De Beurs voor Diamanthandel is een imposant eclectisch gebouw dat ontworpen werd in 1912 door J.R. Vanhoenacker en John Van Beurden voor de "Naamlooze Vennootschap Beurs voor Diamanthandel". Door de Eerste Wereldoorlog werd het pand pas in 1921 afgewerkt en officieel geopend. Bij herstellingen in de jaren 1920 kan ook Jos Smolderen toegevoegd worden als ontwerpend architect, omdat hij sinds 1921 deel uitmaakte van het bureau van VanHoenacker en Van Beurden.

Historiek

Al in 1904 liet de "Naamlooze Maatschappij Beurs voor Diamanthandel" een beursgebouw optrekken in de Pelikaanstraat 76-78. Het was een sober, bescheiden pand ontworpen door Jos de Lange en G. De Ridder in een functionele stijl. Het bestond uit een voorgebouw van twee bouwlagen en drie traveeën in baksteenbouw, met een poortdoorgang naar de achterliggende "groote zaal". Op deze plaats werd diamant verhandeld in een open sfeer en met alle nodige technische middelen voorhanden.

Het pand werd snel te klein voor de bloeiende diamantindustrie, waardoor de nieuwe beurs werd gebouwd. Na de Tweede Wereldoorlog volgen nog talrijke uitbreidingen en nieuwbouwprojecten voor de diamantbeurs. In 2002 werd de diamantbeurs beschermd als monument.

Beschrijving

De Beurs voor Diamanthandel, ontworpen in 1912 door Vanhoenacker en Van Beurden, is een imposant pand in eclectische stijl. Het pand stak op dat moment met zijn 22 meter kroonlijsthoogte ver boven de bestaande bebouwing uit, waardoor de bouwaanvraag in eerste instantie werd afgekeurd. De beurs bestaat uit een voorbouw van vijf bouwlagen onder een mansardedak, waarachter zich een grote achterbouw van vijf bouwlagen onder plat dak ontvouwt, grotendeels ingenomen door de twee bouwlagen tellende beurszaal.

De straatgevel kreeg een natuurstenen parement, voorzien van rijke decoratie. De gevel is symmetrisch opgebouwd rondom een met beeldhouwwerk geaccentueerde inkom. De begane grond is samen met een tussenverdieping uitgewerkt als sokkel voor het gebouw, voorzien van een geblokt parement en door een zware puilijst afgezoomd. Centraal, een brede rechthoekige poort in entablementomlijsting, met een groot ovaal bovenlicht in zwaar bewerkte omlijsting. De bovengevel heeft een middenrisaliet van drie traveeën, gemarkeerd door kolossale gegroefde pilasters en driekwartzuilen op hoge sokkels met medaillons en composietkapitelen. Op de puilijst is een gevelbrede balustrade aangebracht, in de middentravee vooruitspringend voor het balkon boven de poort en bekroond door twee vrouwenbeelden, die volgens het beschermingsdossier door Alphonse Van Beurden (1854-1938) werden gerealiseerd. De beelden zijn twee naakte, zittende vrouwen die een toorts boven het hoofd dragen. Dit wijkt af van het beeldhouwwerk dat de geveltekening in het bouwdossier van 1912 aanduidt. Daar waren centraal twee zittende putti en links en rechts twee staande vrouwenfiguren getekend.

De gevel is voorzien van rechthoekige, per twee gekoppelde vensteropeningen in geprofileerde omlijstingen. Op de mansardeverdieping, dakvensters in entablementomlijsting met gebogen frontons. Tussen de muurvelden, veel decoratie in Lodewijk XVI-stijl, zoals festoenen, cartouches en maskerkoppen. Klassieke gevelbeëindiging, met houten kroonlijst op klossen, waaronder een fries met het opschrift "Beurs voor Diamanthandel".

Op de verhoogde begane grond van dit gebouwd bevinden zich vooraan burelen, en achteraan de grote, twee bouwlagen tellende beurszaal, rechts grenzend aan de open koer met zuilenarcade, om voldoende daglicht binnen te laten vallen. Deze zaal is zeer rijk aangekleed in Lodewijk XVI-stijl, met stucplafonds, marmeren lambriseringen en halfronde erkers. Behalve de grote beurszaal zijn er nog enkele kleinere zalen zoals de leeszaal en de expeditiezaal. In de kelder vinden we de "safe deposit", die een belangrijk deel uitmaken van de diamantbeurs en door de jaren heen steeds zullen uitgebreid worden. Op de entresol en de derde bouwlaag zijn er in de voorbouw vergaderzalen; in de achterbouw strekt de beurszaal zich over deze bouwlagen uit. Op de hogere verdiepingen zijn burelen.

Imposant pand van vijf traveeën en vier bouwlagen onder pseudo-mansardedak, eclectische stijl van 1920 naar ontwerp van Jos Smolderen, Jan Vanhoenacker en John Van Beurden.

Natuurstenen lijstgevel met dubbelhuisopstand, hoge geblokte begane grond en middenrisaliet van drie traveeën, op bovenverdieping gemarkeerd door kolossale gegroefde pilasters en driekwartzuilen op hoge sokkels met medaillons en composietkapitelen.

Brede puilijst waarop doorlopende balustrade, in middentravee vooruitspringend voor balkon en bekroond door twee vrouwenbeelden van A. Van Beurden (1854-1938). Voorts borstweringen met neo-Lodewijk XVI-decor, onder meer festoenen, cartouches en maskerkoppen. Klassieke gevelbeëindiging met op fries "Beurs voor Diamanthandel".

Getoogde (beneden) en rechthoekige vensters met tussenstijl, dakvensters in entablementomlijsting met gebogen frontons. Brede rechthoekige poort in entablementomlijsting, groot ovaal bovenlicht in zwaar bewerkte omlijsting.