Gelegen op adres IJzerdijk 18, op 1200 meter ten oosten van de dorpskern van Nieuwkapelle. De woning is net achter, ten westen van de hogere IJzerdijk gelegen, in gaaf bewaard polderlandschap.

Historische beschrijving

Landhuis van Madame Tack, die tijdens de Eerste Wereldoorlog bekend raakt als Maman des soldats.

Marie-Thérèse Louisa Tack, geboren in 1836 in Nieuwkapelle en gestorven te Brussel in 1927, stamt af van de vooraanstaande familie Tack uit Nieuwkapelle. Na de dood in 1883 van haar man – de tot Belg genaturaliseerde Zwitserse edelman Franz Faverger de la Favarge – laat ze in Nieuwkapelle de zogenaamde Villa Marietta optrekken aan kilometerpaal 23 langs de IJzerdijk. Volgens andere bronnen zou het landhuis reeds vóór de dood van haar man, in 1879, opgetrokken zijn.

Als de oorlog in 1914 uitbreekt, is de douairière 78 jaar oud. Haar woonst fungeert als Etat-Major voor onder meer het Franse 89e Division Infanterie Territoriale tijdens de Slag bij Diksmuide (oktober-november 1914). Later zouden er ook Belgische hoofdkwartieren en commandoposten bij Villa Marietta ingericht worden.

De IJzerdijk wordt als stelling uitgebouwd met loopgraven en militaire versterkingen, als onderdeel van de Belgische eerste verdedigingslinie. Door de IJzer en overstroomde weilanden ten oosten van de IJzerdijk ligt Villa Marietta op meer dan een kilometer van de Duitse frontlinie verwijderd. Foto’s uit oorlogstijd tonen loopgraven en poserende militairen in de voortuin van het landhuis.

De woning, achter de IJzerdijk gelegen, is door haar lagere ligging ten opzichte van deze dijk enigszins beschut, maar zou niet volledig veilig blijken voor vijandelijke artillerie. Ondanks de vijandelijke beschietingen zou Madame Tack naar verluidt hardnekkig in haar landhuis blijven. Ze ontvangt er soldaten, officieren en veel hooggeplaatste personen, die hun naam achterlaten in haar gastenboek. Onder meer Koning Albert, Koningin Elisabeth, de Franse President Poincaré en vele andere personaliteiten gaan bij haar op visite.

Met haar ezeltje gaat ze naar verluidt regelmatig op pad. Ze zou met haar ezel voedsel en sigaretten uitdelen aan de militairen in de loopgraven of naar Lo of andere plaatsen trekken om inkopen te doen. Feit is dat ze in dagboeken van militairen als dusdanig vermeld wordt. Op een schilderij van de Belgische kunstenaar Allard l’Olivier uit 1917 wordt ze afgebeeld als de Maman des soldats in amazonezit op haar ezel. Op 20 juni 1916 ontvangt ze het Ridderkruis van de Orde van Leopold II.

Wanneer haar woning in april 1916 deels vernield raakt door vijandelijke beschietingen, wordt het hersteld door militairen en kan ze na twee dagen terugkeren. Wanneer de vijandelijke beschietingen in 1917 intensiever worden, vestigt ze zich in De Panne. Op een plannetje van de Belgische Eerste Legerdivisie van 15/12/1917, wordt onder meer Villa Marietta aangeduid als blijkbaar uitgekozen doelwit voor de vijandelijke artillerie.

Madame Tack sterft in 1927 te Brussel op 91-jarige leeftijd en wordt met militaire eer begraven op het kerkhof van Nieuwkapelle. Bij haar graf liggen de graven van haar dochter Mariette Faverger de la Faverge-Buyse en haar kleindochter Rose Buyse en Blanche Buyse.

Een vergelijking van fotomateriaal uit oorlogstijd, rond 1977 en hedendaagse foto’s leert het volgende. Foto’s uit oorlogstijd tonen dat er drie toegangen zijn aan de zuidelijke zijde (het rechtse deel zou bewoond zijn door Madame Tack). De typerende hogere hoekpartij met houten balkon verwijst ongetwijfeld naar een Zwitserse chalet, confer de Zwitserse afkomst van Franz Faverger de la Favarge. Op het zadeldak van deze hoekpartij is vermoedelijk een klokje te zien (deels te zien op de foto’s uit 1977, nu niet meer bewaard). Ook de typerende luiken en het opschrift "VILLA MARIETTA" onder de brede dakoverstek zijn op de foto’s uit oorlogstijd te zien. Bij de zijtoegang (oostelijke zijde) is cementrustiek aangebracht in de vorm van boomstammen. De dakkapellen aan straatzijde zijn naoorlogs (te zien op foto’s uit 1977).

De mate waarin de villa beschadigd raakt tijdens de oorlog is niet met zekerheid vastgesteld, maar vermoedelijk heeft het huis redelijk goed standgehouden, op een aantal inslagen na. Oorlogsfoto’s tonen in ieder geval (beperkte) inslagen op het dak en in de oostelijke muur. Bij de herstelling van deze oostelijke muur zijn hulzen van obussen ingewerkt, ongetwijfeld ter herinnering aan de oorlog.

Beschrijving

 Bakstenen landhuis met L-vormige plattegrond onder zadeldaken (zuidelijke zijde) en mansardedak (noordelijke zijde) met vernieuwde Vlaamse pannen en dakkapellen. Aan de zuidoostelijke hoek zit een hogere hoekpartij met houten balkon onder een brede dakoverstek met uitgewerkt windbord op korbelen.

