Historiek en context

Scholengroep in eclectische stijl samengesteld uit een lagere jongensschool en een lagere meisjesschool, opgetrokken door de Stad Antwerpen, naar ontwerpen van stadsbouwmeester Pieter Dens. Het geheel bestaat uit twee gespiegelde schoolcomplexen aan beide zijden van de Onderwijsstraat, ingeplant tussen Boerhaavestraat, Schoolstraat, Lange Stuivenbergstraat en Frans De Cortstraat. De lagere jongensschool (Schoolstraat) geopend in 1870 en de lagere meisjesschool (Boerhaavestraat) geopend in 1874, omvatten oorspronkelijk elk twaalf klassen en een onderwijzerswoning. Beide scholen kregen een zelfde uitbreiding met twee extra klassen en een turnzaal, naar ontwerp van stadsbouwmeester Gustave Royers uit 1892. Deze werken, begroot op 5 maanden, werden bij openbare aanbesteding in mei 1893 toegewezen aan de aannemer Florent Humblet, voor een bedrag van 33.940 Belgische frank.

De scholengroep Schoolstraat en Boerhaavestraat behoort tot het twaalftal vooral lagere scholen, dat Pieter Dens tijdens zijn ambt als stadsbouwmeester tot stand bracht. Naar type gaan beide scholen terug op de Meisjesschool 4 uit 1866-1867 in de Sint-Elisabethstraat, met een vrijstaande onderwijzerswoning tussen de parallelle klassenvleugels. De meest imposante gebouwen uit de reeks zijn de Middelbare School voor Meisjes in de Lange Leemstraat, het Koninklijke Atheneum aan de Franklin Rooseveltplaats, en het Stedelijk Onderwijsgesticht Nr. 2 in de Van Maerlantstraat. Voor deze latere realisaties paste de stadsbouwmeester een monumentale eclectische architectuur toe, beïnvloed door de neorenaissance. Benoemd op 1 juli 1863, bleef Dens in functie tot 1884. Tijdens deze periode verrezen in Antwerpen van zijn hand behalve de schoolcomplexen, onder meer de verdwenen Vlaamse Schouwburg aan de Kipdorpbrug, het oude Slachthuis aan de Lange Lobroekstraat, en negen politiecommissariaten.

Architectuur

Beide scholen bestaan uit twee parallelle klassenvleugels, die loodrecht zijn ingeplant op de Schoolstraat, Onderwijsstraat en Boerhaavestraat, aan beide zijden van de rechthoekige speelplaats. Zij omvatten oorspronkelijk elk drie klassen per verdieping, ontsloten door twee trappenhuizen. Tussen beide bevindt zich telkens de onderwijzerswoning, die met de klassenvleugels verbonden is door afsluitmuren met portieken. Oorspronkelijk stond de onderwijzerswoning in de Schoolstraat op dezelfde rooilijn als de kopgevels van de klassenvleugels, maar sprong deze aan de Boerhaavestraat erop vooruit. Bij de uitbreiding in 1892-1893 werden de vier klassenvleugels verlengd in de richting van beide straten, vooruitspringend op de onderwijzerswoningen. De uitbreiding van beide westelijke klassenvleugels omvatte telkens twee klaslokalen. Door incorporatie van het aanpalende klaslokaal bood de uitbreiding van de oostelijke klassenvleugels telkens ruimte aan een turnzaal op de begane grond, en een extra klas op de bovenverdieping. Bij deze ingreep werden aan beide zijden van de Onderwijsstraat ook de afsluitmuren verhoogd, die van bij oorsprong tussen de klassenvleugels de speelplaatsen begrensden.

Het complex is opgetrokken uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband, met spaarzaam gebruik van witte natuursteen en blauwe hardsteen voor plinten, deuromlijstingen, lekdrempels, waterlijsten, vensterposten en gevelstenen.

De klassenvleugels van oorspronkelijk acht en sinds 1892-1893 negen traveeën, omvatten twee bouwlagen onder een zadeldak (nok loodrecht op Schoolstraat, Onderwijsstraat en Boerhaavestraat). Geritmeerd door lisenen en de risalieten van de trappenhuizen, beantwoorden de langsgevels zijde speelplaats en straat aan een regelmatig ordonnantieschema. Het is opgebouwd uit registers van steekboogdeuren en -tweelichten in het oorspronkelijke volume, drielichten in de aanbouw uit 1892-1893, met lekdrempels en onderdorpels. De blinde kopgevels aan de Boerhaavestraat onderscheiden zich door kepervormige en getrapte spaarvelden met muizentandfriezen, en decoratief baksteenmetselwerk, en natuurstenen gevelstenen met oren en neuten in een omlijsting met schijven op de hoeken. Deze van de Schoolstraat zijn later grotendeels gecementeerd. De eveneens blinde kopgevels in de Onderwijsstraat zijn van bij oorsprong onversierd.

Identieke onderwijzerswoningen met dubbelhuisopstand van drie traveeën en twee bouwlagen onder een zadeldak (nok parallel aan Schoolstraat en Boerhaavestraat) met aandaken. Axiaal-symmetrisch van opzet, worden de voorgevels gemarkeerd door een middenrisaliet met de inkomdeur. Dit laatste is vanaf kraagstenen driehoekig verhoogd boven de daklijst, en versierd met het stadswapen van Antwerpen. Waterlijsten op doorgetrokken imposten accentueren de getoogde deur- en vensteropeningen. Een rondboogfries onder de daklijst vormt de gevelbeëindiging. Rechthoekig portieken tussen hoger opgetrokken pilasters doorbreken de flankerende afsluitmuren, die zijn afgewerkt met een bloktandfries.