Het "Onze-Lieve-Vrouwhoekje".
Oorlogssite bestaande uit: de gerestaureerde basis van de stukgeschoten westtoren van de voormalige Sint-Pieterskerk van "Oud-Stuivekenskerke", de herdenkingskapel "Onze-Lieve-Vrouw der Zege" omgeven door 41 gedenkstenen van Belgische legereenheden, twee gedenkzuilen en een demarcatiepaal.

Geschiedenis

1572: wellicht ten gevolge van de schade veroorzaakt door de godsdiensttroebelen krijgt de Sint-Pieterskerk een nieuwe westtoren.

1643: uitbreiding van de Sint-Pieterskerk met een noordelijke zijbeuk, de zogenaamde Onze-Lieve-Vrouwbeuk.

Circa 1866-1870: de Sint-Pieterskerk vereist zo'n ingrijpende herstellingswerken dat op initiatief van J.B De Graeve, de burgemeester van Stuivekenskerke, beslist wordt om op zo'n twee km ten noorden van de bestaande parochiekerk een nieuwe kerk te bouwen. De oude Sint-Pieterskerk wordt met uitzondering van de westtoren in 1870 afgebroken en de ontwikkeling van een nieuwe dorpskern rondom de nieuwe parochiekerk resulteert in de naamgeving "Oud-Stuivekenskerke" voor de voormalige dorpskern.

1898-1901: onder leiding van architect Thierry Nolf (Torhout) worden dringende restauratiewerken uitgevoerd aan de westtoren van de voormalige Sint-Pieterskerk. (Plannen archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, zie illustratie.)

1914-1918: na de Slag aan de IJzer (18-31 oktober 1914) stabiliseert het front zich dwars door de gemeente Stuivekenskerke dat volledig in overstroomd gebied ligt. Aan beide zijden van het front worden op de hoger gelegen punten voorposten ingericht. Zo ook wordt te "Oud-Stuivekenskerke" een vooruitgeschoven Belgische observatiepost, de "Zuidelijke Grote Wacht" ingericht. Vanaf december 1914 observeert de artillerie officier M. Lekeux (Luik) de vijandelijke stellingen vanuit de hoogoprijzende westtoren, die geleidelijk aan in puin wordt geschoten. Tegen april 1915, houdt Lekeux noodgedwongen wacht vanuit de nabijgelegen hoeve Goemare. Een niet-ontplofte obus, net onder een Onze-Lieve-Vrouwbeeldje ingeslagen, brengt Lekeux ertoe een kapel in te richten, die na de Eerste Wereldoorlog een waardige opvolger zal krijgen in de vorm van de herdenkingskapel "Onze- Lieve-Vrouw der Zege".

1922: de torenruïne van de voormalige Sint-Pieterskerk wordt als "site de guerre" beschermd.

1924: op initiatief van de "Koninklijke Touring Club van België" worden 22 demarcatiepalen opgericht op de plaatsen waar de vijand het verst was doorgedrongen op Belgisch grondgebied. Een dergelijke demarcatiepaal wordt ook op het Onze-Lieve-Vrouwhoekje opgesteld.

1924-1925: op initiatief van M. Lekeux wordt de gedenkkapel "Onze-Lieve-Vrouw der Zege" opgericht.

1928: oprichting van een gedenkzuil voor het 1ste en het 2de bataljon karabiniers-wielrijders.

1940: de kapel "Onze-Lieve-Vrouw der Zege" ondervindt heel wat oorlogsschade tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar wordt kort nadien hersteld.

1948: inhuldiging van de gedenkzuil voor het 5de regiment lansiers.

1954: met het oog op de valorisatie van het Onze-Lieve-Vrouw-hoekje wordt de vereninging "De Vrienden van het Onze-Lieve-Vrouwhoekje" gesticht.

1955: inwijding van de 15 nieuwe brandglasramen in de kapel "Onze-Lieve-Vrouw der Zege".

1956-1964: stelselmatige oprichting rondom de kapel "Onze-Lieve-Vrouw der Zege" van 41 gedenkstenen gewijd aan de diverse militaire eenheden die deelnamen aan de "Slag aan de IJzer".

1957: inhuldiging van de oriëntatietafel op de torenruïne van de voormalige Sint-Pieterskerk.

Circa 1961: de torenruïne van de voormalige Sint-Pieterskerk wordt hersteld in zijn huidige vorm.

Het gehucht Oud-Stuivekenskerke is 1 kilometer ten westen van de IJzer gelegen, ten zuiden van het huidige Stuivekenskerke, in landelijk poldergebied.

Het Onze-Lieve-Vrouwehoekje, zoals het gehucht geheten wordt, bestaat uit de gedenkkapel 'Onze-Lieve-Vrouw der Zege', omringd door 41 gedenkstenen. Voor de kapel staan twee gedenkzuilen: links voor het 5de regiment Lansiers, rechts voor het 1ste en 2de bataljon Karabiniers-Wielrijders. Naast deze kapel staat de versterkte torenruïne, met bovenaan de oriëntatietafel, met gedenkplaten voor Mardaga en Lekeux en met vlakbij demarcatiepaal nr. 11. Achter de woning Oud-Stuivekens 4 staat een Belgische commandopost. De toegangsweg naast het gedenkkapelletje voor Delacave geeft uit op hoeve Goemaere, dat deels met gerecupereerde betonblokken is opgebouwd.