Eén oorspronkelijke deuropening aan zuidelijke zijde is gedicht, evenals de deuropening aan oostelijke zijde. De oostelijke zijmuur is deels hersteld, met inwerking van hulzen van obussen. De muuropeningen zijn licht getoogd onder een streklaag. Het houtwerk met kruisindeling of kleine roedeverdeling is beschilderd. De vensteropeningen worden geflankeerd door luiken. Naderhand zijn nog bijgebouwen aan de noordelijke zijde toegevoegd, evenals een kleine aanbouw onder lessenaarsdak aan de noordoostelijke hoek.

Een deel van de oorspronkelijke interieurafwerking is bewaard, waaronder roosterwerk aan het plafond, (deels) het parket, de kleine wijnkelder met zwarte Boomse tegels, het keukentje met doorgeefkast en mogelijk ook de binnendeuren.

"VILLA MARIETTA" zie geschilderde letters in het gevelveld. Dit landhuis is legendarisch vanwege de 78-jarige Marie Thérèse Louisa Tack (geboren te Nieuwkapelle in 1836, overleden te Brussel in 1927) of douairière Favarger de la Faverge, die er tijdens de Eerste Wereldoorlog bleef wonen, in de onmiddellijke nabijheid van de loopgraven van de Belgische eerste linie langs de IJzerdijk. Madame Tack stamde af van de belangrijke Nieuwkapelse familie Tack die in de hoeve "Spaans hof" en "Het Rood Huis" woonden (zie dorpsinleiding). Ze bevoorraadde de soldaten in de loopgraven op een ezel van sigaretten en voedsel. Ze werd dan ook "soldatenmoeder" genoemd.

Als volume nog niet aangeduid op de Atlas der Buurtwegen (circa 1843). Het landhuis zou zijn opgetrokken circa 1870 (madame Tack vestigde er zich na de dood van haar man in 1883). In april 1916 werd het huis gedeeltelijk vernield, twee dagen later was het huis hersteld door militairen en kon de bewoonster terugkeren. In 1917 werd het echter te gevaarlijk, en vluchtte zij naar De Panne, waar talrijke militairen haar kwamen opzoeken.
Hoe zwaar de vernieling van het pand tijdens de Eerste Wereldoorlog was, is niet duidelijk, evenmin of het pand na de oorlog gewoon hersteld werd ofwel heel getrouw gereconstrueerd. Recente renovatie waarbij dakkapellen toegevoegd werden. Het bakstenen landhuis, iets lager gelegen dan de IJzerdijk, heeft een L-vormige plattegrond. Zadel- en mansardedaken (vernieuwde Vlaamse pannen), hogere hoekpartij met houten balkon en brede dakoverstek met uitgewerkt windbord op korbelen. (Licht) getoogde muuropeningen onder strek, bewaard beschilderd houtwerk met kruisindeling of kleine roedeverdeling, luiken.

Omliggende tuin onder meer met beuken en restant van boomgaard.

Locatie

Gelegen langs de IJzerdijk, op een tiental meter van de IJzer, op circa 1500m ten zuidoosten van Nieuwkapelle. Omgeving is vlak.

Historische achtergrond

Woonplaats van "Madame Tack" die tijdens de loopgravenoorlog halsstarrig weigerde haar woonplaats, vlakbij de Belgische loopgraven, te verlaten.

Op 10 oktober 1836 werd Marie Thérèse Louisa in Nieuwkapelle in de aanzienlijke familie Tack geboren. Na de dood van haar man, de tot Belg genaturaliseerde Zwitserse edelman Franz Faverger de la Favarge (gestorven op 25 augustus 1883), vestigde ze zich terug in haar geboortedorp Nieuwkapelle, in de "Villa Marietta" langs de Ijzerdijk.

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog was zij 78 jaar en werd zij de legendarische "Moeder van de soldaten", "Maman des soldats", "Dame de l'Yser", "Maman des tranchées", "De dame der loopgraven", "Soldatenmoeder", "Maman Tack"... Het verhaal gaat dat zij haar woning weigerde te verlaten (die tegen de Belgische eerste linie gelegen was) en met haar ezelin Paula te zien was in de loopgraven. Ze zou de militairen in de loopgraven bezocht hebben en hen van voedsel en sigaretten voorzien hebben. Ze zou officieren en soldaten ontvangen hebben in haar huis. Feit is dat ze in dagboeken van militairen vermeld wordt en dat ze op 20 juni 1916 het Ridderkruis van de Orde van Leopold II ontvangen heeft.

In april 1916 werd haar huis gedeeltelijk vernietigd en moest zij het verlaten, maar militairen herstelden het en na 2 dagen kon zij al terugkeren. In de herfst van 1917 werd het echter te gevaarlijk en vluchtte ze naar De Panne, waar talrijke militairen haar kwamen opzoeken.

Ze stierf te Brussel in 1927, op 91-jarige leeftijd, en werd met militaire eer begraven op het kerkhof van Nieuwkapelle. Aan beide zijden van het graf ligt familie van haar begraven, onder meer haar dochter Mariette Faverger de la Favarge-Buyse en haar kleindochters Rose Buyse en Blanche Buyse.

Beschrijving

Villa opgetrokken uit gele baksteen en rode bedaking, "Villa Marietta" genaamd.