erfgoedobject

Potaardehof

bouwkundig element
ID
75250
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/75250

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Potaardehof
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Hoeve Potaardehof
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Gesloten vierkantshoeve, aanvankelijk "'t Hof ván Prince de Berges" en vanaf de 18de eeuw "Potaardehof" genoemd. Opgetrokken in het derde kwart van de 18de eeuw, zie gevelsteen "1768", en aangepast in de 19de eeuw, ter vervanging van een ouder hof. De Potaardehoeve situeert zich op het Potaardeveld in het uiterste zuidwesten van de gemeente nabij de grens met Strombeek-Bever en ligt gevat tussen de Maalbeek en de straat.

Voormalig pachthof van de heren van Grimbergen die minstens tot de 17de eeuw hun naam, "'t Hof ván Prince de Berges", aan het hof hebben gegeven (zie kaartboek van de gemeente, 1696 en de abdij, 1699). De hoeve was gelegen op het meest zuidelijke deel van het Sprietveld, genaamd de Verste Spriet, waar Brusselse pottenbakkers ten vroegste in de 17de eeuw potaarde ontdekten. Stilaan werd de naam Verste Spriet verdrongen door Potaardeveld en ging men ook spreken van "Potaerde Hof" (zie Vandermaelenkaart circa 1859).

Volgens de huidige eigenaars in een akte van 1636 beschreven als een lemen huis met laaghangend rieten dak. Op het einde van de 17de eeuw bestond de hoeve uit drie vrijstaande, U-vormig opgestelde volumes (zie kaartboeken) die in de loop van de 18de eeuw evolueerden naar een semi-gesloten geheel (zie Ferrariskaart 1771-1778). In 1768 gedeeltelijke of geheel heropgebouwd met als enige getuige hiervan het poortgebouw, de voetgangersdoorgang en een stuk van de noordelijke zijgevel van het woonhuis met jaarsteen. Volgens een jaartal op een hoeksteen werd de schuur in 1842 opgetrokken. Een volgende grote verbouwingscampagne vond vermoedelijk plaats in 1863, zie gedateerde gevelkapel en werd kadastraal ingetekend in 1866. Hierbij werd het woonhuis verhoogd en verbreed; de koeienstal in het verlengde van het woonhuis alsook de haakse varkensstallen volledig vernieuwd en achter de voetgangersdoorgang een tweelaags dienstgebouwtje opgetrokken. In de jaren 1980 werden de zuidwestelijke stallen aan de achterzijde uitgebreid met een aardappelschuur. Aan de noordwestzijde werd vrij recente een manege gebouwd.

Aan de straat gelegen gesloten vierkantshoeve bestaande uit deels gewitte bakstenen gebouwen onder pannen zadeldaken met overwegend groen geschilderd schrijnwerk rond een rechthoekig geplaveid erf met mestvaalt. Ten noordoosten het poortgebouw geflankeerd door een voetgangerspoortje, aan de erfzijde uitgebreid met een dienstgebouw; ten noordwesten het woonhuis met aanpalende koeienstal; haaks hierop stallen die door middel van een rondboogpoortje verbonden zijn met de zuidoostelijk gelegen langsschuur.

Poortgebouw met duifhuis onder vernieuwd pannen zadeldakje vermoedelijk uit 1768. Hoge rondbogige inrijpoort met omlijsting in kalkzandsteen voorzien van regelmatig geplaatste negblokken, imposten en een verankerde sluitsteen. De schamppalen bleven bewaard. Verankerde zijgevels afgewerkt met aandak, vlechtingen en kalkzandstenen schouderstukken op dito consooltjes. Het linker topstuk werd verwijderd bij het recent vernieuwen van de dakpannen. Identiek opgevatte voetgangersdoorgang rechts van de poort waarachter circa 1866 een tweelaags gebouwtje onder pannen zadeldak werd opgetrokken, naar verluidt voor het "werkvolk". Aan de erfzijde heeft dit volume rechthoekige openingen onder houten lateien en getoogde ontlastingsboogjes.

