Historiek

Voormalig klooster van de zusters van Sint-Vincentius-a-Paulo, nu met kleuterschool en vrije basisschool. Oprichting in 1832 van een eerste "armenhuis" voor vier weeskinderen door Joanna Isabella Clinck en Hendrika Vermeulen, in een huisje op de wijk Krabbegem, in 1834 in een huis op Dorp. In 1842 werd een burgerlijke maatschappij opgericht met juffrouw Vermeulen als eerste bestuurster. In 1857 besloot pastoor Van Herzele de kloosterlingen te vormen en stelde de eerste Heilige Regel op die door de bisschop van Gent goedgekeurd werd. De nieuwe congregatie nam de naam van de Heilige Vincentius a Paulo aan. Twee huizen werden datzelfde jaar opgericht, één te Moerzeke (Hamme) en één te Wichelen dat in 1859 als moederhuis werd ingericht.

Samen met de verplaatsing van de parochiekerk werd beslist ook een nieuw klooster en school op de wijk Margote op te richten op grond die onder meer geschonken werd door J.–B. Eeckhaudt en zijn echtgenote R. De Keyser, schenkers van de grond voor de nieuwe parochiekerk.

Eerste schoolgebouw werd volgens het kadasterarchief opgericht in 1874 en in september 1875 door E. H. Van Herzele ingezegend; langwerpig volume achterin haaks ten opzichte van de straat ingeplant. In 1877 gebouw zuidwaarts verlengd met zustervertrekken en kleine kapel en ten zuidwesten uitgebreid met een tweede vleugel met vierkante plattegrond. Complex omvatte dan een lagere school, kleuterschool en kantschool, landgebouw, klooster met kapel. Inwijding van het klooster en de links achter aangebouwde kleine kapel op 30 augustus 1877 door de E. H. deken van Dendermonde. Volgens het gedenkboek van de congregatie werd de kloostervleugel met een verdieping verhoogd in 1895 en de kapel vergroot (pas kadastraal geregistreerd in 1909); de glasramen werden in 1896 in het koor geplaatst.

In 1908 werd een U-vormig schoolgebouw met voorhof aan de straatzijde gebouwd vóór de haakse kloostervleugel, waarvan niet-gedateerde en niet-gesigneerde plannen bewaard bleven in het archief van de school (zie kadasterarchief en gedenkboek). In dezelfde periode werd de achterin gelegen boerderij vergroot. Op de speelplaats van de lagere school, links van de U-vormige vleugel, werd in 1915 een vrijstaande klas gebouwd door de Provincie. Dit gebouw werd in de jaren 1920 en 1930 uitgebreid tot de huidige vleugel. Eveneens in de jaren 1930 werd een kleuterschool opgericht rechts van de U-vormige voorbouw en ervan gescheiden door een geplaveide speelplaats. In dezelfde periode klooster voorzien van moderne nutsvoorzieningen; kapel binnenin geschilderd (1930), parketvloer gelegd en marmeren altaar geplaatst (1934). In 1937 moederklooster van Wichelen naar Moerzeke overgebracht. Deel van U-vormige voorbouw en klooster circa 1971 officieel ingericht als bejaardentehuis. Infrastructuur voldeed niet meer aan de wetgeving en in de jaren 1990 stopgezet. Laatste zusters naar moederhuis overgeplaatst en klooster sinds 1995 leegstaand. Domein opgenomen in BPA Klooster Wichelen, goedgekeurd in 2006. Boerderij begin 2008 gesloopt. Achterliggende kloostertuin en landerijen recent verkaveld en bestemd voor sociale en privéwoningbouw. De vrije basisschool en kleuterschool behouden hun functie.

Beschrijving

Vrij imposant bakstenen complex in eclectische stijl met voornamelijk neogotische elementen in de oudste kloostervleugel met kapel. Vrij ingewikkelde plattegrond. Aan de straat ingeplant begin 20ste-eeuwse schoolgebouw met U-vormige aanleg omheen het voorhof, zie oude prentbriefkaarten voorheen afgesloten door een fraai ijzeren hek en voorzien van een beeld van de Heilige Vincentius. Pal achter het middenrisaliet, haaks gebouwde lange kloostervleugel met achteraan links uitbouw met kapel. Rechts achteraan bevond zich de boerderij met bedrijfsgebouwen. Links en rechts van het U-vormig hoofdgebouw sluiten bakstenen muren de speelplaatsen af die aan de oost- en westzijde op hun beurt begrensd worden door lage schoolvleugels voor respectievelijk de Vrije Basisschool Wichelen en daarbij horende kleuterschool.

Centraal U-vormig schoolgebouw (1908) met symmetrische opstelling met middenvleugel van zeven traveeën en twee bouwlagen met centrale topgevel boven de drie middentraveeën en afdekkend schilddak. Zijvleugels van twee traveeën met twee bouwlagen onder leien schilddaken. Aanleunende gangen aan de voorhofzijde met toegangsdeur aan de straatgevel, respectievelijk tot de school en het klooster, onder lessenaarsdaken. Horizontaal gemarkeerde gevels door gele bakstenen speklagen en aflijnende baksteenfriezen onder de kroonlijst. Verticaliserende traveenissen onder korfboogvormige boogvelden met rechthoekige vensters met kleine roedeverdeling in de benedenvensters. Zijgevels uitziend op de speelplaatsen, sterk geritmeerd door rechthoekige vensters onder boogvelden; benedenvensters met ijzeren I-lateien en kleine roedeverdelingen.

