erfgoedobject

Kasteel Groenendaal

bouwkundig element
ID
758
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/758

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Kasteel Groenendaal
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als beschermd cultuurhistorisch landschap Groenendaal-Zangerhei
    Deze bescherming is geldig sinds

Beschrijving

Groenendaal is een verkeerde en late schrijfwijze voor het oorspronkelijke Croenendael of Croonendael. Croenendael was een Loons grootleen, dat samen met Hoelbeek en Jonckholt (confer Hoelbeek) één leengoed vormde, in het bezit van de heren van Jonckholt. Eind 14de eeuw heeft een deling van de goederen plaats: Aleidis van Jonckholt, gehuwd met Godenoel van Elderen, heer van Elderen, erft Croenendael. Vervolgens komt het goed in het bezit van de familie Lamboy (1477). Midden 18de eeuw(1757) is de familie de Grady eigenaar van het goed. Het is Michel Joseph de Grady (+ circa 1786) die het oude, 17de-eeuwse kasteel in Maasstijl verbouwt tot zijn huidige, classicistische vorm, evenals de hoeve. In 1861 wordt het goed verkocht aan baron Emile de Rosen de Borgharen. Het is nog steeds in privé-bezit.

Het geheel is gelegen in een Engels park, met resten van de voormalige omgrachting.

Nummer 1, het kasteel is een U-vormig, nog gedeeltelijk omgracht gebouw, met oudste kern uit midden 17de eeuw (zuidelijke voorgevel en voorgevel oostelijke vleugel); hiervan getuigen de S-vormige muurankers, de mergelstenen speklagen, hoekbanden en kroonlijst op ojiefvormige consoles waartussen de steigergaten, die een fries van kleine panelen vormen. De overige delen behielden van de oude kern alleen de mergelstenen kroonlijst en hoekbanden. Een grondige verbouwing werd doorgevoerd in het derde kwart van de 18de eeuw: uit deze periode dateert de classicistische ordonnantie en het interieur. Bakstenen gebouwen onder schild- en wolfsdaken (leien).

De zuidelijke hoofdvleugel telt zeven traveeën en twee bouwlagen. De drie middentraveeën hebben anderhalve bouwlaag en zijn opgevat als een risaliet onder afzonderlijk wolfsdak; het risaliet heeft geen speklagen zoals de rest van de gevel, is afgelijnd met mergelstenen hoekbanden, en bekroond met een driehoekig fronton met wapenschild in de timpaanvulling. Getoogde vensters, beluikt op de benedenverdieping, voorheen ook op de bovenverdieping, in een geprofileerde, kalkstenen omlijsting met sluitsteen. Getoogde deur in een rechthoekige, geprofileerde, kalkstenen omlijsting met uitgespaarde hoeken, rocaille-sluitsteen en druiplijst.

Alleen de westelijke gevel van de westelijke vleugel behield de mergelstenen hoekbanden en smeedijzeren muurankers. Classicistische ordonnantie, evenals de andere gevels. De noordelijke zijgevels van beide vleugels zijn in hun geveltop voorzien van telkens twee kleine, rechthoekige vensters in kalkstenen omlijsting met negblokken en sponningbeloop (tweede helft 17de eeuw); tegen deze gevels, aanbouwsels van een travee en een bouwlaag onder mansardedak. De oostelijke zijgevel heeft een recent toegevoegde erker over de twee linkertraveeën. Recente (?) rondboognis met Onze-Lieve-Vrouwebeeldje en datering 1940.

De restauratie van het gebouw werd voor kort aangevat, doch is thans stilgelegd.

Naar verluidt bleef het interieur in Luikse Lodewijk XV- en XVI-stijl bewaard.

Ten oosten van het kasteel, L-vormig dienstgebouw uit de eerste helft van de 19de eeuw. Bakstenen gebouw van anderhalve bouwlaag onder zadeldak (leien). Smeedijzeren muurankers. Rechthoekige deuren in een vlakke, kalkstenen omlijsting; twee dito vensters; erboven een rij halfronde, bakstenen venstertjes; ellipsvormige, bakstenen zoldervenstertjes. Alle deze vensters zijn voorzien van metalen roedeverdelingen in geometrische patronen.

