Bovengrondse betonnen constructie in een weide nabij de voormalige hoeve Houtlandstraat 12, op het gehucht Nachtegaal, op 2500 meter ten zuidoosten van de kerk van Leke, op 1200 meter ten zuidoosten van het kruispunt Lappersfort en op 1800 meter ten noorden van de Duitse militaire begraafplaats van het Praatbos. De constructie ligt op meer dan vier kilometer ten oosten van de IJzer (Bocht van Tervate).

Historische beschrijving

Duitse betonnen bunker uit de Eerste Wereldoorlog, in vogelvlucht op zo’n 4500 meter ten oosten van de Bocht van Tervate gelegen, waar de Duitse frontlijn uitgebouwd is. De bunker kan onder meer fungeren als mitrailleurpost. De omgeving van deze constructie ligt tijdens de oorlog net achter (ten oosten van) de Duitse III. Stellung en vóór (ten westen van) de Flandern I – Stellung.

In deze regio, op relatief veilige afstand van het front, heerst tijdens de oorlog een drukke militaire bedrijvigheid. In de omgeving van Langenhoek (de boerderij aan de Biesbeekstraat, min of meer tegenover Houtlandstraat 12) worden diverse Duitse kantonnementen ingericht. Ook Belgische Zivilarbeiter, die in de omgeving worden tewerkgesteld, zijn er ondergebracht in barakken. Deze Zivilarbeiter worden ingezet bij de aanleg en herstel van wegen en spoorwegen, bij het overladen van materialen (keien, stenen, hout, kolen, allerhande proviand), enzovoort. De omgeving is namelijk een druk oord voor de aanvoer van materiaal en munitie richting front.

De bestaande tramlijn Brugge – Leke wordt een belangrijke aanvoerlijn richting front. Langs de Houtlandstraat wordt een spoor aangelegd, dat ter hoogte van Lappersfort (huidig kruispunt van de Lappersfortstraat met de Moerstraat) aansluiting vindt op de lijn Brugge – Leke, en waarmee een verbinding bewerkstelligd wordt tussen Leke, Vladslo en Zarren. Lappersfort wordt tot een Bahnhof uitgebouwd, met heel wat bijhorende infrastructuur (waaronder barakken).

Op Belgische militaire stafkaarten van september 1918 (nog niet gemarkeerd op een stafkaart van 20 maart 1918) staat een spoor aangeduid die uit de omgeving van de Leugenboom bij Koekelare komt en via Puytsarmoede (huidig kruispunt Koekelarestraat en Vijvermolenstraat, iets ten oosten van Lappersfort) tot aan de boerderij bij Houtlandstraat 12 en ten noorden van Langenhoek loopt. August Deblaere spreekt van een kleine tram op houten rails, met vijf wagonnetjes, die vanuit Lappersfort via Langenhoek tot voor Tervatebrug loopt. Mogelijk gaat het om hetzelfde spoor. Met dit trammetje worden de voorste loopgraven bevoorraad met granaten en munitie en wordt materiaal aangevoerd voor de bouw van bunkers. Dit houten spoor kent nog verschillende aftakkingen ‘met alle richtingen’, aldus Deblaere.

Ter hoogte van (huidige) Houtlandstraat 12 wordt een korte aftakking van dit spoor aangelegd, dat eindigt bij onderhavige bunker.

Op de beschikbare militaire stafkaarten verschijnen er vanaf mei 1917 ter hoogte van de boerderij heel wat barakken. De bunker wordt nog niet expliciet op de stafkaarten aangeduid. Op een luchtfoto van 22 augustus 1917 is de bunker duidelijk te zien. Ook vóór (aan de zuidwestelijke zijde van) de bunker zijn structuren te zien. Vermoedelijk betreft dit de batterij, die op een Belgische militaire stafkaart van 5 september 1918 wordt aangegeven. Volgens deze kaart zijn er ook bij de boerderijgebouwen meerdere barakken opgetrokken, en staat daar eveneens een batterij opgesteld.

Volgens deze Belgische stafkaarten zijn er in de onmiddellijke omgeving nog verschillende bunkers opgetrokken, evenals stukken voor luchtafweergeschut. Onder meer bij Langenhoek trachten de Duitsers de IJzervlakte te observeren vanuit kabelballons. Deze kabelballons worden regelmatig door vliegers in brand geschoten.

Door de relatief veilige afstand van het front is het wellicht mogelijk om meer aandacht te besteden aan de bouw van de constructie. De bunker kent dan ook een vrij gesofisticeerd ontwerp in vergelijking met andere Duitse bunkers in de Westhoek. De constructie kan dankzij de ingewerkte borstwering ook als mitrailleurpost fungeren. Vermoedelijk wordt tegen de schuine vlakken in de vensteropening een dubbel net uit draadgaas bevestigd, om het binnen gooien van handgranaten te verhinderen. Het lijkt aannemelijk dat de openingen in de grond tegen de gesloten voorzijde (zuidwestelijke zijde) eveneens toegang tot de bunker verschaffen. Zo zouden de manschappen van de batterij die vóór de bunker is opgesteld, zich snel en relatief veilig tussen de bunker en het geschut kunnen verplaatsen.

Beschrijving

Bovengrondse betonnen militaire constructie met rechthoekig grondplan. De constructie meet L. 1240 x Br. 540cm. Het beton is gegoten tegen een houten bekisting.

Het dak is tot 180cm dik. Op het dak werd een extra betonnen laag aangebracht, bovenop gegolfde platen. Deze extra betonnen laag is niet vlak, maar verhoogt naar het midden toe. Het dak bevat meerdere kleine openingen (vermoedelijk verluchtingsgaten).

Opvallend is de borstwering die centraal in de noordoostelijke zijde is uitgewerkt aan de hand van een uitsparing in de muur en het dak en aan de hand van een afdak dat als banket dient. Dit afdak, bestaande uit stalen profielen, steekt boven de centrale deuropening en de twee middelste vensteropeningen uit. Links en rechts van deze borstwering zijn nog enkele ijzeren treden in de muur bewaard.

In de noordoostelijke muur, die 80cm dik is, zitten vier vensteropeningen en drie deuropeningen. Het is niet duidelijk of de houten deuren aan de ijzeren hengsels origineel zijn. Opvallend bij de vensteropeningen zijn de schuine vlakken tegen de zijkanten. Binnenin is de constructie verdeeld in vier ruimtes. De twee middelste ruimtes worden bereikt via dezelfde deuropening.

In de buitenmuren zijn nog diverse ijzers terug te vinden, wellicht voor bedrading. Aan frontzijde (zuidwestelijke zijde) zitten tegen de bunker twee openingen in de grond, die wellicht in verbinding staan met openingen in de vloer binnenin. Dit kon niet met zekerheid vastgesteld worden. De muren van deze openingen zijn uit baksteen vervaardigd, die vervolgens gecementeerd werden.