Achter middenrisaliet van voorbouw, aansluitende oudere neogotische kloostervleugel van twaalf traveeën en oorspronkelijk één en nu twee bouwlagen onder leien zadeldak met getrapte dakvensters, zoals hoger vermeld gebouwd in meerdere fasen (1874, 1877, 1895). Langsgevels, op de toegevoegde bovenverdieping horizontaal gemarkeerd door hardstenen speklagen ter hoogte van de onder- , boven en tussendorpels van de hardstenen kruiskozijnen onder rondboogvormige boogvelden; sierankers op de penanten. Getoogde benedenvensters. Deur met bovenlicht en origineel neogotisch schrijnwerk met klinknagels en fraai ijzeren beslag met leliemotief. Traveeën ter hoogte van de kapel aan de westzijde afgewerkt met getrapte geveltop en ingeschreven spitsboog met kruiskozijnen op de bovenverdieping en bolkozijn in de top. Middenpenant met nis en beeld van Sint-Vincentius onder puntgevel met kruisbekroning.

Achterpuntgevel van kloostervleugel met getrapt topstuk en Brugse travee met drielicht en kruiskozijn. Aan de oostzijde van klooster, aangebouwde kapel opgetrokken in 1877 en vergroot in 1895. Architect vooralsnog niet bekend. Gebedshuis van vijf traveeën met lancetvensters, onder snijdend zadeldak met zeshoekig houten klokkentorentje onder hoge naaldspits op de kruising met het kloostergebouw. Oostgevel van de kapel afgewerkt met trapgevel verlicht door drie hoge lancetvensters en topoculus; versneden steunberen op de hoeken. Ten zuiden, parallel aan de kapel gebouwde sacristie en bureau van de overste in neogotische stijl, met één bouwlaag onder steil zadeldak, door een overdekte gang verbonden met de kapelvleugel. Kenmerkende achterpuntgevel met topstuk en twee kloosterkozijnen in spitsboognissen; sierankers in de top.

Interieur. School en klooster hebben een sober interieur met behouden circulatiegangen met tegelvloeren; een beglaasde dubbele deur naar de eetkamer is nog voorzien van een geëtst glas met voorstelling van de verschijning van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes voor Bernadette en jaartallen “1858” en “1911”.

Kloosterkapel: eenbeukige kapel van vijf traveeën met rechte koorsluiting, overwelfd met een houten spitstongewelf met sobere beschildering van de gewelfribben rustend op hardstenen consoles. Heden versoberde decoratie met witgeschilderde muren boven een roze geschilderde hoge plint en donkerroze omlopende band ter vervanging van de vroegere omlopende fries; nieuwe vloer. Fragmentarisch bewaarde schilderingen op doek daterend van 1930 en naar verluidt uitgevoerd door Janssens uit Sint-Niklaas met op de koorwand de voorstellingen van engelenkoren, engelenhoofdjes en een omlopend opschrift boven de vensters. De drie neogotische figuratieve glas-in-loodramen, volgens literatuur geplaatst in 1896, stellen Sint-Jozef, de Moeder Gods en Sint-Vincentius voor. De overige tien lancetvensters zijn voorzien van glas-in-loodramen uit het interbellum met medaillons met opschriften van de goddelijke deugden: Geloof, Hoop, Liefde, Rechtvaardigheid en Sterkte, links en Gehoorzaamheid, Armoede, Zuiverheid, Voorzichtigheid en Matigheid, rechts. Glasramen in de jaren 1990 gerestaureerd door kunsthistorica en restauratrice Aletta Rambaut.

Zwartmarmeren altaartafel (1934) geflankeerd door gepolychromeerde plaasteren staande engelen op sokkel. Tussen de vensters, neogotische beelden op sokkel: Heilig Hart van Maria en Heilig Hart van Jezus, Heilige Paulus en Heilige Petrus, Heilige Barbara en Heilige Apollonia.

Kruisweg geschilderd op doek, onderaan gesigneerd L.M, ingelijst in houten kader. Doksaal met neogotische houten balustrade en neogotische biechtstoel rechts achteraan.

Hergebruikte 18de–eeuwse paneeldeur in de sacristie.

Ten oosten van het hoofdgebouw, haaks op de straat ingeplante bakstenen schoolvleugel van acht + zes traveeën en één bouwlaag onder pannen zadeldak, aan de straatzijde afgewerkt met een blinde trapgevel met klimmende baksteenfries, uit de jaren 1915, 1920 en 1930. Speelplaatsgevel met brede vensters onder I-latei met roedeverdeling en hardstenen dorpels; deuren in de eerste en zesde travee.

Ten westen van het hoofdgebouw en symmetrisch ten opzichte van de oostelijke schoolvleugel, haaks op de straat ingeplante vleugel van de kleutertuin, met zeven traveeën en hoge rechthoekige vensters onder I-latei en kleine roedeverdeling uitziend op de speelplaats. Afdekkend pannen zadeldak met blinde trapgevel met klimmende baksteenfries en rondboogvormige beeldnis aan de straatzijde.