erfgoedobject

Toremansmolen

bouwkundig element
ID
75493
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/75493

Juridische gevolgen

Beschrijving

In 1809 op de huidige standplaats opgerichte bovenkruier type grondzeiler met onderdelen van een in 1808 omgewaaide standaardmolen.

Achtkantige houten windmolen met graan- en olieslagmolen en zetelkap. Omwille van zijn specifieke vorm ook "koffiepotmolen" genoemd. De combinatie graan- en olieslagmolen in dit type van houten achtkant is uniek in de wereld.

In de 13de eeuw bezat Arendonk twee molens, een windmolen op de Meulenbergen (Schotelven) en een watermolen in de Vloed (op een zijarm van de Wamp ter hoogte van De Valken). Reeds in 1280 nam de abdij van Postel zich voor het gemaal in Arendonk voor zich te winnen. Haar eerste eigen molen, opgezet in de heide naar Mierde toe, werd in 1336 door hertog Jan III van Brabant vergund, echter zonder ban- of gebiedrecht. In 1383 waren ook de bestaande water- en windmolen door de abdij verworven. Spoedig daarna, in 1435, werd de standaardmolen van de abdij verplaatst naar de Madritten nabij de Hokken, dit is binnen de grenzen van de parochie, waarna de andere molens stilaan vervielen. Het is deze molen, in 1792 overgegaan in privé-bezit, die in 1808 omwaaide. De huidige molen op de Wampenberg werd in 1809 opgetimmerd met de nog bruikbare onderdelen van zijn voorganger.

In 1854 werd hij verkocht aan de familie Raeymaekers, bijgenaamd "die van de Toreman". In 1859 werd in de stenen kelder een olierosmolen ingericht, afkomstig van de Blauwhoef op de Wampenberg. De oliemolen bleef in werking tot 1946, de graanmolen tot 1951. De bescherming dateert van 18/10/1943. De eerste restauratie- en herstellingswerken werden in 1957 en 1970 uitgevoerd door de firma Caers. In 1980 werd de molen aangekocht door het gemeentebestuur, onder het beheer geplaatst van de heemkundige kring "Als Ice Can" en in 1987-1988 volledig gerestaureerd onder leiding van P. Gevers, zie gedenkplaat op een ingemetselde molensteen. Ondanks hevig verzet werd hij in 1995 vrijwel volledig ingebouwd en van de nodige windvang beroofd.

Achtkantige houten molenromp op dito, deels in een aarden wal ingewerkte bakstenen onderbouw, onder wolfsdak met nok van kruis naar staart en opschrift "Toremansmolen 1809" op het "voorschelleke"; over de volledige hoogte afgewerkt met op aanslagberd genagelde eikenhouten schaliën. Schaarse rechthoekige muuropeningen, onder meer toegang met afdakje. Houten trap naar meelzolder, stenen naar olieslagerij. Gemetselde schoorsteen voor de verluchting van de "vuring", zie infra. Vernieuwde staartbalk met lange en korte spruit en schoren, vernieuwd houten kruiwiel en kruipalen. Vernieuwde stalen wieken (roeden) met houten latwerk. Intact bewaard roerend werk met hergebruikte onderdelen van de vroegere staakmolen.

Olieslagmolen: tussen steunpilasters opgetrokken, gemetselde kelder waarin kollergang met twee opstaande "ossen" en een "ligger" links, vuring met op en neer bewegende roerder rechts en daarachter het persblok met slag- en loshei.

Graanmolen: meelzolder met meelpijpen en -schuiven. Houten steektrap naar steenzolder met decoratieve inkervingen en inscripties, onder meer 1664 op linker trapboom. Steenzolder met twee maalstoelen, staakijzers, rondsels, kroonwiel, koning, bewaarde galg en hoepels; apart rondsel voor de aandrijving van de olieslagmolen.

Bovenliggende open zolders, de eerste met houten luiwiel met ijzeren vorken, de tweede met zetelkap op ijzeren ringen, klein houten aswiel en vang. Het bijhorende molenhuis werd gesloopt.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg Antwerpen, Cel Monumenten en Landschappen, archief, dossier 0835.

Bron: DE SADELEER S. & PLOMTEUX G. 2004: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Arendonk, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16n6, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Plomteux, Greet
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Toremansmolen [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/75493 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.