erfgoedobject

Politiecommissariaat van de 8ste Wijk

bouwkundig element
ID
7441
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7441

Juridische gevolgen

Beschrijving

De wijk het Zuid wordt rond 1875 aangelegd op de gronden van het afgebroken Zuidkasteel. In de wijk worden een aantal grote openbare gebouwen voorzien zoals het Zuidstation en het Museum voor Schone Kunsten. Andere openbare functies zoals scholen en kerken worden van bij het begin ingepland. Een paar jaar na de opening van de nieuwe, achtste wijk van de stad Antwerpen, wordt ook een politiebureel voor deze wijk geopend in de Paleisstraat. De plannen werden getekend door stadsarchitect Pieter Jan August Dens in 1877, goedgekeurd in 1878 en afgewerkt in 1879. Het pand is beschermd als monument.

Het gebouw is het zevende van de negen politiecommissariaten die tussen 1875 en 1879, naar ontwerpen van Pieter Dens werden gerealiseerd. In functie als stadsbouwmeester sinds 1 juli 1863, nam zijn ambtsperiode een einde in 1884. In Antwerpen verrezen van zijn hand onder meer de verdwenen Vlaamse Schouwburg aan de Kipdorpbrug, het oude Slachthuis aan de Lange Lobroekstraat en een twaalftal scholen met als belangrijkste het Koninklijke Atheneum aan de Franklin Rooseveltplaats en de Middelbare Meisjesschool in de Lange Leemstraat. Waar een sobere, robuuste baksteenarchitectuur, het exclusieve gebruik van rondbogen, en het verzaken aan overtollige ornamenten zijn vroege ontwerpen kenmerkten, evolueerde zijn stijl vanaf midden jaren 1870 naar een meer decoratief, door de neorenaissance beïnvloed eclecticisme.

Het initiatief tot de bouw van de politiecommissariaten volgde op de nieuwe administratieve indeling van de stad Antwerpen in negen wijken in 1874. Eind 1873 was al het besluit genomen de politiecommissariaten in stadsgebouwen onder te brengen, middenin de verschillende wijken. Als eerste drie ontwierp Pieter Dens in 1875 de politiecommissariaten van de 5de Wijk in de Klappeistraat (later verbouwd), de 1ste Wijk aan de Sint-Paulusplaats, en de 6de Wijk in de Florisstraat. In 1876 volgde het ontwerp van de politiecommissariaten van de 9de Wijk in de Pierenbergstraat (gesloopt) en van de 4de Wijk aan de Sint-Andriesplaats, in 1877 van de politiecommissariaten van de 7de wijk in de Bordeauxstraat en van de 8ste Wijk in de Paleisstraat, en ten slotte in 1878 van het politiecommissariaat van de 3de Wijk in de Everdijstraat (gesloopt) en van het Hoofdcommissariaat van de Politie aan de Suikerrui. De politiecommissariaten uit deze periode, en met name het Hoofdcommissariaat, behoren in Antwerpen tot de vroegste uitingen van de neo-Vlaamserenaissance in de openbare architectuur.

Het is een opvallend gebouw in neo-Vlaamserenaissance-stijl, een bouwstijl die de Vlaams-liberale ideologie van het stadsbestuur uitdrukt. Het wapenschild van de stad Antwerpen bovenaan de gevel en het opschrift "Politie bureel 8e wyk" vertalen de openbare functie van het gebouw. Cartouches op de borstwering van beide dakvensters geven het jaartal weer "ANNO 1879". Het is een gebouw van drie bouwlagen en vier traveeën onder hoog zadeldak met een centrale schoorsteen met topstuk. De bakstenen lijstgevel is later onterecht witgeschilderd, is afgewerkt met twee dakvensters met tuitgevels in de zijtraveeën, voorzien van topstukken, en met een centrale getrapte verhoging voor het wapenschild. Typisch voor de neo-Vlaamse renaissance is het rijke gebruik van natuursteen en smeedijzerwerk voor decoratieve elementen. De kroonlijst is met vorstkammen bekroond en rust op een natuurstenen boogfries. Begane grond met hardstenen plint met lage kelderopeningen, rondbogige muuropeningen onder een doorlopende natuurstenen lijst en met natuurstenen tussendorpels. Twee deuren in zijtraveeën, links naar het kantoor, rechts naar de bovenliggende appartementen. De gekoppelde vensteropeningen en de bovenlichten van de deuren zijn met smeedijzeren diefijzers beveiligd. Centraal een rond medaillon, waarin volgens de geveltekening oorspronkelijk een uurwerk zat. Een foto van kort na de afwerking, bewaard in het stadsarchief, laat zien dat er onder deze oculus een grote smeedijzeren lantaarn was bevestigd. De eerste bouwlaag is afgelijnd door een zware puilijst op klossen. Op de verdiepingen rechthoekige vensteropeningen met natuurstenen kozijnen; de zijtraveeën geaccentueerd door erkers op de eerste verdieping.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossier 1878#518; foto FOTO-GF#808.
  • VAN LAEKEN B. 1996: De politiecommissariaten van Pieter Dens, Antwerps stadsarchitect (1863-1884), onuitgegeven licentiaatsverhandeling Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde, Universiteit Gent.

Auteurs: Hooft, Elise; Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Politiecommissariaat van de 8ste Wijk [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7441 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.