Heropgebouwde parochiekerk, toegewijd aan Sint-Niklaas en Sint-Katharina.

Georiënteerd bedehuis te midden van een kerkhof. Omringend geelbakstenen muurtje onder ezelsrug, ten westen toegangshekken tot de kerk tussen bakstenen pijlers, eveneens toegang ten zuidoosten. Afzoming van het kerkhof met berken en treurwilg. Rechts van de hoofdtoegang, drieledig arduinen Heilig Hartmonument van 1937, centraal een bronzen hoogreliëf van het Heilig Hart, geflankeerd door dito hoogreliëfs met afbeelding van engel. Ten noordwesten van het kerkportaal, calvarie- en gedenkkapel voor de militaire en burgerlijke slachtoffers van beide Wereldoorlogen (zie Schoorbakkestraat zonder nummer).

Bewaarde arduinen grafmonumenten met neogotische inslag onder meer uit tweede helft 19de eeuw, onder meer grafsteen van burgemeester Victor Pius Buylaert (gestorven 1864). Tevens bewaarde ijzeren kruisen, en oorlogsgraf van het Gemenebest: witstenen grafzerk voor 'flying officer' J.A. Robertson van de Royal Canadian Air Force (gesneuveld op 29 november 1945). Tegen de westgevels: ingemetselde grafsteen van priester Karel Weyn (gestorven 1463), tevens grafmonumenten van drie pastoors, gestorven eind 19de eeuw of begin 20ste eeuw.

Geschiedenis van de kerk

Bij de stichting van de Veurnse Sint-Niklaasabdij in 1120 bezit deze twee kapellen: de kapel van Sint-Denijs in Veurne en die van Sint-Niklaas in Pervijze. In 1120 of 1124 wordt de parochie Pervijze als één der "zeven parochiën" vermeld in een bulle van Paus Callixtus II. Minimaal in 1208 is er een kapel of kerk te Sint-Katharinakapelle onder patronaat van de Sint-Bertinusabdij van Sint-Omaars (Noord-Frankrijk). In 1248 worden na aanhoudende discussie de parochiegrenzen tussen Pervijze en Sint-Katharinakapelle in een cartularium gepreciseerd. Ten gevolge van de godsdiensttroebelen vanaf circa 1566 wordt Pervijze volledig verwoest. Een Veurnse stadsbeambte schrijft in 1585 over onder meer Pervijze en Oudekapelle dat er niemand meer woonde. Hoogstwaarschijnlijk liep ook de kerk schade op. In elk geval ondergaat de kerk in 1641-1642 een belangrijke herstelling. De voorgeplaatste westtoren dateert van (of is hersteld in) 1638.

1793: Franse legerbendes richten veel schade aan te Pervijze. Beide kerken blijven als bij wonder gespaard. Voor 1859 vertoont de Sint-Niklaaskerk het beeld van een na de godsdiensttroebelen verkleinde kerk: een tweebeukige hallenkerk met voorgeplaatste westtoren, de zuidelijke hoofdbeuk is afgesloten met een koor met driezijdige afsluiting. De noordelijke beuk met rechte afsluiting is verkort tot twee traveeën, aansluitend een smallere (en lagere ?) noordbeuk. Zware bakstenen toren met haaks op elkaar gestelde steunberen en onder ingesnoerde leien spits.

Circa 1859 wordt de noordelijke beuk uitgebreid (zie plattegrond bewaard in Provinciale Bibliotheek Tolhuis). Hierbij wordt de toren als het ware ingebouwd. Ondertussen vanaf 1836, verbeterings- en veranderingswerken aan de kerk van Sint-Katharinakapelle. Dit zorgt voor een groeiende rivaliteit tussen de twee gemeenschappen. Het compromisvoorstel om een derde kerk op te richten maakt geen kans meer na het overlijden van burgemeester Buylaert in 1864.

1892-1894: door toedoen van pastoor Adolf Duclos (Brugge, 1841-1925, pastoor te Pervijze in 1889-1897), een aanhanger van de neogotische beweging, wordt de Sint-Niklaaskerk in neogotische stijl verbouwd en uitgebreid naar ontwerp van architect August Van Assche (Gent). De door de Koninklijke Commissie voor Monumenten in 1891 goedgekeurde plannen 'Ontwerp tot vergrooting en herstelling der Kerk en bouwing van nieuwe Sakristyen' voorzien het behoud van de oude toren en de omvorming van een tweebeukige naar een driebeukige hallenkerk door de bouw van een noordbeuk (zie plannen KCML). De oude noordbeuk wordt middenbeuk en wordt voorzien van een koor met veelzijdige afsluiting. Toch laat Duclos de oude toren afbreken (goedkeuring door de bisschop in 1892, blaam van de provinciegouverneur). Een nieuwe neogotische westtoren onder leien ingesnoerde spits wordt gebouwd, voorgeplaatst voor de middenbeuk. Het interieur wordt vernieuwd met neogotisch mobilair (zie plannen KCML). In 1894 wordt ook door toedoen van pastoor Duclos beslist om de kerk van Sint-Katherinekapelle openbaar te verkopen voor afbraak, dit onder meer om de werken aan de andere kerk te betalen. 1895: de titel van Sint-Katharina wordt bij deze van Sint-Niklaas gevoegd. In 1896 wordt de nieuwe Sint-Niklaas- en Sint-Katharinakerk ingewijd.

