Domein Waalborre, heden openbaar park, met voormalig kasteeltje in cottagestijl, portierswoning en onderkomen voor de hovenier uit begin 20ste eeuw. Het park, aangelegd omstreeks 1910 in landschappelijke stijl, van 4,5 hectare kent een ongewoon groot aantal zeldzame bomen.
Het domein Waalborre ligt aan de zuidrand van de dorpskern van Asse en kan model staan voor tal van buitenplaatsen die rond de Eerste Wereldoorlog werden aangelegd, meestal in voorstedelijk gebied of, zoals hier, aan de rand van een grote dorpsagglomeratie. Nieuwe tuinstijlen zoals de 'nouveau jardin pittoresque', de Belgische variant van de 'Arts & Crafts garden', komen in dit kader tot ontwikkeling.
In 1912 bouwde Karel Alexander de Vis op een 4,5 hectare groot terrein in het Waelborreveld, volgens het kadaster Waerborreveld, een grote "cottage", meer bepaald een villa met kasteelallures, omgeven door een "lusthof"; de constructie werd ingetekend op het kadaster in 1913. Het domein kreeg trouwens alle componenten van een traditionele buitenplaats uit het begin van de twintigste eeuw aan de rand van een verstedelijkte dorpskern. Aan de oostelijke rand van het domein werden de dienstgebouwen opgetrokken: een portiersloge, kadastraal geregistreerd in 1912, en een hovenierswoning met garages, ingetekend op het kadaster in 1913; de moestuin werd aangelegd in de noordelijke hoek, waar tegen de tuinmuur ook een aantal serres werden gebouwd; de boomgaard, in de kadastrale legger aangeduid als lusttuin, besloeg 85 are en lag ten westen van de moestuin. De toegang lag in de as van de Bergestraat naast de portierswoning.
Na lange onderhandelingen droeg de familie de Vis in 1966 haar eigendom van 60 hectare, bestaande uit het kasteel en een wandelpark over aan de gemeente met de bedoeling in deze omgeving een groot sportcentrum op te richten, terwijl de hoveniers- en portierswoning zouden ingericht worden voor de jeugddienst. Na de aankoop van het domein door de gemeente verdween het nutsgedeelte in de noordelijke hoek aangezien de noordelijke grens ongeveer dertig meter verschoven werd voor de aanleg van de Parklaan; de boomgaard werd na 1970 verkaveld voor woningbouw.
Op 8 december 2000 werd het domein beschermd als 'dorpsgezicht' en de merkwaardigste bomen als 'monument'. De meetcijfers in de hiernavolgende bespreking dateren van 7 november 1999, tenzij anders aangegeven; de besproken bomen worden gesitueerd op bijgevoegde kadasterkaart.
In 1970 werd het kasteel, gemarkeerd door pseudo-vakwerk en verspringende volumes, naar ontwerp van architect C. Ebrard ingericht als restaurant en uitgebreid met een gevelbrede veranda aan de zuidzijde, waardoor het oorspronkelijke uitzicht ernstig verstoord werd.
De bepleisterde en beschilderde portiers- en hovenierswoning, beide onder mansardedak, vertonen pseudo-vakwerk en de karakteristieke volumewerking; in april 2004 werden de restauratiewerken aan de hovenierswoning beëindigd; eerlang zal ze gebruikt worden als kamphuis en als polyvalente ruimte. De portierswoning is in gebruik voor de speelpleinwerking. Niettegenstaande het relatief gering architecturale belang is het gebouwenbestand wel typisch voor de smaak van de toenmalige beter gesitueerde burgerij; het park aangelegd in een romantische stijl met enkele formele geometrische elementen omvat ook een lusttuin die bestaat uit een grote open vlakte ten zuiden van de villa, omringd door een gordel van dichte beplantingen en een perifeer pad.
Het landgoed dat De Vis tot stand bracht, is tekenend voor de smaak en de levenswijze van de beter gesitueerde bourgeoisie uit het begin van de 20ste eeuw. Minder typisch is de uitzinnige manier waarop met planten werd omgesprongen. In een excursieverslag van de Vereniging Belgische Dendrologie uit 1997 lezen we: "Wie het park in zijn geheel overschouwt, krijgt de indruk dat hier twee, misschien drie generaties collectioneurs aan het werk zijn geweest" en "Met zoveel moois en zeldzaams bij mekaar, kan Waalborre uitgeroepen worden tot de ontdekking van de dag". In de inventaris 'Bomen in België' [1992, hierna afgekort tot BiB] wordt het Waalborrepark als dusdanig niet vermeld, wèl één boom uit het park als 'geïsoleerd' exemplaar. Bij een gedetailleerde inventarisatie in 1993 werden 123 soorten en/of variëteiten van bomen en struiken opgetekend. Ongetwijfeld was de collectie ooit uitgebreider. Zo werd in 1998 'stommelings' een 27 m hoge wierrookcipres (Calocedrus decurrens) en een zeldzame groene es met geelgevlekte bladeren (Fraxinus pennsylvanica 'Aucubifolia') omgezaagd.
