erfgoedobject

Spiegelhof

bouwkundig element
ID
75191
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/75191

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als beschermd monument Hoeve Spiegelhof
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Spiegelhof
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Maalbeekvallei
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Hoeve Spiegelhof
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

In de Maalbeekvallei gelegen semi-gesloten hoeve waarvan het woonhuis opklimt tot het begin van de 17de eeuw; heden "Spiegelhof" genaamd, met als oudere benamingen "Hoff te Spieghel" en "Hoefakker". Dit voormalige pachthof is gelegen ten westen van het dorpscentrum, in het noorden begrensd door de Maalbeek, in het oosten door de Beekkant en aan de andere zijden door het Potaardeveld.

Beschermd als monument binnen het dorpsgezicht "de maalbeekvallei" bij Ministerieel Besluit van 9 juli 1980.

Eertijds pachthof van de heren van Grimbergen waarvan de oudste vermelding teruggaat tot 1433. De oudste benaming "Hoefakker" is een variant van Hoefnekker en werd afgeleid van de gelijknamige plaatsnaam verwijzend naar waterrijk gebied. Reeds in de vijftiende eeuw was er sprake van het "Hoff te Spieghel" dat kortstondig door de familie "Van Der Spieghele" werd bewoond. Toch verwijst het woordje "te" naar een oudere plaatsnaam en niet naar familiebezit. Tot het derde kwart van de 20ste eeuw in adellijk bezit en als hoeve uitgebaat.

In 1699 was de hoeve opgebouwd uit drie vrijstaande, willekeurig ingeplante volumes (zie kaartboek van de abdij). De Ferrariskaart van 1771-1778 toont de huidige U-vormige opstelling met achter het woonhuis een omhaagde moestuin. Exacter is echter het Primitief kadasterplan van 1821 met drie vrijstaande rechthoekige volumes rond een rechthoekig erf en waarbij het woonhuis reeds aan de achterzijde is uitgebouwd. De heropbouw van de noordelijke stallen werd in 1872 kadastraal opgetekend; de uitbreiding van de schuur aan de erfzijde in 1880; de bijgebouwen in het verlengde van het woonhuis respectievelijk in 1931 en 1880. Restauraties vonden plaats in 1971 en de jaren 1990 waarbij onder meer de zolders van de stallen werden omgevormd tot twee wooneenheden.

Omhaagde, aan de straat ingeplante hoeve bestaande uit U-vormig opgestelde verankerde, voorheen witgekalkte, bakstenen gebouwen onder vernieuwde pannen zadeldaken rond een met gras begroeid erf met kasseien pad; van de straat gescheiden door een bakstenen muurtje met recent ijzeren hek. L-vormig volume met ten westen het "1608" gedateerd woonhuis en lager aangebouwde berghokjes uit eind 19de en begin 20ste eeuw en ten noorden stallen van circa 1872; ten zuiden vrijstaande 19de-eeuwse langsschuur.

Boerenhuis van het dubbelhuistype met verspringende gevellijn van zes traveeën onder overkragend zadeldak gevat tussen aandaken. Door middel van een gevelsteen "1608" gedateerd, doch mogelijk met nog oudere kern. Baksteenbouw met gebruik van kalkzandsteen voor onder meer de plint en de vensteromlijstingen. Het woonhuis werd herhaaldelijk verbouwd, getuige hiervan de vele bouwnaden, gewijzigde openingen, het onregelmatig metselwerk en de verschillende soorten baksteen. Toch zijn er twee duidelijke fasen te onderscheiden.

De oudste kern bevindt zich in de drie eerste vooruitspringende traveeën met halfondergrondse kelder en opkamer. Het volume gemarkeerd door muurkettingen staat op een hoge breukstenen plint die aan alle zijden wordt gestut door hoge bakstenen steunberen (zie waterrijk gebied), welke aan de erfzijde met kalkzandstenen afzaten zijn bedekt. Getraliede keldervensters en een beluikt voormalig kruisvenster onder dubbele ontlastingsboog. Gedesaxeerde linkerzijtuitgevel met muurvlechtingen en schouderstukken op kalkzandstenen consooltjes. Verschillende bouwnaden en een bewaarde rollaag van een verdwenen poort in de hoge breukstenen plint. Rechthoekig getralied keldervenster, aan de linkerzijde voormalig kruisvenster met vernieuwde bovenlatei onder getoogd ontlastingsboogje, twee getoogde zoldervenstertjes met zandstenen omlijsting en bakstenen topoculus.

