Gedenkteken voor de gesneuvelden van het 2de bataljon/1ste grenadiers en de Slag aan de IJzer oktober 1914. Op 22 oktober 1914 slagen Duitse troepen erin om voor dageraad ter hoogte van de bocht van Tervate onopgemerkt de IJzer over te steken en de volledige bocht van Tervate in te nemen. Hierop start het Belgische Leger tevergeefs twee tegenoffensieven: een eerste met het Eerste Regiment Karabiniers onder leiding van kolonel Biebuyck en een tweede vanuit de hoeve Vicogne met het Tweede Bataljon 1ste Grenadiers onder leiding van majoor d'Oultremont. Zijn bataljon blijft echter op 300 m van de IJzeroever steken. Hoewel het Belgische leger er niet in slaagt om de Duitse troepen terug tot over de IJzer te dwingen, wordt een verdere doorbraak van de Duitse troepen hierdoor (voorlopig) voorkomen.

Obeliskvormige pijler op vierzijdig voetstuk met afgeschuinde bovenzijde in blauwe hardsteen. Aan de voorzijde, bronzen kenteken van de grenadiers. Links gedenkplaat met uitgehouwen opschrift: "Aan de gesneuvelden van het 2de bataljon 1ste grenadiers die op 22 oktober 1914 gevallen zijn in de stormloop uitgevoerd onder het bevel van majoor S. A. Graaf Hendrik D'Oultremont". Rechterzijde zelfde gedenkplaat maar met Franstalig opschrift.

Gedenkteken langs de IJzerdijk, vlakbij de voormalige Tervatebrug (ten zuiden van de huidige Tervatebrug) nabij huisnummer 91. De omgeving is landelijk en vlak.

Historische achtergrond

Na de aftocht uit Antwerpen zag Koning Albert zich gedwongen zijn troepen achter de IJzer samen te brengen. Op 18 oktober barstte de Slag om de IJzer los: de Duitsers richtten hun aanvallen op de haastig geïnstalleerde Belgische posities en de Belgen werden gedwongen zich steeds verder terug te trekken. Op 20 oktober was enkel Diksmuide op de oostelijke IJzeroever nog niet in Duitse handen gevallen.

In de nacht van 21 op 22 oktober was het 26ste Duitse Reserveregiment erin geslaagd om in de bocht van Tervate met twee bataljons de IJzer over te steken, een brug over de IJzer ineen te timmeren en de Belgische voorposten te overvallen. Dit gebeurde ter hoogte van kilometerpaal 10, op het meest zwakke punt van de Belgische verdediging, namelijk op de grens tussen twee legerdivisies (de 1ste en 4de legerdivisie). De Duitsers richtten een bruggenhoofd in en installeerden hun mitrailleurs in de veroverde boerderijen. Ze trokken langs het jaagpad in de richting van het gehucht Tervate, waar ze de vernielde draaibrug wilden herstellen.

De Belgen probeerden die 22ste oktober wanhopig de Duitse opmars te stuiten. De gevechten bij Tervate zouden één van de felste uit de IJzerslag worden.

Tijdens een geïmproviseerde tegenaanval in de voormiddag werden tevergeefs twee bataljons, namelijk van het 8ste Linieregiment en de 1ste Karabiniers, ingezet. In de late namiddag (om 16.20u) werd opnieuw een tegenaanval opgezet, nu met vier bataljons, afkomstig van de 1ste Grenadiers, 1ste en 2de Karabiniers en het 4de Linieregiment. Maar ook deze tegenaanval, onder leiding van kolonel Biebuyck, werd door het Duitse mitrailleurvuur en tegenaanvallen in de kiem gesmoord. De verliezen waren bijzonder groot. Gedesorganiseerd dienden de Belgen zich terug te trekken tot Stuivekenskerke.

Vooral het 2de bataljon van de 1ste Grenadiers, dat zich te pletter liep op een muur van mitrailleurvuur, maakte zich hier onsterfelijk. De bataljonscommandant, majoor Henri d'Oultremont, raakte tijdens deze gevechten dodelijk getroffen. Een compagnie van de 1ste Grenadiers strandde in de bocht van Tervate op 300 meter van de IJzer, maar wegens te weinig ondersteuning, dienden zij zich terug te trekken.

De Duitsers slaagden er de volgende dagen in massaal de IJzer over te steken en de Belgen tot achter de spoorwegbedding te verdrijven, mits bloedige, maar vergeefse tegenaanvallen. De keuze van de Duitse legerleiding om een pauze in de gevechten in te lassen en de Belgische inundatie van de IJzervlakte zou de Duitse opmars beëindigen en de stellingenoorlog inleiden.

Op 29 april 1930 werd de vermelding “Tervate” toegekend aan het 1ste Regiment Grenadiers. Het gedenkteken, opgericht in 1930 tegen de westelijke IJzeroever en uitgevoerd door Ir. Stubbe uit Veurne en aannemer O. Van Lerberghe uit Pervijze, werd in 2001 op kosten van de kleinzoon van Majoor d'Oultremont hersteld.

Beschrijving

Op een breed voetstuk met afgeschuinde bovenzijde staat een vierhoekige spitszuil naar boven toe versmallend en met vlakke top.

Op de voorkant: bovenaan een kruis, eronder is op een vooruitspringende plaat het bronzen kenteken van de Grenadiers aangebracht; op de linkerkant: op een gedenkplaat 'Aan de Gesneuvelden van het 2de Bataljon 1ste Grenadiers die op 22 Oktober 1914 gevallen zijn in den stormloop uitgevoerd onder het bevel van Majoor S.A. Graaf Hendrik d'Oultremont'; op de rechterkant: 'Aux Morts du 2e Bataillon du 1er Grenadiers commande par le Major A.E.M. Comte Henri d'Oultremont tombes au cours de l'assaut exécuté le 22 octobre 1914'. Uitgehouwen en geel (linkerkant) of goud (rechterkant) beschilderde letters.

H. 532 x Br. 273 x D. 273 cm

• Wereldoorlog I in de Westhoek, op: http://www.wo1.be