Merkwaardige bomen in het Waalborrepark (De nummers verwijzen naar het toegevoegde kaartje waarop de bomen aangeduid werden).
Daarnaast zijn er nog tal van curiosa, maar met kleinere afmetingen: gele pavia (Aesculus flava), wittepaardekastanje met wit-geel bestoven blad (Aesculus hippocastanum 'Memmingeri'), smalbladige es (Fraxinus angustifolia), éénbladige es (Fraxinus excelsior 'Diversifolia'), geelhout (Cladrastis lutea), Kaukasische zelkova (Zelkova carpinifolia), moseik (Quercus cerris), zwepenboom (Celtis occidentalis), zomerlinde met ingesneden blad (Tilia platyphyllos 'Laciniata'), een zachte berk (Betula pubescens) met 190 cm stamomtrek, zwarte berk (Betula nigra), zuilvormige ruwe berk (Betula pendula 'Fastigiata'), ruwe berk met diep ingesneden bladeren (Betula pendula 'Laciniata'), ruwe berk met bruinrode bladeren (Betula pendula 'Purpurea'), Alpenden (Pinus cembra), Amerikaanse kornoelje (Cornus florida), diverse cultivars van buxus (Buxus semperiverens 'Angustifolia', B.s. 'rotundifolia'). Nagenoeg alle bomen die hierboven werden opgesomd, behalve twee haagbeuken (nrs. 16 en 17), werden ongetwijfeld aangeplant na 1910. Tot 1912 werd het perceel door het kadaster gewoon als "bouwland" geregistreerd. De stamomtrekken die sommige bomen hebben bereikt, zijn dan ook verbazend. Een gewone beuk (Fagus sylvatica) met 502 cm stamomtrek, waarvan moeilijk kan worden aangenomen dat hij niet ouder is dan 1910, werd niet op de lijst van de als monument te beschermen bomen geplaatst omdat er reuzenzwam op de stamvoet voorkomt, een op termijn veroordeeld exemplaar.
Deze tekst is een samenvoeging van volgende twee teksten:
Auteurs: Deneef, Roger; Wijnant, Jo; De Jaeck, Herlinde; Quintelier, Leonard; De Meyere, Dirk; Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Je kan deze tekst citeren als: Deneef R. & Wijnant J. & De Jaeck H. & Quintelier L. & De Meyere D. & Kennes H. 2018: Kasteeldomein Waalborre [online], https://id.erfgoed.net/teksten/298429 (geraadpleegd op ).
Park in landschappelijke stijl van 4,5 hectare met een ongewoon groot aantal zeldzame bomen, aangelegd omstreeks 1910 naast een grote cottage.
Het domein Waalborre ligt aan de zuidrand van de dorpskern van Asse en kan model staan voor tal van buitenplaatsen die rond de Eerste Wereldoorlog werden aangelegd, meestal in voorstedelijk gebied of, zoals hier, aan de rand van een grote dorpsagglomeratie. Ondanks de beperkte oppervlakte van deze nieuwe landgoederen zijn alle componenten van de traditionele buitenplaats aanwezig: een villa met kasteelallures, een remise (vaak al op maat van de auto), een relatief grote 'lusttuin' en eigen voedselvoorziening (moestuin, serres), dit laatste in erg gereduceerde vorm. Nieuwe tuinstijlen zoals de 'nouveau jardin pittoresque', de Belgische variant van de 'Arts & Crafts garden', komen in dit kader tot ontwikkeling.
