Teksten van Site Ten Doele en omgeving

https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/78924

Ten Doele en omgeving (2020) ()

Dit landschapselement bestaat uit een graslandkern met centraal gelegen, goed bewaarde mottesite van Ten Doele gelegen in Hoeke tussen de Zwinnevaart en de Kalsijdeader.

Ten zuiden van de Ten Doelestraat ligt de gelijknamige archeologische site van Ten Doele. Het betreft een kunstmatige ophoging van vier meter hoog en met een diameter van circa 60 meter en omgeven door een duidelijke grachtenstructuur. De precieze functie van de heuvel is tot nog toe onduidelijk maar kan als motteheuvel geïnterpreteerd worden. De kenmerken van een motte zijn aanwezig: een ovale ophoging, omringd door een gracht. Ook de archeologische vondsten van ceramiek uit de volle middeleeuwen ondersteunen deze hypothese. De heuvel werd vermoedelijk gecreëerd tijdens de vroege middeleeuwen en werd later nog twee maal opgehoogd. Een licht verheven terrein ten zuid(oost)en van de heuvel, kan het relict zijn van een neerhof. Een motte was vaak een militair bouwwerk verbonden met de hogere sociale stand. In de weilanden rond de motte zijn kleine grachten herkenbaar in het microreliëf die vermoedelijk gegraven zijn voor de ontvening van dit gebied. De mottesite vormt het centrum voor deze historische percelering zodat er mogelijk een verband is tussen de misschien 11de-12de-eeuwse motte en de sporen van uitveningen die hier werden aangetroffen. Er zijn tot nu toe geen historische bronnen die bewoning op Ten Doele vermelden, wat er zou op kunnen wijzen dat de site voor of bij het begin van de late middeleeuwen verlaten werd. De heuvel deed later ook dienst als vluchteiland voor het vee wanneer het toenmalige schorrengebied van de polders overstroomde tijdens stormvloeden.

Op de 18de-eeuwse Ferrariskaart maakt deze site deel uit van de landbouwgronden tussen Westkapelle en Oostkerke en ten westen van de 'Swijne Brugghe Vaert'. In het gebied liggen twee geïsoleerde hoeves omgeven door graslanden maar de motteheuvel wordt niet afgebeeld. In de 19de eeuw is hier sprake van één boerderij met een concentratie aan graslanden ingesloten tussen de 'Oud Zwijn Vaert' in het oosten, de verbindingsweg Westkapelle-Oostkerke in het westen en een afwateringsloot in het noorden. Centraal in het graslandperceel ligt de motteheuvel. Een netwerk van rechte slootjes staat in verbinding met de vaart en regelt de waterhuishouding. Langs een losweg die tot in de graslanden leidt, de latere Ten Doelestraat, worden in de loop van de 20ste eeuw nog twee boerderijen opgericht en verder uitgebouwd. De losweg wordt verhard in functie van een betere toegankelijkheid voor de landbouwbedrijven.

Het grondgebruik is tot vandaag ongewijzigd gebleven. De motte wordt omringd door een gordel van weiland en enkele akkerlanden. In dit vlakke polderlandschap springt de motteheuvel sterk in het oog. Van op de Oostkerkestraat zijn er open zichten op de uitgestrekte landbouwgronden, de boerderijen en de motteheuvel. Deze site is zeer goed bewaard omdat ze onder weiland ligt en zo beschermd wordt tegen intensieve landbouwbewerking. Veel gelijkaardige sites in de polder zijn reeds verdwenen door bewerking of door erosie tijdens overstromingen.

  • Ferrariskaart 1771-1778: Carte de cabinet des Pays-Bas autrichiens levée à l'initiative du comte de Ferraris, 1771-1778, schaal 1:11.520, originelen berusten bij de Koninklijke Bibliotheek, Kaarten en plans, Ms. IV 5.627.
  • Topokaart 1860-1873: Topografische kaart van België, eerste basiskaart, terreinopnames 1860-1873, uitgegeven door het Krijgsdepot tussen 1865-1880, schaal 1:20.000, originelen in het Nationaal Geografisch Instituut.
  • Topokaart 1949-1970: Topografische kaart van België, tweede basiskaart, eerste uitgave, terreinopnames 1949-1969, schaal 1:25.000, originelen berusten bij het Nationaal Geografisch Instituut.

Auteurs:  Verdurmen, Inge
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Verdurmen I. 2020: Site Ten Doele en omgeving [online], https://id.erfgoed.net/teksten/360779 (geraadpleegd op ).