Het aansluitende volume van drie traveeën en twee bouwlagen op een lage breukstenen plint is van latere datum en eveneens in de loop der jaren sterk verbouwd. Aangepaste rechthoekige muuropeningen met houten lateien, sommigen onder getoogd ontlastingsboogje. Boven de deur die bereikbaar is via zes treden bevindt zich de zandstenen jaarsteen "1608" en een recent aangebracht oculus. Rechterzijtuitgevel met vlechtingen, schouderstukken op kalkzandstenen consooltjes en zoldervensters onder houten latei met dubbel ontlastingsboogje. De haakse achterbouw op kleine breukstenen plint dateert uit eind 18de-begin 19de eeuw (zie Ferrariskaart en Primitief plan) en werd aan de zuidgevel voorzien van twee rechthoekige vensters met (gerecupereerde?) kalkzandstenen rechtstanden met negblokken en onderlatei, dubbele houten bovenlatei waartussen een strekse baksteenlaag.

Interieur. Binnenin bewaarde balkconstuctie: moerbalken met eenvoudig uitgesneden sloffen op geprofileerde kalkzandstenen consooltjes; haard met kalkzandstenen geprofileerde wangen en een steektrap. De rode gebakken tegelvloer werd van elders gerecupereerd. Zowel het gebinte boven de opkamer als boven de drie volgende traveeën hebben hun eigen nummering.

Drie belendende bijgebouwtjes van één bouwlaag onder verspringende nok, respectievelijk daterend van eind 18de-begin 19de eeuw, van circa 1931 en circa 1880. Aan de erfzijde hondenhok in breuksteen onder pannen lessenaarsdakje.

Noordelijke voormalige koeien- en paardenstallen in 1872 opgetekend op het kadaster en later uitgebreid met een wagenhuis, zie bouwnaad en muurankers in de tussenmuur. Baksteenbouw met rechthoekige openingen onder houten lateien en sporadisch hergebruik van witte natuursteen, onder meer de hoekconsooltjes bij twee deuren. Oorspronkelijk drie, heden vier laadvensters onder lessenaarsdakjes. Oostelijke zijgevel met drie verlengde lichtgleuven en uilengat. Achtergevel met gewijzigde openingen, onder meer een recente arduinen deuromlijsting ter hoogte van de paardenstal en toevoeging van drie laadvensters analoog aan deze van de voorgevel.

Interieur. Balkconstructies behouden, met uitzondering van de koeienstal. In de paardenstal zijn de kasseien vloer, de arduinen voederbakken, de houten ruif en de kalkzandstenen consooltjes in de zijmuur bewaard.

Ten zuiden langsschuur, vermoedelijk opklimmend tot het eerste kwart van 19de eeuw (zie Primitief plan) en circa 1880 aan de erfzijde uitgebreid met een lagere aanbouw onder lessenaarsdak. Rechthoekige openingen met houten lateien onder getoogde en rondboogvormige ontlastingsbogen. Aan de achtergevel recent karrenhuis onder lessenaarsdak.

Tot tentoonstellingsruimte aangepast interieur met behoud van het gebint. Het bakstenen tussenmuurtje werd gesloopt en de standvinken steunen op bakstenen sokkels afgedekt met een hardstenen plaat. De aardappelkelder met troggewelfjes tussen ijzeren I-profielen werd omgevormd tot sanitaire ruimte en keuken. Poorten in de zijgevels met vernieuwd schrijnwerk naar oud model en met hergebruik van het hang- en sluitwerk.

  • Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten & Landschappen, Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg Vlaams-Brabant, Monumenten en Landschappen, beschermingsdossier "De Maalbeekvallei" bij Ministerieel Besluit van 9 juli 1980.
  • Kadaster Vlaams-Brabant, mutatieschetsen Grimbergen: 1872/14, 1880/19 en 1931/89.
  • Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen. Inventaris van het cultuurbezit in België. Architectuur, deel 2n, Vlaams Brabant, Halle-Vilvoorde, Gent, 1977, p. 194-195.
  • DELESTRE D. J., Uit het verleden van Grimbergen, bewerkte en geannoteerde uitgave onder leiding van. H. DE SCHEPPER, deel II, Grimbergen, 1987, p. 123-126.
  • VAN HEUSDEN M., La région nord de Bruxelles. Les caractères naturels et spirituels. Le paysage, Brussel, 1946, p. 4.
  • Mondelinge informatie van de eigenaars, de heer en mevrouw De Vidts.

Bron: VAN DAMME M. met medewerking van DEBACKER I. & BOEKSTAL P. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente Grimbergen, Deelgemeenten Grimbergen, Beigem, Humbeek en Strombeek-Bever, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB4, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Van Damme, Marjolijn
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Spiegelhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/75191 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.