1914-1918: de kerk wordt door de Duitse artillerie gebombardeerd. Enkel de aanzet van de westtoren, de muren van het hoofdkoor en een deel van de scheibogenarcade staan nog deels overeind (zie bewaarde iconografie). Ook het kerkhof is grotendeels vernield, toch blijven een aantal oudere gedenktekens bewaard (zie boven). 1923: de kerk wordt heropgebouwd naar ontwerp van architect V. Creten (Brussel), dit naar vóóroorlogs model van de kerk van 1892-1894. Slechts enkele wijzigingen: de leien torenspits is niet ingesnoerd en de uitbouw van een noordelijke doopkapel. Tevens wijzigingen in de architecturale uitwerking van de sacristie. (Zie illustratie, archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, wederopbouwplannen.). 1933: inwijding van de Sint-Niklaas- en Sint-Katharinakerk (zie plaat van 1996 in het tochtportaal). Tijdens de Tweede Wereldoorlog, schade aan de kerktoren en de glasramen. In 1950, herstel van de kerktoren. In 1959, herstel van de glasramen.

1995-1996: restauratie van de kerk onder leiding van architect Luc De Haese (Diksmuide) (zie plaat in het tochtportaal).

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt: Voorgeplaatste vierkante westtoren met in de oksels met de zijbeuken twee polygonale traptorentjes. Driebeukige hallenkerk met schip van zeven traveeën; hoofdkoor van één travee met vijfzijdige afsluiting; zijkoren met driezijdige afsluiting. Ten zuidoosten van het zuidkoor, sacristie op L-vormig grondplan. Ter hoogte van de tweede travee van de noordbeuk, doopkapel van één travee met driezijdige afsluiting.

Materialen: gele baksteenbouw op circa 1,5 meter hoge geelbakstenen plint met doorgetrokken arduinen waterlijst (onder de afzaten). Afdekking door middel van leien zadeldaken. Omlopend druippad (vernieuwd). Aansluitend bij de regionale baksteengotiek en naar vooroorlogs model van de kerk van 1892-1894: Imposante voorgeplaatste westtoren onder een achtzijdige, leien torenspits met windvaan. Vier geledingen gemarkeerd door haaks op elkaar gestelde versneden steunberen. Onderste geleding: geprofileerd korfboogportaal met druiplijst.

Tweede geleding: spitsboogvenster (drielicht met verzorgde bakstenen monelen en maaswerk) met druiplijst en op afzaat.

Derde geleding: gekoppelde spitsbognissen met lichtgleuf, verdiept in dito nissen.

Vierde geleding: gekoppelde spitsbogige galmgaten en borstwering met spitsboogfries. Halfronde traptorentjes met lichtgleuven onder leien torenspits. De toren wordt geflankeerd door de smalle gevels van de zijbeuken: puntgevels met uitgewerkte schouderstukken, en arduinen (?) kruisbekroning en aandaken. De zijbeuken en de koren zijn geritmeerd door geprofileerde spitsboogramen met verzorgde bakstenen monelen en maaswerk (in zijbeuken en zijkoren drielichten, in hoofdkoor tweelichten zie vooroorlogs model) met druiplijst en op afzaat, en versneden steunberen.

De zijbeuken zijn uitgewerkt met een fries met tandlijst. Verzorgde sacristie met rechts risaliet oplopend in puntgevel: witstenen kruiskozijnen, in de puntgevels verdiept in een spitsboognis; tevens kleine vensters verdiept in een rondboognis. Diefijzers.

Verzorgde interieurafwerking. In de toren, houten balkenzoldering op witstenen consoles. Korfbogige doorgang in bakstenen omlijsting, aansluitend houten tochtportaal in de middenbeuk. Bepleisterde en witgeschilderde hallenkerk, sterk geaccentueerd door het gebruik van baksteen voor de geprofileerde spitsboogarcade en de zuilen met achthoekige kapitelen en sokkels, de (kroon)lijsten met fries en de geprofileerde raamomlijstingen. Overwelving van schip en koren door middel van houten spitstongewelven met polychrome houten (kroon)lijst; zware houten trekbalken met polychrome en gesjabloneerde balksleutels op stenen consoles. Opschriften op trekbalken ter hoogte van de koren: "O.L. Vrouw van den allerh. Rozenkrans B.V.O." (noordkoor), "O crux Ave - Spes Unica" (middenkoor), "Heilige Katharina Maagd en Martelares B.V.O." (zuidkoor). Koorafsluitingen onder straalgewelf. Boven portaal (ijzeren hekwerk) naar doopkapel, muurschildering "Doop van Christus" in een spitsboognis; in de doopkapel fries met opschrift "ontvang het witte kleed, draag het onbevlekt tot voor den rechterstoel van Onzen heer Jezus-Christus".

Mobilair. Polychroom houten kruisbeeld hangend ter hoogte van het hoofdkoor (vermoedelijk wederopbouwperiode). Glasramen door J. Casier (Gent) uit de wederopbouwperiode (circa 1923). In het hoofdkoor, Sint-Nicolaas en Heilige Adolphus (met eerbetoon aan pastoor Duclos,) geflankeerd door de twaalf apostelen. In het noordkoor, Sint-Dominicus, Onze-Lieve-Vrouw en Pius V. In het zuidkoor, Sint-Katharina van Alexandrië. In westgevels, Sint-Nicolaas en de drie slagerskinderen met opschrift "Orate pro Josepho De Ridder qui glorioso pro patria cecidit in Pervijse, 26 octobris 1914" en Sint-Cecilia. In de doopkapel, Johannes de Doper.