Haaks aansluitend, kleine dwarsschuur in stijl- en regelwerk met bakstenen vullingen. Schilddak (Vlaamse pannen). Rechthoekig schuurpoort in houten omlijsting. Recenter, haaks gebouwtje.

Gietijzeren pomp met dito waterbekken vóór het gebouw.

Nummer 2, de kasteelhoeve. Het oorspronkelijke gebouw in Maasstijl, uit midden 17de eeuw - tweede helft 17de eeuw wordt in 1761 tot zijn huidige vorm verbouwd, confer datering op een windvaan.

Gesloten hoeve, gelegen ten zuidoosten van het kasteel. Bakstenen gebouwen onder zadeldaken (leien voor het woonhuis), gegroepeerd rondom een rechthoekig erf.

Huidige inrijpoort uit de 19de eeuw in de zuidelijke vleugel, die, naast het poortgebouw onder zadeldakje, stallen bevat. Bakstenen rondboogpoort, voorzien van hardstenen posten, imposten en sluitsteen. Zij vervangt waarschijnlijk de oorspronkelijke inrijpoort in de noordelijke vleugel, die naar de zijde van het kasteel was gericht. Aantal recentere dienstgebouwen aangebouwd tegen deze vleugel, buiten het erf.

Oorspronkelijk poortgebouw met duifhuis, heden stal, ten noorden, eveneens geflankeerd door stallen. Drie traveeën en anderhalve bouwlaag onder mansardedak met hogervermelde windvaan met datering. S-vormige, smeedijzeren muurankers (17de eeuw). 19de-eeuwse, rechthoekige staldeuren in houten omlijsting. Op de bovenverdieping, duifhuis: rechthoekig venster in een houten omlijsting. De stal aan de rechterzijde behield resten van vakwerk, thans met bakstenen vullingen. De gevel aan de noordelijke zijde is voorzien van rechthoekige deuren in een vlakke, kalkstenen omlijsting (eerste helft 19de eeuw) en halfronde, bakstenen zoldervenstertjes.

Woonhuis aan de westelijke zijde van het erf. De westelijke zijde, aan de kant van het kasteel, werd eind 18de- begin 19de eeuw omgevormd tot koetshuis. Symmetrische gevelordonnantie met in de uiterste travee een poort, evenals in de drie middentraveeën die met een halve bouwlaag zijn verhoogd en opgevat als een risaliet met driehoekige frontonbekroning. Tussen deze elementen bevinden zich aan beide zijden een woonhuisgedeelte; het linker verraadt de oude kern in late Maasstijl uit de eerste helft van de 18de eeuw in de muuropeningen. Vensters uit verschillende perioden: rechthoekig in een vlakke, kalkstenen omlijsting en bolkozijnen van hergebruikt materiaal uit begin 19de eeuw; een kloosterkozijn in een vlakke, kalkstenen omlijsting uit de eerste helft van de 18de eeuw; twee recente vensters. Een rechthoekige deur in vlakke, kalkstenen omlijsting (eerste helft 19de eeuw) en een deur in dito omlijsting met getralied bovenlicht (eerste helft 18de eeuw). Rondboogpoorten (eind 18de eeuw - begin 19de eeuw) in een kalkstenen, in de uiterste travee mergelstenen omlijsting met neuten, imposten en sluitsteen; metalen roedeverdeling in het bovenlicht. Aan erfzijde, éénvoudige ordonnantie met rechthoekige muuropeningen in houten omlijsting.

Tegenover het woonhuis, dwarsschuur met recent gewijzigde muuropeningen; gedichte, bakstenen rondboogpoort. De oude kern blijkt uit de steile dakhelling. Zijgevels met aandak en vlechtingen.

  • PAQUAY J., Limburgsche Heerlijkheden. De Heerlijkheden Schoonbeek en Croenendael bij Bilsen. Verzamelde Opstelling uitgegeven door den Geschied- en Oudheidkundige Kring van Hasselt, 6, 1930, pagina 29-33.

Bron: SCHLUSMANS F. 1996: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kantons Bilzen - Maasmechelen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Munsterbos, kasteeldomeinen van Groenendaal en Zangerhei

  • Is deel van
    Waltwilder

  • Is gerelateerd aan
    Kasteelpark Groenendael

  • Is gerelateerd aan
    Opgaande linde domein Groenendaal


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kasteel Groenendaal [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/758 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.