erfgoedobject

Domein Veltem

bouwkundig element
ID
77526
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/77526

Juridische gevolgen

Beschrijving

De intercommunale badinstelling het Interbad, gebouwd in 1970, is gelegen in een bos- en parkgebied van de voormalige kasteelsite "Veltem".

De vroegste vermelding "Felthem" dateert van 976 wanneer de Gentse Sint-Baafsabdij het domein verwerft van de toenmalige eigenaar, een zekere Folgbertus. Het gebied is dan ca 50 ha groot maar is voor de abdij, omwille van zijn geïsoleerde ligging, van weinig belang. In 1254 is er sprake van een "domus" of "curtis" met een kapel. Tussen 1286 en het einde van de 15de eeuw wordt het domein aan verschillende gebruikers verpacht. Uit een opmeting in 1405, door landmeter Bernard Van de Scuere, blijkt dat op de plaats van het huidige Interbad een omwalde mote met hof staat, met aan de oostkant een vijver en een dreef lopend van west naar oost. De site staat aangeduid op de kaart van Pieter Pourbus (1561-1571). Alle gebouwen worden samen met de bijhorende herberg "De Schrobak" tijdens de godsdienstoorlogen op het einde van de 16de eeuw vernield. De Sint-Baafsabdij verkoopt het goed aan de Brugse poorter Mathias Dagua. Deze bouwt er een kasteel of "upperhuus", legt een nieuwe omwalling en dreven aan en breidt zijn eigendom uit met de aanschaf van omliggende landerijen. Een kaart van 1713 toont een drieledig gebouw met een torentje en een toegangsdreef naar de toenmalige Antwerpse Heerweg.

Op kaarten van 1749 en 1751 heeft het opperhof een rechthoekige omwalling, waarin de vijver is opgenomen, en een toegangsbrug aan de westzijde. Het kasteel ligt in de noordwesthoek, in het oostelijke deel is in de as van de toegangsbrug een formele tuin aangelegd. Rond dit omwalde opperhof bevindt zich een strook met rijen bomen binnen een tweede omwalling. Daar rond liggen de kasteelgronden die nu gedeeltelijk worden ingenomen door het Veltembos en het Sint-Andreaslyceum. Het domein wordt aan de westzijde afgesloten door de dreef die vanaf de Antwerpse Heerweg toegang biedt tot het kasteel en het zuidelijk gelegen neerhof (Veltemweg nummer 33).

Eind 18de-begin 19de eeuw laat de nieuwe eigenaar François Bertram het vervallen kasteel slopen en vervangen door een kasteel in empirestijl. De gewijzigde, noordelijk gerichte, oriëntatie geeft het kasteel uitzicht op de Maalse Steenweg en is vandaar toegankelijk via een nieuw aangelegde beukendreef. In het park wordt een grot met ijskelder gebouwd. De gebruikte stenen zijn afkomstig van de Brugse Sint-Donaaskerk, die in 1799 openbaar wordt verkocht en gesloopt. In de loop van de 20ste eeuw geraakt het kasteel stilaan in verval tot het in 1970 plaats ruimt voor het Interbad. In 1972 koopt de Stad Brugge het resterende park- en bosgebied van circa 8 ha. Het wordt sedertdien gebruikt als recreatief wandelbos.

Het gebied wordt ten zuiden begrensd door de Veltemweg, ten oosten door de Boomkwekersstraat, ten zuiden door de grens met Assebroek en ten westen door het domein van het Sint-Andreaslyceum. In het bos zijn nog enkele sporen van de vroegere situatie herkenbaar. De grote, tweede omwalling is nog gedeeltelijk bewaard aan de west- en zuidkant, de vijver achter het interbad is een restant van de kleine omwalling. Van de oude kasteelgebouwen blijft niets bewaard. Een kathedrale beukendreef leidt vanaf de Maalse Steenweg naar het Interbad (vroeger het kasteel).
De grot, tevens ijskelder, is een grillig gevormde constructie met verschillende openingen. Opgebouwd met veldsteen, arduin, zandsteen en baksteen afkomstig van de Sint-Donaaskerk. De restanten, onder meer van monelen en maaswerk, lijken onherkenbaar gemaakt. De constructie zou twee ruimtes bevatten, afgesloten met een koepel en naar verluidt met een prieel. De ruimtes zijn nu volledig opgevuld. Bovenaan de grot is nog een achthoekige tracering, eventueel van het vroegere prieel, bewaard.

Nabij de grot, aanwezigheid van enkele oude hakhoutstoven van fladderiep.

  • Rijksarchief Brugge, Kaarten en Plannen nummer 691. Kaarten en plannen Collectie Karel Mestdagh, nummer 1430 b en c.
  • ADRIANSENS W. (en andere), Groen Brugge, 1987, p. 37-39.
  • CAFMEYER M., Sint-Kruis, oud en nieuw, 1970, p. 41.
  • GERRITS J., Ijskelders, in Ons heem, jaargang 50, nummer 3, 1996, p. 155.
  • VERBEKE M., Bijdrage tot de geschiedenis van Veltem, in Arsbroek, jaargang 7, 1990, p. 5-19.

Bron: GILTÉ S. & VAN VLAENDEREN P. met medewerking van DENDOOVEN K. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Brugge, Deelgemeente Sint-Kruis, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL21, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Gilté, Stefanie; Van Vlaenderen, Patricia
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Domein Veltem [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/77526 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.