Georiënteerde parochiekerk aan zuidzijde van Marktplein palend aan de hoofdstraat. Voorheen kleinere kerk omgeven door ommuurd kerkhof (zie kaartmateriaal).

Historiek

Begraafplaats circa 1820-1823 verplaatst naar einde van de Neerstraat (zie Neerstraat straatinleiding). Patronaatschap van kerk van Nederbrakel verworven door Sint-Hermeskapittel van Ronse. Parochiekerk in 1909 verheven tot decanale kerk en bevoegd over parochies Opbrakel, Parike, Sint-Maria-Lierde, Sint-Martens-Lierde, Hemelveerdegem, Ophasselt en Steenhuize. Voorheen behorende tot dekenij Geraardsbergen.

Volgens literatuur reeds bedeplaats aanwezig in de 8ste tot de 9de eeuw (?) waarvan (volgens oudst gekende beschrijving) de toren reeds in 1515 in slechte staat was. Nieuwe toren opgetrokken tussen 1515-1551. volgens De Brouwer wordt de sobere kerk in de 17de eeuw herhaaldelijk aangepast (dak en toren). Na blikseminslag in 1750 wordt de naaldspits vervangen door huidig klokdak; rond zelfde periode vergroting van de kerk in noordelijke en zuidelijke richting en toevoeging van sacristie. Gewelf hersteld in 1755. Voor 1828 omvatte de driebeukige kerk van drie traveeën een halfronde apsis, even grote midden- en noordbeuk, smallere zuidbeuk en een aan zuidzijde vrijstaande toren. In 1828 wordt bouw van een nieuwe kerk gepland, wegens geldgebrek blijft het bij een vergroting en verlenging in oostelijke richting van bestaande kerk. Naar ontwerp van architect P. Clepkens (Oudenaarde) wordt een nieuw hoogkoor, sacristie en zuidbeuk opgericht, de toren aan noord- en zuidzijde ingebouwd; nieuwe noordmuur in latere fase. Aansluitend bij vergrotingswerken ook aanpassing van het interieur.

Spijts deze ingrijpende vergroting van de kerk, zijn veelvuldige herstellingen aan toren en daken noodzakelijk in loop van de 19de of de 20ste eeuw. In 1950-1951 grondige restauratie van torenparement onder meer met gebruik van Euville als vervangsteen na vorstbeschadiging (1940-1941), onder leiding van de gebroeders Van de Kerkhove (Ingelmunster). Opnieuw herstellingswerken aan torenspits, -huis en -parement naar ontwerp van architectenbureau Bressers (Gent) in 1977-1979. Herstelling van glas in lood door kunstatelier De Meester-Schoukens in 1980.

Laatste ingrijpende restauratie van toren en traptoren, vernieuwing en consolidatie van natuurstenen parement met verwijdering van de aangebrachte Euvillesteen en vervanging door witte natuursteen naar ontwerp van zelfde architectenbureau in 1997.

Beschrijving

Huidige kerk met driebeukige pseudobasilicale aanleg van vier traveeën + torentravee. Tot derde geleding ingebouwde toren met licht ingesnoerd torensilhouet; in zuidoostelijke oksel aangebouwde zeszijdige traptoren, met smalle lichtgaten, onder tentdak. Middenbeuk uitlopend in even breed koor van twee traveeën met halfronde sluiting, aan weerszij ingesloten door lagere sacristie en jongere berging onder lessenaarsdak.

Overwegend baksteenbouw (zie vergroting 1828) verfraaid met dito fries en waterlijst, op hardstenen plint. Uitgelengd zadeldak boven schip en zijbeuken, doorlopend tot halfkegeldak boven koor.

Massieve vierkante westoren opklimmend tot 1515-1551; romp met laatgotische inslag; zes geledingen tot aan galmgaten gesteund door versneden, op elkaar gestelde hoeksteunberen; polygonaal traptorentje onder leien spits aan zuidoostzijde. Baksteenbouw met parement van Balegemse natuursteen van verschillende formaten, op bewaarde ijzerzandstenen sokkel afgelijnd met zandstenen profiellijst. Losgekomen torenparement in 1758 verstevigd met jaar- en muurankers. Verankering verwijderd bij restauratie in 1950-1951 met uitzondering van jaaranker "1758".

