erfgoedobject

Demarcatiepaal nummer 11

bouwkundig element
ID
78538
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/78538

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Demarcatiepaal nummer 11
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Het Onze-Lieve-Vrouwhoekje
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als beschermd cultuurhistorisch landschap Het Onze-Lieve-Vrouwhoekje
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als beschermd monument Onze-Lieve-Vrouwhoekje
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Demarcatiepaal 11
    Deze vaststelling was geldig van tot

  • is deel van de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Het Onze-Lieve-Vrouwhoekje
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Het gehucht Oud-Stuivekenskerke is op één kilometer ten westen van de IJzer gelegen, ten zuiden van het huidige Stuivekenskerke, in landelijk poldergebied.

Het Onze-Lieve-Vrouwehoekje, zoals het gehucht geheten wordt, bestaat uit de gedenkkapel 'Onze-Lieve-Vrouw der Zege', omringd door 41 gedenkstenen. Voor de kapel staan twee gedenkzuilen: links voor het 5de regiment Lansiers, rechts voor het 1ste en 2de bataljon Karabiniers-Wielrijders. Naast deze kapel staat de versterkte torenruïne, met bovenaan de oriëntatietafel, met gedenkplaten voor Mardaga en Lekeux en met vlakbij deze demarcatiepaal nummer 11. Achter de woning Oud-Stuivekens 4 staat een Belgische commandopost. De toegangsweg naast het gedenkkapelletje voor Delacave geeft uit op hoeve Goemaere, dat deels met gerecupereerde betonblokken is opgebouwd.

Historische achtergrond

Demarcatiepalen

Kort na de Eerste Wereldoorlog werd in Frankrijk het idee geformuleerd om langs de oude frontlijn van de Vogezen tot Nieuwpoort een heirbaan aan te leggen om de herinnering aan dit front te bewaren. Daar dit idee niet uitvoerbaar bleek, stelde de Franse Touring Club in 1921 voor om op de punten waar de frontlijn de grote wegen kruist, demarcatiepalen uit rood Elzasser graniet te plaatsen, ontworpen door de Franse beeldhouwer en oud-strijder Paul Moreau-Vauthier. Dit voorstel werd door de Koninklijke Touring Club van België onmiddellijk bijgetreden en eind 1921 werd een geldinzamelingsactie gelanceerd met het oog op het plaatsen van 28 palen die de plaatsen zouden aanduiden waar de vijand het verst op nationale bodem was doorgedrongen. Oorspronkelijk waren die demarcatiepalen bedoeld als een hulde aan de geallieerde troepen, maar de wrok ten aanzien van Duitsland werd stevig verwoord bij de inhuldiging van sommige demarcatiepalen door de woordvoerders van de Touring Club.

Uiteindelijk werden op het Belgische grondgebied 22 demarcatiepalen geplaatst, in drie varianten al naargelang de sector waar zij geplaatst werden: tien van het Belgische type van Nieuwpoort tot Lizerne, zes van het Britse model (bekostigd door de Belgische sectie van de Ypres League) in de Ieperboog (van 't Wieltje tot Voormezele) en zes Franse modellen te Boezinge en rond de Kemmelberg.

De uitgekozen plaatsen staan niet steeds gelijk met de verste Duitse opmars, maar verdienen enige specificering: nagenoeg alle demarcatiepalen in de Ieperboog duiden het front van midden 1918 aan, rond Boezinge herinneren de palen aan de Duitse terreinwinst na de gasaanval van 22 april 1915. In het IJzergebied ten slotte wordt vooral verwezen naar de IJzerslag van oktober-november 1914.

