erfgoedobject

Sint-Annakasteel

bouwkundig element
ID
76307
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/76307

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Sint-Annakasteel
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Sint-Annakasteel
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Neoclassicistisch kasteel van 1853, sterk aangepast in 1949, omringd door een beboomd landschappelijk park van 3 hectare met vijvers. Het kasteel kijkt uit over een diep gelegen zijdal van de Pedebeek. De tuin rond het kasteel werd in 1949 aangelegd door tuinarchitect Russell Page en herwerkt in 1998 door Jacques Wirtz. Het domein loopt van aan de Ninoofsesteenweg, waar het zijn hoofdtoegang heeft, tot in het centrum van Sint-Anna-Pede.

Portierswoning uit begin 20ste eeuw aan de Ninoofsesteenweg nummer 572. Aan de Ninoofsesteenweg is eveneens de hoofdtoegang tot het domein gelegen bestaande uit een poort en ijzeren hekken tussen geblokte hardstenen pijlers. Van aan de toegangspoort vertrekt er een lange kronkelende oprijlaan tussen een dubbele rij beuken tot aan het kasteel. Het domein is ook toegankelijk via de Zakstraat waar het zijn oorspronkelijke toegang had.

Historiek

Het park met vijvers behoorde in oorsprong tot een domein met hof dat ten westen van de noordelijkste (nu verdwenen) vijver gesitueerd was, op de locatie van het huidige boerenhuis Plankenstraat nummer 1. In de 16de eeuw heette dit hof de "Brughmans hoeve", naar zijn eigenaars.

In 1726 kwam het domein in het bezit van Jean-François de Fraye, voorzitter van de kamer van Ukkel. Hij verkocht het in 1764 na het hof te hebben verbouwd tot een "huis van plaisantie" en legde ook de tuin aan. Het gebouw werd toen "De Roede Poërte" of "Rode Poort" geheten. Het domein is zichtbaar op een "plan géométrique" door Ghiesbreght van 1804.

Het "landhuis" werd rond 1853 gesloopt door eigenaar Jean Deneck en vervangen door een tuinierswoning (?) in de jaren 1860 (Plankenstraat nummer 1). Jean Deneck liet in 1853 een nieuw landhuis bouwen op de oostflank van het dal en de vijvers, dat in 1862 geregistreerd werd op het kadaster (volgens de leggers gebouwd en in gebruik genomen in 1853). Postkaarten van voor de verbouwingen uit begin 20ste eeuw tonen een heel ander kasteel dan vandaag. Het was een wit bepleisterde "Toscaanse" villa van twee bouwlagen onder een zadeldak, geflankeerd door twee torenvolumes van drie bouwlagen onder een schilddak. De hoofdtoegang van het kasteel kwam vanaf toen aan de Ninoofsesteenweg te liggen. Op de topografische kaart van 1891 is tussen het kasteel en de middelste vijver een lusttuin gelegen met een onregelmatige "landschappelijke" beplanting van bomengroepjes en struikmassieven.

In 1910 kocht industrieel Victor De Bock het domein van de erfgenamen van Deneck. Hij breidde de oppervlakte van de lusttuin uit. De portierswoning aan de Ninoofsesteenweg dateert uit deze periode en werd geregistreerd op het kadaster in 1912. In 1946 werd het domein gekocht door Max Velge. Hij verbouwde het kasteel in neoclassicistische stijl en zal ook de dienstgebouwen ten noorden van het kasteel laten optrekken (geregistreerd op het kadaster in 1949). In het gemeentearchief zijn plannen van de nieuwe toestand bewaard van 1946, maar zonder de naam van de architect. Rond het kasteel liet Velge een meer classicistische tuin aanleggen. Hij gaf hiertoe de opdracht aan de Britse tuinarchitect Russell Page. Deze ontwierp de terrassenstructuur, de parterres en de groene kamers met onder andere een moestuin, een bloementuin, een boomgaard en een tennisveld. De tuin werd herwerkt door de Belgische tuinarchitect Jacques Wirtz in 1998.

Beschrijving

Het geheel heeft een U-vormig grondplan (geopend naar het noorden) met centraal het rechthoekig hoofdvolume en links en rechts twee haakse bijgebouwen die het voorplein een gesloten karakter geven. Dit wordt versterkt door het doortrekken van een muur vanaf de twee bijgebouwen tot aan de noordelijke grens van het voorplein. Volgens de bouwplannen van 1946 bevinden zich in het hoofdvolume op het kelderniveau onder andere: aan de zuidzijde een oranjerie, een speelzaal, kamers met badkamers voor het personeel (?), dienstruimtes en een eetkamer voor de kinderen. Het gelijkvloers herbergt een grote ontvangsthal, eetzaal, salon en bibliotheek. Op de eerste verdieping zijn de kamers en badkamers gelegen. Op de tweede verdieping zijn onder het dak kamers en zolderruimtes ondergebracht. In het oostelijke bijgebouw zijn er dienstruimtes ondergebracht zoals de keuken en kamers voor het personeel (?). Dit bijgebouw moest volgens de plannen bestaan uit twee evenwijdige L-vormige volumes, maar hiervan is maar één rechthoekig volume uitgevoerd. In het westelijke bijgebouw is een bureau ondergebracht. De twee bijgebouwen worden met het hoofdvolume verbonden door een galerij.