Geprofileerde korfboogpoort onder verankerde, dito druiplijst op sterk verweerde kraagsteentjes; eiken vleugeldeur met gesmeed beslag. Groot spitsboogvormig bovenvenster met vernieuwde driedelige tracering onder eveneens vernieuwde beeldnis met druiplijstje. Beeld van patroonheilige in 1937 vervaardigd door Aloïs De Beule (Gent) ter vervanging van verdwenen bronzen beeld.

Aan elke zijde van de klokkenkamer, gekoppelde spitsboogvormige galmgaten onder waterlijst. Klokvomig dak met korte vierzijdige torenspits met leien bekleed, vernieuwde bol, windhaan en aan noord- en zuidkant vergulde uurwerkplaten.

Voorts sobere laatclassicistische kerk in baksteenbouw. Hoge rondboogvensters met ijzeren harnas op natuurstenen dorpel in noord- en zuidgevels en koor, twee dito bovenlichten in apsis; vensteropeningen aan westzijde zijbeuken gedicht; sacristie en berging voorzien van getraliede rechthoekige vensters met hardstenen latei en dorpel.

Interieur

Toegang via westtoren. Vierzijdige gelijkvloerse torenruimte met hardstenen wijwaterbakjes met jaartal "1750" aan zuid- en noordwand. Opgeklampt steekboogdeurtje met origineel geheng aan zuidzijde onder doksaal verschaft toegang tot de tegen en deels in steunbeer aangebouwde zuidoostelijke traptoren. Kruisgewelf met mangat boven doksaal met orgel. Brede behouden 16de-eeuwse spitbogige gordelboog tussen toren en schip. Voorts sober bepleisterd 19de-eeuws kerkinterieur met laatclassicistische inslag. Rondboogarcade op zuilen met arduinen sokkel en eenvoudig kapiteel met achtzijdige abacus; aflijnende kroonlijst onder het verankerd tongewelf van het schip; gedrukte tongewelven, eveneens met trekijzers in lagere zijbeuken; half koepelgewelf boven de apsis.

Mobilair

Drie 19de-eeuwse schilderijen op doek waarvan twee gesigneerd door J.H. De Coene met respectievelijk Heilige Petrus bevrijd door engel en Ongelovige Thomas. Op doek geschilderde kruisweg door Guffens en F. Claes van 1867. Vier gepolychromeerde plaasteren heiligenbeelden op consoles in apsis uit het vierde kwart van de 19de eeuw, geflankeerd door geschilderde glas-in-loodramen van links naar rechts met voorstelling van Sint-Ludovicus, Onze-Lieve-Vrouw met kind Jezus, Heilige Jozef en Sint-Augustinus naar verluidt vervaardigd door J. Casier.

Twee 18de-eeuwse marmeren altaren afkomstig van de Sint-Martinuskerk te Ronse en in 1897 aangekocht : hoofdaltaar met uitgewerkte nissen voorzien van beelden in tafel en predella; portiekvormig zijaltaar toegewijd aan het Heilig Hart; dito zijaltaar met Maria en kind vermoedelijk eigentijds. Koorgestoelte rond zelfde periode aangekocht, eveneens afkomstig van de Sint-Martinuskerk te Ronse. Deels bewaarde eiken communiebank uit 18de of 19de eeuw(?).

Houten en deels gepolychromeerde preekstoel met diverse taferelen over leven van Christus, zie archief in opdracht van kerkfabriek circa 1760 vervaardigd door D. De Staercke. Vier 18de-eeuwse eiken biechtstoelen in Lodewijk XV-stijl. Eiken broederschapslijst in Lodewijk XV-stijl naast doopvont.

Oorspronkelijk orgel vervaardigd door Van Peteghem, orgelkast door D. De Staercke in Lodewijk XV-stijl, in 1912 vervangen door nieuw orgel van de gebroeders Reygaert uit Geraardsbergen. Torenbeiaard met 49 klokken, geplaatst in 1959. Stenen doopvont met koperen deksel uit de 18de eeuw (1753-1754) achter hedendaags hekwerk in zuidwestelijke hoek van noordbeuk.