Rond 1910 bouwde Karel-Alexander De Vis op een perceel van 4,5 hectare in het Waalborreveld (of volgens het kadaster 'Waerborreveld') een grote villa in cottagestijl (met onder andere karakteristiek pseudo-vakwerk). Aan de oostrand van het perceel verschenen bovendien een portiersloge en een hovenierswoning met garages, ditmaal nog in de eclectische stijl die typisch is voor de late 19de eeuw (mansardedak, oeils-de-boeuf en dakvensters met rondbogen). De 'lusthof ', die het grootste gedeelte van het perceel in beslag neemt, werd aangelegd ten zuiden van de villa: een grote open vlakte – het gazon op de helling ten zuiden van de villa – omringd door een gordel van dichte beplantingen en ontsloten door een perifeer kronkelpad met aftakkingen. De gedeeltelijk ommuurde moestuin met serres, op een topografische kaart uit 1957 nog herkenbaar als een kruisvormig ingedeelde rechthoek, verdween bij de aanleg van de Parklaan en de bebouwing van de aanpalende percelen in het begin van de jaren 1970. Ten noorden van de Parklaan, buiten het huidige park, is echter nog een fragment zichtbaar van de bakstenen tuinmuur, waartegen de serres waren gebouwd. Het ere-erf naast de villa is een grindvlakte geworden. Het gros van het domein, met name het siergedeelte, was al in 1966 door de gemeente aangekocht.
Het landgoed dat De Vis tot stand bracht, is tekenend voor de smaak en de levenswijze van de beter gesitueerde bourgeoisie uit het begin van de 20ste eeuw. Minder typisch is de uitzinnige manier waarop met planten werd omgesprongen. In een excursieverslag van de Vereniging Belgische Dendrologie uit 1997 lezen we: "Wie het park in zijn geheel overschouwt, krijgt de indruk dat hier twee, misschien drie generaties collectioneurs aan het werk zijn geweest" en "Met zoveel moois en zeldzaams bij mekaar, kan Waalborre uitgeroepen worden tot de ontdekking van de dag". In de inventaris 'Bomen in België' [1992, hierna afgekort tot BiB] wordt het Waalborrepark als dusdanig niet vermeld, wèl één boom uit het park als 'geïsoleerd' exemplaar. Bij een gedetailleerde inventarisatie in 1993 werden 123 soorten en/of variëteiten van bomen en struiken opgetekend. Ongetwijfeld was de collectie ooit uitgebreider. Zo werd in 1998 'stommelings' een 27 m hoge wierrookcipres (Calocedrus decurrens) en een zeldzame groene es met geelgevlekte bladeren (Fraxinus pennsylvanica 'Aucubifolia') omgezaagd.
Op 8 december 2000 werd het domein beschermd als 'dorpsgezicht' en de merkwaardigste bomen als 'monument'. De meetcijfers in de hiernavolgende bespreking dateren van 7 november 1999, tenzij anders aangegeven; de besproken bomen worden gesitueerd op onderstaande kadasterkaart.
Merkwaardige bomen in het Waalborrepark
De nummers verwijzen naar het onder "foto's" toegevoegde kaartje waarop de bomen aangeduid werden.
Daarnaast zijn er nog tal van curiosa, maar met kleinere afmetingen: gele pavia (Aesculus flava), wittepaardekastanje met wit-geel bestoven blad (Aesculus hippocastanum 'Memmingeri'), smalbladige es (Fraxinus angustifolia), éénbladige es (Fraxinus excelsior 'Diversifolia'), geelhout (Cladrastis lutea), Kaukasische zelkova (Zelkova carpinifolia), moseik (Quercus cerris), zwepenboom (Celtis occidentalis), zomerlinde met in gesneden blad (Tilia platyphyllos 'Laciniata'), een zachte berk (Betula pubescens) met 190 cm stamomtrek, zwarte berk (Betula nigra), zuilvormige ruwe berk (Betula pendula 'Fastigiata'), ruwe berk met diep ingesneden bladeren (Betula pendula 'Laciniata'), ruwe berk met bruinrode bladeren (Betula pendula 'Purpurea'), Alpenden (Pinus cembra), Amerikaanse kornoelje (Cornus florida), diverse cultivars van buxus (Buxus semperiverens 'Angustifolia', B.s. 'rotundifolia').
Nagenoeg alle bomen die hierboven werden opgesomd, behalve twee haagbeuken (nrs. 16 en 17), werden ongetwijfeld aangeplant na 1910. Tot 1912 werd het perceel door het kadaster gewoon als "bouwland" geregistreerd. De stamomtrekken die sommige bomen hebben bereikt, zijn dan ook verbazend. Een gewone beuk (Fagus sylvatica) met 502 cm stamomtrek, waarvan moeilijk kan worden aangenomen dat hij niet ouder is dan 1910, werd niet op de lijst van de als monument te beschermen bomen geplaatst omdat er reuzenzwam op de stamvoet voorkomt, een op termijn veroordeeld exemplaar.
