond beantwoordt aan de typologie van de bel-etagewoning, georganiseerd rond de centrale traphal met bovenlicht. Behalve de koetspoort bood de begane grond vermoedelijk oorspronkelijk ruimte aan de spreekkamer en de keuken. Op de bel-etage neemt het salon de straatzijde in en de eetkamer met veranda en terras de tuinzijde, daar waar de bovenverdiepingen de slaapkamers herbergen. In stijl met het gevelfront is de bewaarde neogotische interieurinrichting van de eetkamer, met een monumentale schoorsteen onder een met wapenschilden beschilderde balkenzoldering; de aansluitende veranda heeft een bovenlicht in glas in lood.

Opgetrokken in een zuiver utilitaire baksteenarchitectuur, vormt het atelier een eenbeukige ruimte verlicht door een op het Noorden gerichte glazen shed.