Historiek en context

Burgerhuis in neo-Vlaamserenaissance-stijl, als eigen woning gebouwd door de architect Jean-Laurent Hasse (gevelinscriptie), naar een ontwerp uit 1880. In een eerste fase kwamen de twee linker traveeën tot stand, in spiegelbeeld ten opzichte van het gevelplan uit het bouwdossier. In 1882 breidde de architect het al bewoonde pand uit met de rechter travee en een doorgang naar de Rotterdamstraat. Deze laatste sloot hij in 1884 af met een nog bestaand poortgebouw (Rotterdamstraat tussen nummers 44 en 46, verbouwd). Jean-Laurent Hasse, gehuwd met Emma Gittens, woonde hier van 1881 tot de verhuis in 1910 naar een nieuw gebouwde tweede architectenwoning Kardinaal Mercierlei 44. Het interieur in de toestand vóór 1900 is uitvoerig gedocumenteerd door middel van een reeks archieffoto’s bewaard in het Stadsarchief Antwerpen. In 1881 bouwde Hasse in hetzelfde bouwblok de woningen L. Maes en J. De Bakker in conventionele neoclassicistische stijl, en de woning Janssen genaamd “Het Boterhuis” in neo-Vlaamserenaissance-stijl, die alle ingrijpend verbouwd of gesloopt zijn.

De eerste architectenwoning behoort tot het vroege oeuvre van Jean-Laurent Hasse, die actief was van 1875 tot zijn overlijden in 1925. Tijdens de eerste decennia van zijn loopbaan bouwde de architect een groot aantal voorname burgerhuizen in eclectische en neo-Vlaamserenaissance-stijl in Antwerpen, naast bescheidener woningen in conventionele neoclassicistische stijl. Vanaf de jaren 1900 verplaatste het zwaartepunt van zijn activiteiten zich naar architectuur voor de industrie, zoals de kantoren en werkplaatsen van Bell Telephone Manufacturing Company in de Boudewijnsstraat waarvoor hij al in 1882 de eerste gebouwen ontwierp, de Compagnie Générale des Tramways d’Anvers in de Grotehondstraat uit 1903, en het automerk Minerva waarvan de eerste fabriek in de toenmalige Warandestraat in 1904 tot stand kwam.

Architectuur

De rijwoning van het bel-etagetype, met een gevelbreedte van drie traveeën, omvat drie bouwlagen onder een zadeldak (nok parallel aan de straat, pannen). Aanvankelijk geconcipieerd met een asymmetrisch gevelfront van twee ongelijke traveeën, beantwoordt de opstand sinds de uitbreiding in 1882 aan een volkomen symmetrisch opzet. De lijstgevel heeft een parement uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband en witte natuursteen, op een korte sokkel uit blauwe hardsteen. Witte natuursteen is overvloedig gebruikt voor de plint, speklagen, pui- en waterlijsten, deur- en vensteromlijstingen, lekdrempels, sluit- en gevelstenen en het decor van het dakvenster. De compositie legt de klemtoon op de middenas, die ter hoogte van de bel-etage wordt geaccentueerd door een driezijdige houten erker met colonnetten, wortelmotieven, boogvelden en een leien afdak op modillons. De gebuikte gietijzeren borstwering werd als bekroning toegevoegd in 1882. Hogerop markeren langgerekte cartouches met wortelmotieven en het bouwjaar “MDCCCLXXX” (1880) de tweede verdieping van de middenas, die boven de gekorniste kroonlijst doorloopt in het dakvenster. Uitgewerkt als tweeledige, in- en uitgezwenkte geveltop, onderscheidt dit laatste zich door plastische voluten, composiete pilasters, een bekronend entablement en topstuk. Verder beantwoordt de opstand aan een regelmatig ordonnantieschema, met verticaal oplopende deur- en vensteromlijstingen in de zijtraveeën. De gedrukte begane grond is opgebouwd uit het omlijste, rechthoekige portaal met een entablement op polygonale halfpijlers, een spiegelbogig tweelicht met een polygonale halfpijler en wortelmotieven, en een spiegelboogvenster met een zelfde entablement. De houten inkomdeur met siersmeedwerk, de smeedijzeren venstertralies en de gietijzeren voetschraper zijn bewaard. Omlijste bovenvensters met een ontlastingsboog, rechthoekig met een tussendorpel en diamantkopsleutel op de eerste verdieping, spiegelbogig met een wortelsleutel en een casement in de borstwering op de tweede verdieping. Een klassiek hoofdgestel met een gekorniste houten kroonlijst vormt de gevelbeëindiging; kepervormige houten dakkapellen.

De binnenplaats wordt afgesloten door een paviljoen met een neobarokke schermgevel uit bak- en natuursteen, die rust op een onderbouw in rotswerk uitgewerkt als een grot. Gemarkeerd door geblokte pilasters, wordt de bovenbouw bekroond door voluten en een gebroken driehoekig fronton. Breed spiegelboogvenster in een geprofileerde omlijsting met voluten en een bewerkte borstwering, tussen halfronde beeldsokkels.

De plattegrond beantwoordt aan de typologie van de bel-etagewoning die uit een hoofdvolume en een smalle aanbouw bestaat, ontsloten door de zijdelings ingeplante inkom- en traphal. Dienstlokalen als de keuken, nemen de lage begane grond in, ontvangst- en woonvertrekken de bel-etage, privé- en slaapvertrekken de tweede verdieping. Archieffoto’s van het interieur van het echtpaar Hasse-Gittens tonen onder meer een klassiek geïnspireerd salon, een eetkamer met neo-Vlaamserenaissance-inslag, een werkkamer, bibliotheek of office en biljartkamer, somptueus ingericht met schilderijen en kunstvoorwerpen, collecties naturalia, exotica, archeologische en architecturale artefacten.