In 1971 gereconstrueerde laatgotische driezijdige erker.

Historiek

Over de oorsprong van de erker op het Sint-Romboutskerkhof in Mechelen bestaat onduidelijkheid. De erker zou onderdeel zijn geweest van het pand rechts ervan, dat in de zestiende eeuw de woning zou geweest zijn van Joachim Roelants (1496- 1558), lijfarts van Karel V. Dit gebouw werd rond 1971 gesloopt, maar was oorspronkelijk een pand in traditionele bak- en zandsteenstijl van zes traveeën en twee bouwlagen gemarkeerd door centrale getrapte top en twee getrapte dakkapellen.

Andere bronnen leggen de link tussen de erker en één van de prestigieuze kanunnikenhuizen vlakbij de Sint-Romboutskathedraal, waar tussen 1525 en 1555 Lodewijck Vranckx, ‘canonnick van St Rombouts alhier’, eigenaar van was. Dit huis wordt vanaf de late achttiende eeuw omschreven als Den Haan.

Een vroege iconografische bron waar de erker mogelijk op te zien is, is de kaart Mechlinia vulgo Malines door Frederick de Wit uit 1698. Er is een kapelachtig volume te zien, haaks op het Sint-Romboutskerkhof. Dit kan verwijzen naar de erker of naar het huis Concordia links ervan. Dit laatste steekt op latere iconografische bronnen echter een stuk hoger boven de rest van de bebouwing uit.

Uit de late achttiende eeuw stammen enkele pentekeningen en aquarellen door De Noter, waar de erker op te zien is, samen met het huis Concordia en het huis van Joachim Roelants of het huis Den Haan. Er is zelfs een afzonderlijke afbeelding van de erker gemaakt.

Op het primitief kadasterplan maken de erker en het pand in traditionele bak- en zandsteenstijl rechts ervan deel uit van één perceel, namelijk perceelnummer 847 van het primitief plan van Mechelen, sectie A. In de negentiende eeuw wijzigt de gevel van het pand rechts van de erker driemaal. Het evolueert van een pand in traditionele bak- en zandsteenstijl tot een woning met een neoclassicistische lijstgevel. Interessant is een foto van de erker en het naastgelegen pand uit 1864, bewaard in de Regionale Beeldbank Mechelen, die nog de woning in bak- en zandsteenstijl toont.

Op 20 januari 1953 wordt door twee leden van de Provinciale Commissie voor Monumenten en Landschappen Antwerpen een voorstel tot klasseren voor de erker opgesteld. Het beschermingsvoorstel kwam er naar aanleiding van de sloopaanvraag. De Regionale Beeldbank Mechelen bewaart een foto van de erker uit 1956. Het bouwfragment is op dat ogenblik duidelijk in een slechte staat.

Gezien de slechte staat van de erker worden plannen voor de restauratie opgesteld door architect Simon Van Craen. De opmetingsplannen voor de restauratie van de erker worden in 1965 aan de KCML voorgesteld en mits beperkte voorwaarden goedgekeurd. Toch zal het, onder meer door enig getouwtrek rond de verdeling van de kosten voor de restauratie (en waarschijnlijk ook door het overlijden van architect Simon Van Craen in 1967) tot 1968 duren voordat er opnieuw schot in de zaak komt.

De restauratie van de erker wordt uiteindelijk ingebed in een groter project voor de verbouwing van het pand rechts van de erker, de voormalige woning van Joachim Roelants. Deze woning, op dat moment een pand van zes traveeën met een lijstgevel, wordt vervangen door een nieuw kantoorgebouw, eveneens van zes traveeën, met een gevel in baksteen en een sobere, zakelijke vormgeving. Een foto uit 1971 uit de Regionale Beeldbank Mechelen toont een lege bouwplaats naast het huis Concordia: de verbouwing van de woning van Joachim Roelants kwam in werkelijkheid neer op een volledige sloop.

In het kader van deze bouwaanvraag brengt een delegatie van de KCML in 1969 een werkbezoek aan Mechelen, naar aanleiding van de vraag om de erker in de nieuwbouw te integreren. De KCML gaat hiermee akkoord, omdat dit de enige manier blijkt te zijn om de bouwvallige erker te redden. De bouwaanvraag van 1968 wordt geweigerd na een ongunstig advies van de KCML, maar krijgt in 1970 wel groen licht omdat hij aan deze voorwaarden is aangepast. De erker wordt ten opzichte van zijn oorspronkelijke locatie verplaatst, het afzonderlijke zadeldak van de erker wordt gesupprimeerd en hij wordt onder hetzelfde dak gebracht als het hoofdvolume, waarbij ook een nieuw gevelvlak boven de erker wordt opgebouwd.

De bouwaanvraag uit 1968 bevat eveneens niet gedateerde opmetingsplannen voor de afbraak en de wederopbouw van de erker, nog getekend door architect Simon Van Craen. Het gaat om de plannen die de KCML al in 1965 goedkeurde. Interessant is dat één van de plannen het grondplan van de ruimte achter de erker toont: een kleine, rechthoekige ruimte in verbinding met het huis van Joachim Roelants. Dat wijst er waarschijnlijk op dat de erker eigenlijk de veruitwendiging was van een kleine huiskapel.

In mei 1971 zijn de werken met het oog op de restauratie van de erker begonnen. De stenen moeten na afbraak geïnspecteerd worden om na te gaan welke delen voor heropbouw kunnen gebruikt worden. Uit deze inspectie blijkt dat niets van het oorspronkelijke materiaal van de erker kan gerecupereerd worden. Er wordt geopteerd voor een volledige reconstructie van de erker, met een andere steensoort dan de oorspronkelijke, om een scherpere profilering te verkrijgen. Deze reconstructie vindt plaats in 1972.

Het nieuwe kantoorgebouw (op de plaats van de woning van Joachim Roelants) rechts naast de erker werd recent gerenoveerd en van een zandsteenkleurige gevelafwerking voorzien. Vermoedelijk werd de erker bij de laatste renovatie qua kleurstelling aangepast aan de gerenoveerde gevel van het nieuwe kantoorgebouw. Het kantoorgebouw rechts van de erker heeft geen erfgoedwaarde. De gereconstrueerde gotische erker is nog een herkenbare getuige van de restauratiepraktijk uit de jaren 1960-1980.

Beschrijving

Reconstructie van een laatgotische driezijdige erker: korfboogvenster tussen twee spitsboogvensters voorzien van visblaastraceringen en bekroond door hogels en kruisbloemen; kleine nis met Christusbeeldje onder het centrale venster.