Bron: DENEEF, R., 2011. Historische tuinen en parken van Vlaanderen - Noordwestelijk Vlaams-Brabant: Affligem, Asse, Grimbergen, Kapelle-op-den-Bos, Londerzeel, Meise, Merchtem, Opwijk, Wemmel, Brussel: Vlaamse Overheid. Onroerend Erfgoed.
Auteurs: Deneef, Roger; Wijnant, Jo; De Jaeck, Herlinde; Quintelier, Leonard; De Meyere, Dirk
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Je kan deze tekst citeren als: Deneef R. & Wijnant J. & De Jaeck H. & Quintelier L. & De Meyere D. 2011: Kasteeldomein Waalborre [online], https://id.erfgoed.net/teksten/298428 (geraadpleegd op ).
Domein Waalborre, heden openbaar park, met voormalig kasteeltje (nummer 20, 28), portierswoning (nummer 22) en onderkomen voor de hovenier (nummer 24).
In 1912 bouwde Karel Alexander de Vis op een 4,5 hectare groot terrein in het Waelborreveld, volgens het kadaster Waerborreveld, een grote "cottage", meer bepaald een villa met kasteelallures, omgeven door een "lusthof"; de constructie werd ingetekend op het kadaster in 1913. Het domein kreeg trouwens alle componenten van een traditionele buitenplaats uit het begin van de twintigste eeuw aan de rand van een verstedelijkte dorpskern. Aan de oostelijke rand van het domein werden de dienstgebouwen opgetrokken: een portiersloge, kadastraal geregistreerd in 1912, en een hovenierswoning met garages, ingetekend op het kadaster in 1913; de moestuin werd aangelegd in de noordelijke hoek, waar tegen de tuinmuur ook een aantal serres werden gebouwd; de boomgaard, in de kadastrale legger aangeduid als lusttuin, besloeg 85 are en lag ten westen van de moestuin. De toegang lag in de as van de Bergestraat naast de portierswoning.
Na lange onderhandelingen droeg de familie de Vis in 1966 haar eigendom van 60 hectare, bestaande uit het kasteel en een wandelpark over aan de gemeente met de bedoeling in deze omgeving een groot sportcentrum op te richten, terwijl de hoveniers- en portierswoning zouden ingericht worden voor de jeugddienst. Na de aankoop van het domein door de gemeente verdween het nutsgedeelte in de noordelijke hoek aangezien de noordelijke grens ongeveer dertig meter verschoven werd voor de aanleg van de Parklaan; de boomgaard werd na 1970 verkaveld voor woningbouw en het kasteel, gemarkeerd door pseudo-vakwerk en verspringende volumes, werd naar ontwerp van architect C. Ebrard ingericht als restaurant en uitgebreid met een gevelbrede veranda aan de zuidzijde, waardoor het oorspronkelijke uitzicht ernstig verstoord werd. Ook de bepleisterde en beschilderde portiers- en hovenierswoning, beide onder mansardedak, vertonen pseudo-vakwerk en de karakteristieke volumewerking; in april 2004 werden de restauratiewerken aan de hovenierswoning beëindigd; eerlang zal ze gebruikt worden als kamphuis en als polyvalente ruimte. De portierswoning is in gebruik voor de speelpleinwerking. Niettegenstaande het relatief gering architecturale belang is het gebouwenbestand wel typisch voor de smaak van de toenmalige beter gesitueerde burgerij; het park aangelegd in een romantische stijl met enkele formele geometrische elementen omvat ook een lusttuin die bestaat uit een grote open vlakte ten zuiden van de villa, omringd door een gordel van dichte beplantingen en een perifeer pad. Het park herbergt trouwens een zeldzame collectie houtige gewassen waardoor het bij Ministerieel Besluit van 8 december 2000 beschermd werd als dorpsgezicht; vierentwintig bomen werden afzonderlijk beschermd als monument.
Bron: KENNES H. met medewerking van VAN DAMME M. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente Asse, Deelgemeenten Asse, Bekkerzeel, Kobbegem, Mollem, Relegem en Zellik, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB6, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Je kan deze tekst citeren als: Kennes H. 2005: Kasteeldomein Waalborre [online], https://id.erfgoed.net/teksten/76717 (geraadpleegd op ).