In de Maalbeekvallei gelegen semi-gesloten hoeve waarvan het woonhuis opklimt tot het begin van de 17de eeuw; heden "Spiegelhof" genaamd, met als oudere benamingen "Hoff te Spieghel" en "Hoefakker". Dit voormalige pachthof is gelegen ten westen van het dorpscentrum, in het noorden begrensd door de Maalbeek, in het oosten door de Beekkant en aan de andere zijden door het Potaardeveld.
Beschermd als monument binnen het dorpsgezicht "de maalbeekvallei" bij Ministerieel Besluit van 9 juli 1980.
Eertijds pachthof van de heren van Grimbergen waarvan de oudste vermelding teruggaat tot 1433. De oudste benaming "Hoefakker" is een variant van Hoefnekker en werd afgeleid van de gelijknamige plaatsnaam verwijzend naar waterrijk gebied. Reeds in de vijftiende eeuw was er sprake van het "Hoff te Spieghel" dat kortstondig door de familie "Van Der Spieghele" werd bewoond. Toch verwijst het woordje "te" naar een oudere plaatsnaam en niet naar familiebezit. Tot het derde kwart van de 20ste eeuw in adellijk bezit en als hoeve uitgebaat.
In 1699 was de hoeve opgebouwd uit drie vrijstaande, willekeurig ingeplante volumes (zie kaartboek van de abdij). De Ferrariskaart van 1771-1778 toont de huidige U-vormige opstelling met achter het woonhuis een omhaagde moestuin. Exacter is echter het Primitief kadasterplan van 1821 met drie vrijstaande rechthoekige volumes rond een rechthoekig erf en waarbij het woonhuis reeds aan de achterzijde is uitgebouwd. De heropbouw van de noordelijke stallen werd in 1872 kadastraal opgetekend; de uitbreiding van de schuur aan de erfzijde in 1880; de bijgebouwen in het verlengde van het woonhuis respectievelijk in 1931 en 1880. Restauraties vonden plaats in 1971 en de jaren 1990 waarbij onder meer de zolders van de stallen werden omgevormd tot twee wooneenheden.
Omhaagde, aan de straat ingeplante hoeve bestaande uit U-vormig opgestelde verankerde, voorheen witgekalkte, bakstenen gebouwen onder vernieuwde pannen zadeldaken rond een met gras begroeid erf met kasseien pad; van de straat gescheiden door een bakstenen muurtje met recent ijzeren hek. L-vormig volume met ten westen het "1608" gedateerd woonhuis en lager aangebouwde berghokjes uit eind 19de en begin 20ste eeuw en ten noorden stallen van circa 1872; ten zuiden vrijstaande 19de-eeuwse langsschuur.
Boerenhuis van het dubbelhuistype met verspringende gevellijn van zes traveeën onder overkragend zadeldak gevat tussen aandaken. Door middel van een gevelsteen "1608" gedateerd, doch mogelijk met nog oudere kern. Baksteenbouw met gebruik van kalkzandsteen voor onder meer de plint en de vensteromlijstingen. Het woonhuis werd herhaaldelijk verbouwd, getuige hiervan de vele bouwnaden, gewijzigde openingen, het onregelmatig metselwerk en de verschillende soorten baksteen. Toch zijn er twee duidelijke fasen te onderscheiden.
De oudste kern bevindt zich in de drie eerste vooruitspringende traveeën met halfondergrondse kelder en opkamer. Het volume gemarkeerd door muurkettingen staat op een hoge breukstenen plint die aan alle zijden wordt gestut door hoge bakstenen steunberen (zie waterrijk gebied), welke aan de erfzijde met kalkzandstenen afzaten zijn bedekt. Getraliede keldervensters en een beluikt voormalig kruisvenster onder dubbele ontlastingsboog. Gedesaxeerde linkerzijtuitgevel met muurvlechtingen en schouderstukken op kalkzandstenen consooltjes. Verschillende bouwnaden en een bewaarde rollaag van een verdwenen poort in de hoge breukstenen plint. Rechthoekig getralied keldervenster, aan de linkerzijde voormalig kruisvenster met vernieuwde bovenlatei onder getoogd ontlastingsboogje, twee getoogde zoldervenstertjes met zandstenen omlijsting en bakstenen topoculus.
Het aansluitende volume van drie traveeën en twee bouwlagen op een lage breukstenen plint is van latere datum en eveneens in de loop der jaren sterk verbouwd. Aangepaste rechthoekige muuropeningen met houten lateien, sommigen onder getoogd ontlastingsboogje. Boven de deur die bereikbaar is via zes treden bevindt zich de zandstenen jaarsteen "1608" en een recent aangebracht oculus. Rechterzijtuitgevel met vlechtingen, schouderstukken op kalkzandstenen consooltjes en zoldervensters onder houten latei met dubbel ontlastingsboogje. De haakse achterbouw op kleine breukstenen plint dateert uit eind 18de-begin 19de eeuw (zie Ferrariskaart en Primitief plan) en werd aan de zuidgevel voorzien van twee rechthoekige vensters met (gerecupereerde?) kalkzandstenen rechtstanden met negblokken en onderlatei, dubbele houten bovenlatei waartussen een strekse baksteenlaag.
Interieur. Binnenin bewaarde balkconstuctie: moerbalken met eenvoudig uitgesneden sloffen op geprofileerde kalkzandstenen consooltjes; haard met kalkzandstenen geprofileerde wangen en een steektrap. De rode gebakken tegelvloer werd van elders gerecupereerd. Zowel het gebinte boven de opkamer als boven de drie volgende traveeën hebben hun eigen nummering.