De rechthoekige volumes onder leien daken zijn wit bepleisterd en hebben een grijs geschilderde plint. De hoofdvleugel is een dubbelhuis van vijf traveeën en twee bouwlagen, aan de tuinzijde drie bouwlagen, onder een leien schilddak. Noordgevel met centraal drie traveeën geflankeerd door hoekrisalieten van één bredere travee afgelijnd met geblokte lisenen (muurpilasters met imitatiebanden) en bekroond met een driehoekig fronton. De drie centrale traveeën worden bekroond door oeils-de-boeuf op het dak. Toegang met luifel op zuilen. Zuidgevel met centraal drie traveeën bekroond met een driehoekig fronton met een oculus. Links en rechts hoekrisalieten van één travee afgelijnd met geblokte lisenen. Grote beluikte rechthoekige muuropeningen (fenêtre à terre) met Franse balkons. Onder de vensters van de eerste verdieping loopt een kordonlijst. Terras met symmetrisch bordes met twee gebogen trappen. Onmiddellijk aansluitend en horend bij het hoofdvolume rechthoekige volumes van twee bouwlagen onder een schilddak.

De twee vleugels ten oosten en ten westen hebben dezelfde karakteristieken als het hoofdvolume. De oostelijke vleugel heeft vijf traveeën en twee bouwlagen onder een schilddak. Rechthoekige muuropeningen en in de tweede travee een klein ovaal venster. Het westelijke bijgebouw heeft een vierkant grondplan en heeft één bouwlaag bekroond door een tentdak met een lantaarn. Groot steekboogvormig venster. De smalle galerijen die de bijgebouwen met het hoofdvolume verbinden bestaan uit één bouwlaag.

Centraal op het binnenplein was op foto's van de jaren 1970 nog een hardstenen sokkel met pomp zichtbaar. Deze is niet meer aanwezig.

Ten noorden van het kasteel eenvoudige bakstenen bijgebouwen onder andere dienstdoend als garage en eveneens gebouwd in de jaren 1940.

Pittoreske portierswoning aan de Ninoofsesteenweg (nummer 572) uit begin 20ste eeuw. Witgeschilderd verankerd bakstenen gebouwtje onder pannen zadeldak op schoorstukken. Ronde toren tegen de noordgevel onder leien kegeldak en bekroond door een lantaarn. Rechthoekige muuropeningen met bakstenen ontlastingsbogen. De toren heeft een fries met rondboogvormige verdiepte velden met hieronder waarschijnlijk rondboogvormige uitvlieggaten voor duiven (?). Bij het kasteel van Ter Rijst te Pepingen-Heikruis staat een stilistisch verwante portierswoning.

  • Archief gemeente Dilbeek, archief bouwaanvragen Itterbeek, 474.1 bouwvergunningen 1933-1947, doos 477 (1946).
  • Kadaster Vlaams-Brabant, mutatieschetsen Dilbeek, afdeling V (Itterbeek), 1853/2, 1862/1, 1865/23 en 1949/16.
  • DENEEF R. & WIJNANT J. 2005: Dilbeek (Itterbeek): Sint-Annakasteel, in: DENEEF R., WIJNANT J., ROMBOUTS N., IMBERT D., GOOSSENS B., PAESMANS G., DE MAEGD C., VAN LIEDEKERKE M., COPRIAU P., CLAEYS T., EVERAET E. & PAESSENS W. 2005: Historische tuinen en parken in Vlaanderen. Pajottenland - zuidwesten van Vlaams-Brabant, M&L Cahier, 11, Brussel, 92-96.
  • HERREGODTS A. 1975: Itterbeek en het Breugelpad, De Vlaamse Toeristische Bibliotheek, 149, 16.
  • WAUTERS A. 1971 (heruitgave van 1855): Histoire des environs de Bruxelles, Description historique des localités qui formaient autrefois l'Ammanie de cette ville, deel 2, Brussel, 40.

Auteurs: Verwinnen, Katrien
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Park van het Sint-Annakasteel


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Sint-Annakasteel [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/76307 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.