Historische achtergrond

De toren van Oud-Stuivekens was een overblijfsel van de oorspronkelijke gotische Sint-Pieterskerk van Stuivekenskerke, die in 1572 werd gebouwd. In 1866 besloot de kerkfabriek en het gemeentebestuur van Stuivekenskerke om een nieuwe kerk te bouwen, nabij het kasteel Vicogne. Deze nieuwe Sint-Pieterskerk was in 1870 klaar. De oude kerk werd afgebroken, behalve de toren die men wou behouden als karakteristieke getuige van de plaatselijke bouwstijl.

Tijdens de IJzerslag (oktober 1914) raakte de toren van Oud-Stuivekens beschadigd door artilleriegranaten. Toen de toestand er voor de Belgen hopeloos uitzag en ze zich tot achter de spoorweg hadden teruggetrokken, installeerde een Duitse infanteriecompagnie zich in de gebouwen van Oud-Stuivekens. Door de onderwaterzetting zagen de Duitsers zich genoodzaakt om zich oostwaarts terug te trekken. Er bleven slechts enkele Duitse posten op hoger gelegen plaatsen ten westen van de IJzer over. Ook de toren van Oud-Stuivekens, samen met de omliggende huizen, stonden op een eilandje. De watervlakte was hier ongeveer zo’n 2500 meter breed.

Op 1 november, toen de Slag om de IJzer voorbij was, ontdekte een verkenningspatrouille van het Belgische 10de Linieregiment dat het gehucht verlaten was. Ze troffen een 300-tal lijken in de omgeving aan. Vanaf 3 november werd een voorpost ingericht. Op 23 november 1914 installeerde de 19-jarige onderluitenant Motz een grote wachtpost tussen de muren van een stukgeschoten gebouw bij de toren. Deze Grand Garde 1, ook wel Grand Garde Sud geheten, werd één van de vier grote wachtposten aan Belgische zijde.

Artilleriewaarnemer Edouard Lekeux, een franciscaanse broeder, wou in december 1914 in de toren van Oud-Stuivekens een observatiepost inrichten. Via ladders tuurde hij vanuit de toren naar de mogelijke vijandelijke activiteiten. De toren werd herhaaldelijk door vijandelijk geschut geraakt en werd nagenoeg onbruikbaar als observatiepost. Het geniebataljon van de 1ste Legerdivisie construeerde in 1916 een betonnen schuilplaats tussen de zijgevels van de toren. Via een mangat in het dak kon de bovenruimte bereikt worden, die fungeerde als mitrailleur- en observatiepost. Naast de puinhopen van de hoeve kwamen twee betonnen constructies: één voor de commandopost en één voor de hulppost. Tegen 1917 was de Grand Garde Sud uitgebouwd tot een complex van posten en postjes, loopgraven en verbindingsgangen, prikkeldraadversperringen en loopbruggen. De grote wachtpost kon een infanteriecompagnie herbergen en de omliggende kleinere voorposten, met waarnemings- en luisterposten werden van hieruit bemand. Vanuit Oud-Stuivekens werd de verbinding naar de Grote Wacht Reigersvliet verzekerd. En vanuit Oud-Stuivekens, dat meer dan één kilometer voor het front lag, konden een groot deel van het front en van het niemandsland en heel wat Duitse voorposten in de gaten gehouden worden.

Op 6 en 18 maart 1918 werden de twee grote wachten, Reigersvliet in het noorden en Oud-Stuivekens in het zuiden, aangevallen door Duitse stormtroepen. Zonder resultaat, maar hierdoor takelde de toren van Oud-Stuivekenskerke wel verder af.

In 1922 werd het resterende bodemvlak van de oude kerktoren van Stuivekenskerke een site de guerre. In de loop der jaren werden gedenktekens op de site toegevoegd: op initiatief van de Touring Club de Belgique demarcatiepaal nr. 11 (1924), op initiatief van Lekeux de kapel Onze-Lieve-Vrouw van de Zege (1925, vandaar de naam O.L.V.-hoekje), de gedenkzuil voor het 1ste en 2de bataljon Karabiniers-Wielrijders (1928), de obelisk voor het 5de regiment Lansiers (1948), 41 gedenkzuiltjes voor verschillende regimenten (1955-‘66), de kapel voor Georges Delacave en de gesneuvelden van de streek, de gedenkplaat op de bunker ter herinnering van Mardaga (ergens tussen 1928 en 1954) met kruis (1968) en de gedenkplaat voor Lekeux (1963). In 1956 werd een bronzen oriëntatietafel op palen geïnstalleerd, maar die verhuisde in 1961 naar de top van de toren.

Sedert 1954 ijvert de vzw Vrienden van het O.L.V.-hoekje voor het onderhoud van de toren. Van 1955 tot 1964 werden er bedevaarten naar dit oord georganiseerd. De site werd in 1959 als landschap beschermd en in 1961 werd de torenruïne gerestaureerd en geconsolideerd door architect Camille Van Elslande uit Veurne. Op 16 juli 1993 werd het Onze-Lieve-Vrouw-hoekje omwille van zijn historische en socio-culturele waarde als monument beschermd.

Beschrijving

Herinneringsoord voor de Eerste Wereldoorlog opgebouwd rond de torenruïne van Oud-Stuivekenskerke. De site bestaat uit de versterkte torenruïne met gedenkplaten en oriëntatietafel, een demarcatiepaal, de gedenkkapel voor Onze-Lieve-Vrouw der Zege met daarrond 41 gedenkzuiltjes voor verschillende regimenten, een obelisk voor het 5de regiment Lansiers en een gedenkzuil voor het 1ste en 2de bataljon Karabiniers-Wielrijders. Tenslotte een gedenkkapel voor Georges Delacave en de gesneuvelden van de streek.