Teksten van Geheel van winkel- en burgerhuizen in art nouveau

https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7520

Geheel van winkel- en burgerhuizen in art nouveau ()

Woon- en handelscomplex in gematigde art-nouveaustijl op de hoek van de Jozef De Bomstraat en de Sanderusstraat, voor eigen rekening opgetrokken door de architect Florent Verbraeken, naar een ontwerp uit 1905. Het volkomen symmetrische geheel bestaat uit een meergezinswoning met winkel op de hoek, aan beide zijden geflankeerd door twee aan twee gekoppelde burgerhuizen.

Florent Verbraeken, die als architect actief was vanaf begin jaren 1890, zette in 1912 een punt achter zijn korte maar bloeiende architectenpraktijk. Alleen al in Antwerpen realiseerde hij een kleine 200 burgerhuizen, met de grootste concentratie in de wijk Zuid. Daarnaast was Verbraeken, sinds 1899 de huisarchitect van de verzekeringsmaatschappij Antverpia, verantwoordelijk voor de uitbouw van de residentiële enclave Sint-Mariaburg op het grondgebied van Ekeren en Brasschaat. Waar zijn doorsnee architectuur zich conformeerde aan het conventionele neoclassicisme, paste de architect voor belangrijke gebouwen naar typologie de geldende neostijlen toe. Na 1900 waagde hij zich occasioneel aan de art nouveau, of het neorococo, omstreeks 1910 een populaire bouwstijl voor voorname burgerhuizen. In de Jozef De Bomstraat had de architect in 1900 al twee aanpalende gehelen van telkens drie gekoppelde burgerhuizen in neoclassicistische stijl gerealiseerd, een vastgoedproject in opdracht van Bernard De Pooter.

Hoekpand

Met een gevelbreedte van zeven traveeën, omvat het afgeschuinde hoekpand vier bouwlagen onder een pseudo-mansarde. Vandaag bepleisterd en beschilderd, was de lijstgevel oorspronkelijk vermoedelijk afgewerkt met een cementbepleistering in simili-natuursteen. De opstand beantwoordt aan een regelmatig ordonnantieschema, opgebouwd uit registers van rechthoekige vensters met een ijzeren latei op kraagstenen. Oorspronkelijk lag de klemtoon van de compositie op de winkelpui met typisch art-nouveau-schrijnwerk en bewerkte pilasters, bekroond door een gevelbreed balkon met ijzeren borstwering. De hoger opgetrokken, afgeschuinde hoektravee, eveneens geaccentueerd door ijzeren balkons en een gevelsteen, werd bekroond door postamenten en een leien torenhelm met topstuk. De tuitgeveltjes die volgens het gevelontwerp in de zijtraveeën de overgang maakten naar de lagere, flankerende panden, werden niet uitgevoerd. Vandaag heeft de gevel een erg verschraald uitzicht, met nog als enig decor de guirlandemedaillons op de borstwering van de tweede verdieping, en de metopen onder de vernieuwde kroonlijst; de typische houten dakkapellen met luifel zijn enkel behouden zijde Sanderusstraat.

Rijwoningen

Met een gevelbreedte van drie traveeën, omvatten de rijwoningen drie bouwlagen onder een gemansardeerd zadeldak. De lijstgevels hebben een cementbepleistering in similisteen, met gebruik van witte natuursteen voor bewerkte onderdelen als lekdrempels met spuwer, waterlijsten, sluit- en kraagstenen. Van twee verschillende types en aan elkaar gespiegeld, zijn de opstanden van Sanderusstraat 57-59 iets gaver bewaard dan de enigszins verschraalde opstanden van Jozef De Bomstraat 3-5. Beide types beantwoorden aan een regelmatig ordonnantieschema, opgebouwd uit registers van korfbogige of rechthoekige muuropeningen. Jozef De Bomstraat 3 en Sanderusstraat 57 onderscheiden zich door een gevelbreed balkon met consoles en ijzeren borstwering (vernieuwd) op de eerste verdieping, en een door kolossale lisenen geritmeerde bovenbouw met portretmedaillons op de borstwering. Bij Jozef De Bomstraat 5 en Sanderusstraat 59 legt een rechthoekige houten erker met consoles en bekronend ijzeren balkon de klemtoon op de middenas. Verder onderscheiden de panden zich door ijzeren lateien met rozetten en waterlijsten met zweepslagmotief. Een klassiek hoofdgestel met een houten kroonlijst op consooltjes waartussen respectievelijk panelen met mascaron of metopen met leeuwenkop zijn geïntegreerd, vormt de gevelbeëindiging. Het houten schrijnwerk van de inkomdeuren bleef behouden, evenals dat van de vensters, dakkapellen en oeils-de-boeuf in Sanderusstraat 57-59; smeedijzeren keldertralies. De plattegronden beantwoorden aan de klassieke typologie van het burgerhuis, ontsloten door de zijdelings ingeplante inkom- en traphal.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossier 1905#498.
  • VANHOVE B. 1978: De Art Nouveau-architectuur in het Antwerpse: een doorsnede, onuitgegeven licentiaatsverhandeling Rijksuniversiteit Gent, 83.

Auteurs:  Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Braeken J. 2017: Geheel van winkel- en burgerhuizen in art nouveau [online], https://id.erfgoed.net/teksten/194566 (geraadpleegd op ).


Hoekhuis en woonhuizen ()

Eenheidsbebouwing bestaande uit hoekhuis met winkelfunctie en telkens twee aansluitende woonhuizen, eclectische stijl naar ontwerp van Fl. Verbraeken, van 1905; respectievelijk vier en drie bouwlagen onder pseudo-manardedak met dakkapellen en oeils-de-boeuf, aan Sanderusstraat met bewaarde neoclassicistische omlijsting.

Lijstgevels met parement van natuursteen en verspringende houten kroonlijst op ranke consooltjes. Hoekhuis oorspronkelijk met tuitgevels, waardoor asymmetrisch gevelsilhouet. De uiterste woningen met houten erker en ijzeren balkon, de aansluitende huizen met gevelbreed bel-etagebalkon met vernieuwde leuning. Borstweringen, blinde boogvelden en fries met bas-reliëfs: medaillons met portretten, grotesken, guirlandes.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossier 1905#498.
  • VANHOVE B. 1978: De Art Nouveau-architectuur in het Antwerpse: een doorsnede, onuitgegeven licentiaatsverhandeling Rijksuniversiteit Gent, 83.

Bron: PLOMTEUX G. & STEYAERT R. met medewerking van WYLLEMAN L. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 3nc, Brussel - Turnhout.
Auteurs:  Plomteux, Greet; Steyaert, Rita
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Plomteux G. & Steyaert R. 1989: Geheel van winkel- en burgerhuizen in art nouveau [online], https://id.erfgoed.net/teksten/7520 (geraadpleegd op ).