Van de 22 oorspronkelijk geplaatste demarcatiepalen zijn er drie verdwenen, vermoedelijk tijdens de Tweede Wereldoorlog, namelijk in Diksmuide, 't Wieltje en Pervijze. Bij 17 van de 19 resterende palen heeft de speciale Trophaënbrigade van het Duitse leger tijdens de Tweede Wereldoorlog de drietalige opschriften “Hier werd de overweldiger tot staan gebracht” weggehouwen. Alleen de stenen van Oud-Stuivekenskerke en Ramskapelle ontsnapten aan hun aandacht (in Ramskapelle zou een landbouwer het gedenkteken verborgen hebben onder een hoop stenen). De demarcatiepalen op grondgebied Nieuwpoort werden in september 1991 opnieuw voorzien van de Nederlandstalige tekst en de jaartallen 1914-1918.

Sommige demarcatiepalen staan niet meer op de oorspronkelijke plaats, maar werden enkele meters verder verplaatst tijdens wegenaanpassingen.

Demarcatiepaal nummer 11

De demarcatiepaal, die vooraan 1918 vermeldt, wil de Duitse aanvallen in maart 1918 herdenken.

Toen verdedigde de Cavaleriedivisie de sector Oud-Stuivekenskerke. Deze sector omvatte een stuk van twee kilometer aan de spoorweg, met daarvóór twee grote wachtposten ten oosten van de Reigersvliet: in het noorden Reigersvliet, in het zuiden Oud-Stuivekenskerke.

In de morgen van 6 maart 1918 werden beide grote wachtposten beschoten en daarna aangevallen. Bij Oud-Stuivekenskerke konden de mitrailleurs van de 2de compagnie van het 2de bataljon Karabiniers-Wielrijders de Duitse aanval breken. De stelling bleef behouden. Bij de Reigersvliet moesten de verdedigers wijken en kwam de stelling grotendeel in Duitse handen. Aangekomen versterking, waaronder twee pelotons patrouilleurs van de cyclisten (respectievelijk één van het 1ste en 2de bataljon), konden de verloren posten heroveren.

In de morgen van 18 maart 1918 kwam een nieuwe dubbele aanval. Bij Reigersvliet konden de verdedigers standhouden, een tegenaanval door het 5de regiment Lansiers kon de grote wachtpost ontzetten. Grote Wacht Oud Stuv werd bezet door de 3de compagnie van het 1ste bataljon Karabiniers-Wielrijders: door de Duitse druk moesten ze wijken. Door de tegenaanval van de 2de compagnie van hetzelfde bataljon werd Oud-Stuivekenskerke heroverd.

Beschrijving

Geprofileerde rozegranieten zuil op een betonnen sokkel geplaatst, met piramidale opbouw, bekroond met een gesculpteerde Belgische helm (Adrian-model), waarop een kenteken met een leeuwenkop is aangebracht. De helm is omlijst met een lauwerkrans. Op de zuil is een reliëf uitgehouwen met aan de linkerzijde een veldfles en aan de rechterzijde een ARS-gasmasker. Aan de vier hoeken is een handgranaat opgehangen aan een palmtak.

Op de voorzijde staat bovenaan de naam “Dixmude”, in het midden, op de voorkant "Ici fut arrêté l'envahisseur 1918", op de rechterkant "Here the invader was brought to a standstill"; op de linkerkant "Hier werd de overweldiger tot staan gebracht". Onderaan op de voorkant “Touring-Club de Belgique – Don de la Province de Namur”.

H.125 x Br.75 x D.65cm

  • DESEYNE A. 1991: Hier werd de overweldiger tot staan gebracht. Demarcatiepalen 1914-1918 in West-Vlaanderen, Het Zonneheem XXI.3.
  • JACOBS M. 1996: Zij, die vielen als helden... Inventaris van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, Deel 2, Brugge.
  • VERBEKE R. s.d.: onuitgegeven nota's.

Bron: WOI Relict (357): Demarcatiepaal nr. 11 (Stuivekenskerke - WOI)
Auteurs: Decoodt, Hannelore; Bogaert, Nele
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Het Onze-Lieve-Vrouwhoekje


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Demarcatiepaal nummer 11 [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/78538 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.