Parochiekerk, ingeplant ten zuiden van de huidige Markt op de hoek met de Pastorijstraat.

Historiek

Oudste geschreven bron van 1147 waarin vermeld wordt dat de bisschop van Noyon-Doornik 12 altaren waar onder dat van Hulthem schenkt aan Boudewijn IV, graaf van Vlaanderen circa 1026.

Van de oudste stichting van een kerk op deze plaats is weinig gekend; het Sint-Eligiuspatrocinium gaat echter terug tot de 8ste of 9de eeuw en de Romeinse verdeling van de tienden wijst op een oprichting van de parochie na de 9de eeuw met altaar in bezit van de bisschop van Doornik. Vroegere, in kern romaanse kerk met transeptloze basilicale aanleg, in 1463 vergroot gotisch koor en eind 16de eeuw heropgebouwde kruisingstoren.

Eerste plannen voor herstellen van koor en toren en vergroten van de kerk in 1843, afgekeurd in 1846 en nieuwe vergrotingsplannen (naar ontwerp van architect G. Eggermont van 1847) en van architect Pierre Croquison, uiteindelijk ook verworpen door de bouwvalligheid van het gebouw en de ligging van de oude kerk die de rechttrekking van de provinciale baan Oudenaarde-Deinze in de weg stond.

Beslissing in 1852 om een volledig nieuwe kerk te bouwen meer zuidwaarts. Aanbesteding van de bouw naar ontwerp van de Kortrijkse provinciale architect Pierre Croquison en aannemer De Vreeze in 1853 en sloping van de oude kerk. Voltooid in 1855. Nieuw meubilair onder meer hoogaltaar door F. Dumon in 1868 en biechtstoelen geschonken door parochianen in de jaren 1880. Beschildering van het koor in 1887 door Janssens, zijbeuken door Dhaenens in 1904. Herstellingswerken, onder meer aan de toren in 1948 door architect J.B. Bosschaerts. Herstellingen aan dak van zijbeuken in koper in 1959 en vernieuwen van de vloer in 1961. Binnenschilderwerken in 1979 onder leiding van architect Croquison. Restauratie van het exterieur met onder meer vernieuwen van de zandstenen venstertraceringen en deels vervangen en hervoegen van het bakstenen parement door de groep Monument onder leiding van architect Wielfaert, voltooid in 1999.

Beschrijving

Huidige, niet georiënteerde neogotische kerk met basilicale aanleg en noordelijke toren, schip en zijbeuken van vier traveeën, niet uitspringend transept en koor en zijkoren van twee traveeën met vijfzijdige sluiting. Opgetrokken uit baksteen met sporadisch verwerking van natuursteen onder leien zadel- en lessenaarsdaken en ingesnoerde torenspits.

Noordelijke voorgevel uitziend op de Markt met centrale half uitspringende vierkante toren met vier geledingen, gestut door versneden steunberen. Spitsboogportaal en -vensters met neogotisch maaswerk. Bovenste klokkenkamer met spitsbogige galmgaten en vier uurwerken, deels ingewerkt in de ingesnoerde naaldspits. Zijgevels geritmeerd door steunberen en hoge spitsboogvensters met dito maaswerk. Transepten met vernieuwde verlaagde puntgevels.

Interieur

Kleurrijk groen- en donkerroze geschilderd interieur overwelfd door blauw- en witgeschilderde kruisribgewelven in het schip en stergewelven in kruising en koor.

Spitsbogige scheibogen rustend op bundelpijlers op hoge arduinen sokkels. Polychroom geschilderd koor en zijkoren met plint in damastbeschildering, tekstbanden, panelen met engelenfiguren met banderollen en medaillons bovenaan. Rechts in koor, grote poort met bekronend opschrift van de vroegere tribune van de familie Desmanet de Biesme - vander Meere, kasteelheren van Kruishoutem op het ogenblik van de bouw van de nieuwe kerk.

Mobilair

Schilderijen: "Jeanne d'Arc", uit de 18de eeuw. Beeldhouwwerk: polychrome neogotische heiligenbeelden op sokkel.

Meubilair: monumentaal neogotisch hoofdaltaar van steen en hout door F. Dumon, gedateerd 1868; noordelijk zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw met schenkersopschrift van A.E. van Pottelberghe de la Potterie, neogotisch houten altaar van 1856; zuidelijk zijaltaar van Heilig Kruis, volgens opschrift gift van familie Van Themsche, neogotisch houten altaar van 1858; imposante neogotische houten koorbanken met apostelenbeelden in geajoureerde nissen, door F. Dumon van 1863-67; neogotische communiebank; neogotische preekstoel uit het vierde kwart van de 19de eeuw; 3 Lodewijk XVI-biechtstoelen afkomstig uit oude kerk, 4 neogotische biechtstoelen door F. Dumon van 1881; *orgel van 1753 van P. van Peteghem in rococo-orgelkast afkomstig van de Sint-Adriaansabdij van Geraardsbergen, in 1838 getransformeerd door Ch.-L. Van Houtte; polychrome neogotische muurschilderingen in koor door Janssens in 1887, in zijkoren door Dhaenens in 1904; arduinen wijwatervat met jaartal "anno 1855"; monumentale, omlijste kruisweg gesigneerd De Clercq, 1861.