De site "Ten Doele" ()

Westkapellesteenweg z.nr./ Ten Doelestraat. De site "Ten Doele", gelegen ten oosten van de Westkapellesteenweg, is een heuvel, die kunstmatig werd opgeworpen als vluchtplaats bij overstromingen van de polderstreek. De heuvel is 4 meter hoog en heeft een diameter van ca. 60 meter; hij is omgeven door een duidelijke grachtenstructuur. Binnen het vlakke polderlandschap springt deze structuur sterk in het oog.
De heuvel werd vermoedelijk gecreëerd tijdens de vroege middeleeuwen en werd later nog twee maal opgehoogd. De precieze functie van de heuvel is tot nog toe onduidelijk. De literatuur heeft het meestal over een bewoonde motte met walgracht, die tijdens de late middeleeuwen verlaten werd en evolueerde tot een vluchtheuvel voor het vee. Opmerkelijk is dat er nauwelijks archeologische sporen van bewoning terug te vinden zijn. Reeds in 1936 vroeg de Provinciale Commissie voor Monumenten en Landschappen de bescherming van de vluchtheuvel aan. De structuur werd beschermd als landschap bij M.B. van 30 maart 1987.

ROHM WEST-VLAANDEREN, CEL MONUMENTEN EN LANDSCHAPPEN, Dossier DW536, Archiefnummer W/536.
CORNILLY J., Monumentaal West-Vlaanderen. Beschermde monumenten en landschappen in de provincie West-Vlaanderen, deel III: Arrondissementen Brugge, Diksmuide, Oostende en Veurne, Brugge, 2005, p. 62.
HILLEWAERT B., Archeologische inventaris Vlaanderen. Band II: Oostkerke-bij-Brugge, Gent, 1984, p. 449-452.
STROBBE M., Het landschap van de Zwinstreek, in M&L, jg. 2, nr. 3, 1983, p. 8-23.


Bron: CALLAERT G. & HOOFT E. met medewerking van SANTY P. & SNAUWAERT L. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Damme, Deel I: Stad Damme, Deelgemeenten Hoeke, Lapscheure en Moerkerke, Deel II: Deelgemeenten Oostkerke, Sijsele en Vivenkapelle, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL17, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs:  Hooft, Elise; Callaert, Gonda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Hooft E. & Callaert G. 2006: Site Ten Doele en omgeving [online], https://id.erfgoed.net/teksten/78924 (geraadpleegd op ).


Omgeving site Ten Doele (Landschapsatlas 2001) ()

Dit landschapselement bestaat uit een graslandkern met centraal gelegen, goed bewaarde mottesite gelegen in Hoeke (gem. Damme) tussen de Zwinnevaart en de Kalsijdeader.

Tijdens de 13de en 14de eeuw was op deze motte bebouwing aanwezig met errond een walgracht die nog herkenbaar is aan het microreliëf en aan de begroeiing. Een mottesite met walgracht noemt men in de polders vaak een “terp”. Omdat de walgracht en de motte primair een militaire verdedigingsfunctie hadden, spreken we van een castrale motte. Dergelijke mottesites werden aangelegd op plaatsen waar van nature een hoge grondwaterstand voorkwam gedurende het gehele jaar. Ten zuid(oost)en van de motte, kan het licht verheven terrein het restant zijn van het neerhof, maar verder onderzoek moet hierover uitsluitsel geven. In de weilanden rond de motte zijn kleine grachten herkenbaar in het microreliëf die vermoedelijk gegraven zijn voor de ontvening van dit gebied. De mottesite vormt het centrum voor deze historische percelering. Deze site is zeer goed bewaard omdat ze onder weiland ligt; op die manier wordt schade door intensieve landbouwbewerking vermeden. De meeste andere sites in de polder zijn reeds verdwenen door bewerking of door erosie tijdens overstromingen. De motte wordt omringd door een gordel van weiland en enkele akkerlanden. De aaneenschakeling van weilanden rond deze kunstmatige heuvel heeft ook een esthetische waarde. Dit heuveltje deed later ook dienst als vluchteiland voor het vee wanneer het toenmalige schorregebied van de polders overstroomde tijdens stormvloeden.


Bron: Ankerplaats 'Site ten Doele'. Landschapsatlas, A30069, Agentschap Onroerend Erfgoed, Brussel.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: S.N. 2001: Site Ten Doele en omgeving [online], https://id.erfgoed.net/teksten/360778 (geraadpleegd op ).