Drie belendende bijgebouwtjes van één bouwlaag onder verspringende nok, respectievelijk daterend van eind 18de-begin 19de eeuw, van circa 1931 en circa 1880. Aan de erfzijde hondenhok in breuksteen onder pannen lessenaarsdakje.
Noordelijke voormalige koeien- en paardenstallen in 1872 opgetekend op het kadaster en later uitgebreid met een wagenhuis, zie bouwnaad en muurankers in de tussenmuur. Baksteenbouw met rechthoekige openingen onder houten lateien en sporadisch hergebruik van witte natuursteen, onder meer de hoekconsooltjes bij twee deuren. Oorspronkelijk drie, heden vier laadvensters onder lessenaarsdakjes. Oostelijke zijgevel met drie verlengde lichtgleuven en uilengat. Achtergevel met gewijzigde openingen, onder meer een recente arduinen deuromlijsting ter hoogte van de paardenstal en toevoeging van drie laadvensters analoog aan deze van de voorgevel.
Interieur. Balkconstructies behouden, met uitzondering van de koeienstal. In de paardenstal zijn de kasseien vloer, de arduinen voederbakken, de houten ruif en de kalkzandstenen consooltjes in de zijmuur bewaard.
Ten zuiden langsschuur, vermoedelijk opklimmend tot het eerste kwart van 19de eeuw (zie Primitief plan) en circa 1880 aan de erfzijde uitgebreid met een lagere aanbouw onder lessenaarsdak. Rechthoekige openingen met houten lateien onder getoogde en rondboogvormige ontlastingsbogen. Aan de achtergevel recent karrenhuis onder lessenaarsdak.
Tot tentoonstellingsruimte aangepast interieur met behoud van het gebint. Het bakstenen tussenmuurtje werd gesloopt en de standvinken steunen op bakstenen sokkels afgedekt met een hardstenen plaat. De aardappelkelder met troggewelfjes tussen ijzeren I-profielen werd omgevormd tot sanitaire ruimte en keuken. Poorten in de zijgevels met vernieuwd schrijnwerk naar oud model en met hergebruik van het hang- en sluitwerk.
Bron: VAN DAMME M. met medewerking van DEBACKER I. & BOEKSTAL P. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente Grimbergen, Deelgemeenten Grimbergen, Beigem, Humbeek en Strombeek-Bever, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB4, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Van Damme, Marjolijn
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Je kan deze tekst citeren als: Van Damme M. 2005: Spiegelhof [online], https://id.erfgoed.net/teksten/75191 (geraadpleegd op ).
Zogenaamd "Hof ter Spiegele", eertijds afhankelijk van de beide heerlijkheden Grimbergen en genaamd naar de bewoners tijdens de 15de eeuw. Voormalige semi-gesloten hoeve in kern opklimmend tot de 17de eeuw zoals aangeduid door de gevelsteen met jaartal 1608 boven de woonhuisdeur, doch aangepast in de loop der tijden, gerestaureerd in 1971 en niet uitgebaat.
Boerenhuis van bak- en zandsteen onder zadeldak (pannen), met in de linkertravee, die vermoedelijk een vroegere hoge stenen kamer is, de oudste kern. Met zandstenen steunberen gestutte hoge onderbouw van breuksteen voorzien van getraliede keldergaten en een bakstenen bovenbouw; een beluikt voormalig kruisvenster van zandsteen met sporen van een dubbele ontlastingsboog van een rollaag in de voorgevel. Gedesaxeerde zijpuntgevel (verhoogd) gestut door een bakstenen steunbeer met met vlechtingen, top- en schouderstenen onderbouw met meerdere een bakstenen bovenbouw afgewerkt stuk; een bakstenen boog in de breukbouwnaden; een voormalig kruisvenster met nieuwe latei en bakstenen ontlastingsboog, doch oorspronkelijke onderdorpel en posten met negblokken van zandsteen, een keldervenstertje, twee zoldervenstertjes van zandsteen met bakstenen steekbooglateien en een bakstenen topoculus. Rechtergedeelte met twee bouwlagen en een lage breukstenen sokkel, opgetrokken in baksteenmetselwerk, vermoedelijk ter vervanging van leembouw. Rechthoekige vensters en deur van baksteen met houten latei; zandstenen gevelsteen van 1608 boven de deur. Rechterzijpuntgevel met vlechtingen en schouderstukken. Haakse bijbouw tegen de achtergevel voorzien van twee voormalige kruisvensters van zandsteen met negblokken. Aanpalende recentere bijgebouwtjes van baksteen onder zadeldaken (pannen) met telkens verspringende nok. Op de rechterzijde, bakstenen stalvleugel onder zadeldak (pannen); oudere doch gewijzigde kern, aangegeven door twee deuren met behouden consoles van zandsteen onder de houten latei. Op de linkerzijde, langsschuur onder zadeldak (pannen), uit de 19de eeuw; baksteenbouw voorzien van rechthoekige poorten met houten latei. Een bakstenen muur sluit aan de straatzijde de binnenplaats af.
Bron: DE MAEGD C. & VAN AERSCHOT S. 1975: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Vlaams-Brabant, Halle-Vilvoorde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 2n, Gent.
Auteurs: De Maegd, Christiane; Van Aerschot, Suzanne
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Je kan deze tekst citeren als: De Maegd C. & Van Aerschot S. 1975: Spiegelhof [online], https://id.erfgoed.net/teksten/39260 (geraadpleegd op ).