Loodrecht op de straat onderkelderd boerenhuis van vijf traveeën (zie muurankers) en één bouwlaag onder vernieuwd pannen zadeldak. Behouden straatgevel van 1768, voorts volledig verbouwd in het derde kwart van de 19de eeuw. Langsgevel aan de veldzijde met beluikte en getraliede rondboogvensters en dito deur in een nieuwe zandstenen omlijsting. Erfgevel met oorspronkelijk beluikte rechthoekige vensteropeningen onder hardstenen latei en getoogd ontlastingssysteem en een steekboogdeur met arduinen rechtstanden. Zijpuntgevel aan de straat met rechter hoekketting en sporen van vlechtingen die wijzen op een vergroting van de constructie. Kalkzandstenen gevelsteen "ANNO/1768" boven een later aangebracht (laad?)venster (zie sporen van diefijzers en tweeledige dorpel) met dito omlijsting van geprofileerde hoek- en negblokken. Centraal tegen de onderbouw fraai, gewit bakstenen Onze-Lieve-Vrouwkapelletje onder een zadeldakje bekroond door een uitgewerkt gesmeed ijzeren kruis. Rondboognis met ijzeren hekje boven een arduinen ruitvormige steen met opschrift "AVM/1863".

Interieur. In de noordelijke en westelijke hoek opkamers, verder geen oorspronkelijke elementen bewaard.

De koeienstal in het verlengde van het woonhuis en de aanpalende haakse stal dateren uit dezelfde periode als de uitbreiding van het woonhuis, vermoedelijk 1863. Verankerde volumes onder vernieuwde pannen zadeldaken met oorspronkelijk rondboogopeningen later aangevuld met rechthoekige openingen. Het zuidwestelijke volume heeft in de as van het poortgebouw een gedichte rondboogpoort en werd in loop der jaren ingericht als varkensstal.

Haaks op de straat ingeplante indrukwekkende tweebeukige langsschuur van zes traveeën, onder een licht geknikt pannen zadeldak op houten modillons. Aan de straatzijde gewitte puntgevel met linker hoekketting waarop het jaartal "1842". Rechthoekige inrijpoort afgewerkt met afgeschuinde natuurstenen rechtstanden onder een houten latei met rondboogvormige ontlastingsboog en één bewaarde schampsteen. In de as rechthoekige poort onder een houten latei onder getoogde ontlastingsboog. Tegen de erfgevel werd in de 19de eeuw een paardenstal en in de 20ste eeuw lagere stallen onder lessenaarsdaken opgetrokken.

Interieur. Typische asymmetrische tweeledige indeling waarbij de bakstenen scheidingsmuur met houten muurplaat deels werd bewaard. Twee standvinken zijn gedeeltelijk vervangen door een betonnen kolom. In de zuidoostelijke hoek een aardappelkelder. De constructie van het gebinte wijst mogelijk op hergebruik.

  • Mondelinge informatie van de eigenaars.
  • Kadaster Vlaams-Brabant, mutatieschetsen Grimbergen: 1866/64.
  • Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen. Inventaris van het cultuurbezit in België. Architectuur, deel 2n, Vlaams Brabant. Halle-Vilvoorde, Gent, 1977, p. 196-197.
  • B.T.K. LEEFMILIEU, Inventaris kapellen Grimbergen, onuitgegeven studie van de gemeente Grimbergen, 1979, nummer 4.
  • DELESTRE D. J., Uit het verleden van Grimbergen, bewerkte en geannoteerde uitgave onder leiding van H. DE SCHEPPER, dl. II, Grimbergen, 1987, p. 187, 196, 197.
  • VAN HEUSDEN M., La région nord de Bruxelles. Les caractères naturels et spirituels. Le paysage, Brussel, 1946, p. 38, 47-49 en 72.

Bron: VAN DAMME M. met medewerking van DEBACKER I. & BOEKSTAL P. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente Grimbergen, Deelgemeenten Grimbergen, Beigem, Humbeek en Strombeek-Bever, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB4, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Van Damme, Marjolijn
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Potaardehof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/75250 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.