is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Geheel van vier burgerhuizen in eclectische en art-nouveaustijl
Deze vaststelling is geldig sinds
Geheel van vier burgerhuizen in eclectische en art-nouveaustijl naar een ontwerp door de architect Louis Hamaide uit 1908. Opdrachtgever was de aannemer Leander Peeters-Rombauts, die resideerde aan de Cogels Osylei, en over een opslagplaats voor bouwmaterialen beschikte in de Boomgaardstraat. In 1906 had hij door Hamaide al twee burgerhuizen laten optrekken hogerop in de Stanleystraat, en later dat jaar twee aanpalende burgerhuizen in de Cobdenstraat. Verderop in de Stanleystraat volgden in 1909 nogmaals vier gekoppelde woningen met een doorgang naar zijn achterliggende opslagplaatsen. Peeters-Rombauts was de zoon van aannemer Louis Peeters-Gowie, en zette het bouwbedrijf vanaf begin jaren 1920 in eigen naam verder.
In het bouwblok begrensd door Stanleystraat, Cobdenstraat en Zénobe Grammestraat realiseerde Louis Hamaide tussen 1904 en 1909 in totaal drieëntwintig bouwprojecten, goed voor eenenvijftig huizen. Twee projecten kwamen tot stand voor eigen rekening en een naaste verwante, de overige voor dertien verschillende opdrachtgevers. Met uitzondering van de huizenrij op nummers 1-5 en de hoekpanden met de Zénobe Grammestraat, bebouwde de architect in de Stanleystraat niet minder dan dertig van de achtendertig percelen. Deze huizen, het merendeel in een door de neorenaissance beïnvloede eclectische stijl en een tiental in gematigde art-nouveaustijl, behoren tot zijn rijpe oeuvre. Als architect actief vanaf omstreeks 1880, beantwoordden de vroege ontwerpen van Hamaide overwegend aan het conventionele neoclassicisme. Kort vóór de eeuwwisseling liet hij zich opmerken met de rijk geornamenteerde neorenaissance-architectuur van het hotel Dierckx en het winkelhuis Heye in de Leysstraat. Omstreeks 1905 leverde de architect een bescheiden bijdrage aan de Antwerpse art nouveau, om zijn loopbaan in 1925 stijlvol af te sluiten met de Herbosch Building, een vroeg voorbeeld van art deco.
Met een gevelbreedte van twee ongelijke of drie traveeën, omvatten de rijwoningen drie bouwlagen onder een zadeldak. De vier opstanden kregen een individuele behandeling, met variaties zowel in ordonnantie, materiaalgebruik als vormgeving. Eén pand (nummer 25) onderscheidt zich door een parement uit witte natuursteen met gebruik van blauwe hardsteen voor de plint. Voor het parement van de overige panden is metselwerk van gele of roomkleurige Silezische brikken in kruisverband toegepast, gecombineerd met blauwe hardsteen voor de plint, puilijst en lekdrempels, en witte natuursteen voor speklagen, waterlijsten, balkons, vensterposten, entablementen en onderdorpels. De opstanden bestaan uit gevarieerde registers van rechthoekige, rond- of korfbogige deur- en vensteropeningen. Op de vensters van één pand na (nummer 25), is het houten schrijnwerk van inkomdeuren en vensters met typische roeden integraal bewaard, evenals de smeedijzeren keldertralies en de gietijzeren voetschrapers.
Nummer 23. Lijstgevel met zowel eclectische als art-nouveau-kenmerken, axiaal van opzet en horizontaal geleed door de puilijst en het klassieke hoofdgestel. Begane grond geritmeerd door pilasters, en overspannen door een ijzeren I-balk. Bovenverdiepingen gemarkeerd door kolossale composiete pilasters, tweelichten en op de eerste verdieping een balkon met consoles, postamenten en gietijzeren borstwering. Opmerkelijke gietijzeren deelzuiltjes in de topgeleding, en gekorniste houten kroonlijst op postamenten versierd met bloemenkransen en strikken. Fraai art-nouveau-schrijnwerk.
Nummer 24. Tuitgevel met schouderstukken in art-nouveaustijl, gekenmerkt door kleurrijke maar sterk gehavende mozaïeken. Opstand met axiaal opzet, de bovenverdiepingen gemarkeerd door oplopende drielichten en een balkon met consoles en smeedijzeren borstwering. Inkomdeur en benedenvenster onder ijzeren latei met rozetten; geveltop met raster van platte banden, een tweelicht en postamenten met lineair ornament. De mozaïeken op de borstwering van de tweede verdieping stellen Mercurius met staf en helm voor, tussen vrouwelijke profielkoppen met faraonisch-Egyptische en antiek-Griekse haartooi; het mozaïek in de top is volledig verdwenen.
Nummer 25. Lijstgevel in art-nouveaustijl met een nadrukkelijk horizontaal geleed, asymmetrisch compositieschema, dat de klemtoon legt op het brede zijrisaliet. Dit laatste wordt gemarkeerd door balkons met smeedijzeren borstwering en op de eerste verdieping consoles en postamenten; typische hoefijzerboogvensters in de inkomtravee. Houten kroonlijst op consooltjes boven een bogenfries en guirlandepaneel, en art-nouveaudeur.
Nummer 26. Lijstgevel in klassiek eclectische stijl, gedateerd 1908 in de fries. Asymmetrisch compositieschema geleed door de puilijst, dat de klemtoon legt op het brede zijrisaliet. Dit laatste wordt gemarkeerd door balkons met balustrade of doorgetrokken smeedijzeren borstwering tussen postamenten, brede vensters onder een ijzeren latei met rozetten, of een tweelicht met entablement. Gekorniste houten kroonlijst met modillons en tandlijst, boven de jaarsteen en een draperieënfries.
De plattegronden beantwoorden aan de klassieke typologie van het burgerhuis dat uit een hoofdvolume en een smalle achterbouw in entresol bestaat, ontsloten door de zijdelings ingeplante inkom- en traphal. De gebruikelijke enfilade van salon, eetkamer en veranda beslaat de begane grond, met de keuken in de achterbouw. In het bouwdossier ontbreken de plattegronden.
Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Is deel van
Stanleystraat
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Geheel van vier burgerhuizen in eclectische en art-nouveaustijl [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7581 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Stad Antwerpen
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.